ShYMKENTTEGI ShULY IS: JEMQORLYQTY ÁShKERELEGEN ÚQK OFIYSERI KIM? OL NE ÝShIN SOTTALUDA?

Qazir el ishinde «Sherzat soty» dep atalyp ketken Talghardaghy qandy oqighagha qatysty sot otyrysynan bólek, auqymdy da, manyzdy taghy bir ýlken sot prosessi  jýrip jatyr. Ol – QR Últtyq qauipsizdik komiytetining Shymkent qalasy boyynsha departamenti bastyghynyng búrynghy birinshi orynbasary Manat Sarbasov isi.

Osyghan deyin Qazaqstannyng aqparat kenistigindegi birqatar orystildi BAQ-ta Sarbasov sotyna qatysty birsydyrghy materialdar jariyalandy. Ásirese, «orda.kz», «time.kz» sekildi aqparat qúraldary M. Sarbasov sotynan materialdar jazyp taratty.

SARBASOV ISI: ARYZDANUShY KIM, AYYPTALUShY KIM?

Odan belgilisi – Sarbasov isi boyynsha sot prosesi ashyq ótip jatqandyqtan, oghan BAQ ókilderining qatysyp, habar taratugha qúqy bar. Juyrda bizding redaksiyamyzgha Manat Sarbasovtyng tuystary habarlasyp, BAQ-ta birjaqty qaralau aqparattarynyng shyghyp jatqanyn aityp, minber súrady.

Sot prosesi men M.Sarbaevqa taghylghan aiyptar turaly mәlimetter úsyndy. Ol boyynsha: 2023 jyldyng 11 qazanynda M.Sarbaevqa qatysty QR QK 366 baby, 4 tarmaghy boyynsha qylmystyq is qozghalghan. Ol degeniniz – asa iri kólemde para alu aiyby.

Búl qylmystyq isting qozghaluyna sebep bolghan – Elimira Dýisenqyzy deytin azamatshanyng aryzy.

M.Sarbasovtyng tuystarynyng úsynghan mәlimetterine kóz jýgirtsek, Elimira Dýisenqyzy «2019 jyly ózining «Riana» deytin mektebine balalardy oqytu ýshin memleketten tólenetin tólemdi úlghaytu boyynsha qújattardy QR Bilim ministrligining bazasyna engizu ýshin Sarbasovqa 60 mln tenge bergenin» algha tartqan. Keyin Dýisenqyzy Sarbasovqa aldanghanyn aityp, aqshany qaytarudy talap etip, 15 mln tengeni Sarbasovtan qaytaryp alghanyn aitqan.

TERGEU EShQANDAY DÁLEL TAPPAGhAN IS

Búl aryz