Qazaq animasiyasy tek tehnikalyq túrghydan emes, mazmún men iydeya jaghynan da útylyp jatyr ma?

Bizde býginde animasiya tuyndylary - az, onsha tanymal emes. Qazir auaday qajet prodakshn, postprodakshn jәne menedjment salalaryn damytu animasiyagha erekshe qajet-aq. Múndaghy eng basty kedergi nede? Nelikten qazaq animasiyasynda naqty qazirgi zamana beynesi men jandy tynysy tym az? Osy haqynda býgin biz "Qazaq" animasiya studiyasynyng basshysy, animator Qasiyet Safiollamen súhbattastyq.

- Qazirgi qazaq animasiyasyndaghy kórermenge beriletin basty qúndylyqtar men iydeyalar qanday?Qazaq animasiyasy qay baghytta damyp jatyr?

Qasiyet SAFIOLLA: - Men osy animasiya salasyna 2012 jyldary keldim. Uniyversiytetke oqugha týstim, sonymen qatar óndiristik animasiyalyq júmystargha kirise bastadym. Sol kezden bastap on jylgha tayau uaqytta qazaq animasiyasyndaghy negizgi ýrdis - últtyq qúndylyqtar. Onyng ishinde, negizgi taqyryptardyng kóbi әiel adamdargha, tarihymyzdaghy batyrlargha, dana-danyshpan kisilerge, ghalym adamdargha arnalghan taqyryptar bolatyn. Negizinen tarihymyzdy, ertegimizdi, anyz-әngimelerimizdi bayandaytyn ýrdis. Keyin 2020 jyldan bastap osy negizinen super qaharmandyq bylay aitqan kezde balalardy jeke ózinin  jaqsy minez-qúlqyna, batyldyqqa, batyrlyqqa, bilimdilikke tәrbiyeleytin taqyryptardaghy animasiyalyq jobalar kóbeye bastady.

Al qazir qazaq animasiyasy qay baghytta damyp jatyr deseniz, mening bayqauym boyynsha qazaq animasiyasy songhy bir-eki jyldan beri damuyn shamaly toqtatty. Mýmkin endi belgili kezendegi bir tynyghyp alyp, qaytadan órleuge dayyndyq shyghar. Biraq, dәl qazirgi uaqytta qazaq animasiyasy jaqsy damyp jatyr dep aita alamyn. Endi qazir bolyp jatqan biren-sarang әr jerde úsaq- týiek jobalar bar shyghar, desek te, endi ol osynyng aldyndaghy super qaharmandar siyaqty, bolmasa onyng aldyndaghy últtyq qúndylyqtar, anyz-әngime, ertegi degen siyaqty auqymdy dýniyeler emes. Shygharmashylyq adam retinde, shygharmashylyq top retinde, studiyamnyng shygharmashylyq baghyty aldaghy ghylymy tehnikany dәripteu, sol jayynda bolmaq.

- Siz jetekshilik etken animasiyalyq jobalarynyz balalar men jasóspirimder tәrbiyesine qalay әser etedi dep oilaysyz? Tәrbiyelik-tanymdyq mәni qanday?

Qasiyet SAFIOLLA: - Mening studiyam «Qazaq» dep atalady. 2016 jyldan beri qaray júmys jasap jatyr. Ár jyldary bir eki jobadan jasap otyramyz el ishinde. Kóbisi «balapan» telearnasyna. Odan keyin últtyq kinony qoldau fondy, ónirlerge arnap jasalady. Negizgi aitarlyqtay jobalardyng birnesheuin aita óteyin. «Dala oiyndary» degen joba bar 2017 jyly jasalghan. 2017-2018 jyldary bastap jasaldy. Tórt bólimnen túrady. Ol janaghy super qaharmandyq joba. Balany batyldyqqa, ghylymgha qúshtarlyqqa, dostyqqa sonday qúndylyqtargha shaqyratyn joba. Odan keyin 2022 jyly jasalghan Ál Faraby jobasy, ol jerde әlemning ekinshi ústazy ózimizding osy  qazaq jerinen shyqqan Ál Faraby atamyzdyng ómirbayany jayly. Taghy da sol balalardy bilimge, otansýigishtikke, patriotizmge shaqyratyn dýniye. Osy jobalargha deyin, osy jobalardan keyin de bolaghan «Balabay»,  «Betperdeli batyr», «Jibek», «Mahambet» degen siyaqty jobalar boldy. Barlyghy osy qúndylyqtardyng ayasynda.

- Qasiyet myrza, sheteldik animasiyamen salystyrghanda otandyq tuyndylar qanday artyqshylyqtargha nemese kemshilikterge iye? Neni ýirenuimiz, neni saqtap qaluymyz kerek dep oilaysyz?

Qasiyet SAFIOLLA: - Aqtoty hanym, endi shetel kóp qoy, әlemde qanshama 200-ge tarta el bar iyә. Sonyn ishinde kimdermen salystyramyz, eger halyq jaghynan ózimizben qatarlas elder bolatyn bolsa bizding elding býgingi tandaghy animasiyalyq dәrejesi biraz elden jaqsy. Jalpy ortasha dengeyden joghary. Onyng dәl  osy uaqyttaghy mamandardyng tәjirbiyeligine, bolmasa animasiyagha degen súranysqa qarap osylay aitugha bolady. Eger animasiyasy damyghan eldermen salystyratyn bolsaq, onyng ishinde Amerika, Japoniya, Fransiya, Resey, Qytay, Koreya degen siyaqty eldermen salystyratyn bolsaq onda bizding animasiyanyng ereksheligi, artyqshylyghy qazaq tilinde bolyp shyghady iya. Odan keyin ózimizding elimizdegi balalargha ózimizding iydeologiyamyzdy aita alamyz. Bizge kerek dýniyeni aita alamyz. Bar artyqshylyghy sol. Al tehnikalyq jaghynan, sapa jaghynan bizge biraz jol basu kerek bizding animasiya salasyna. Oghan mamandardyng biliktiligin taghy da jogharylatu kerek. Osy salagha degen qoldau tipti joghary boluy kerek. Endi ol damyghan eldermen bizdi qatar qoyyp salystyru qiyn bolady.

- Joba bastar aldynda balalar psihologiyasyn eskeresizder me? Rejisser, produser neni nazargha alady?

Qasiyet SAFIOLLA: - Toty, ol mindetti týrde bolady. Ár jobanyng kenesshisi bolady. Janaghy super qaharmandyq, bolmasa bala tәrbiyesine qatysty jobalargha kelgen kezde balalar psihologymen mindetti týrde sóilesemiz. Keybir jobalarda tipti komandanyng bir mýshesi retinde osy jobagha qatysady. 2023 jyly bolghan «Sen bilesing be balaqay?» degen joba boldy. Ol jerde arnauly, әr seriyanyng ssenariying psihologtyng ózi jazyp shyqty. Odan bólek «Betperdeli batyr», «Jibek», «Dala oiyndary»degen jobalarda balalar psihology ol jerde júmys istedi. Odan bólek tarihy jobalarda «Ál-Farabiy», «Balabay» degen siyaqty jobalarda «Mahambet» siyaqty naqty tarihtyng búrmalanbas ýshin balalargha jetkizu kerek, dúrys týsindiru ýshin ol jerde tarihy kenesshi júmys isteydi. Ssenariydi aqyldasqanda әr kezende sol kenesshimen sóilesip, maqúldaghannan keyin baryp jobany óndiriske jiberemiz.

- Sizding oiynyzsha, balanyng qiyaly men oilau qabiletin damytuda animasiya qanday ról oinaydy? Búl proseste suret pen әngimeleu qalay júmys isteydi?

Qasiyet SAFIOLLA: - Animasiya degen ol bala men әlemning ortasyndaghy kópir. Balanyng emosiyasyn, intellektising damytatyn, logikasyn, tiling damytatyn dýniye. Bala eng aldymen kóredi, kórgen dýniyesinen әser alady. Sosyn ony әri qaray damytyp ózi qiyaldaydy. Al animasiya soghan arnalghan dýniye. Keyәpkerlerdi, әdemi suretterdi kórip alyp sony qiyaldap, sodan alghan әsering bireuge bayandap, sol arqyly tiling damytady. Kórgen keyipkerlerinin, kórgen uaqighalarynyng reting bayqap sol arqyly ózining alghashqy logikasy qalyptasady. Sol ýshin mening oiynsha suret әdemi bolu kerek. Keyipker, jalpy filimning svetokorreksiyasy, stilistikasynyng barlyghy balagha únap túru kerek. Sol arqyly ol filimge tartylady, sodan әser alady. Al odan әri qaray uaqigha janaghy balanyng ózining әleminde týsine alatyn dýniyelerden bastau alyp, әri qaray balalardyng búryn sondy sanasynda bolmaghan basqa da bir qiyal ghajayyp dýniyeler bolmasa ózimizding basqa da aitatyn iydeologiyamyzdy, tәrbiyemizdi kiristirgende bala sony birtindep birtindep aqyryndap ózine qabyldaydy.

Ózim shygharmashylyq adam bolghannan keyin ózime, ózimning újymyma qoyatyn talabym kartina sapaly bolu kerek, sol arqyly balalardyng talghamyn arttyrugha bolady.  Talghamdy bir adamdar bolady ghoy, solar qaydan shyghady degen kezde ol kishkentayynan osy jaqsy, әdemi dýniyelerdi kórgen kezde adamnyng ózining talghamy qalyptasady. Ol óte manyzdy. Ekinshiden, ssenariy sapaly bolu kerek. Ol jerde logika dúrys bolu kerek. Onyng barlyghy balalargha berilip jatqan tikeley tәrbiye.

Súhbattasqan Aqtoty Balghabay

Abai.kz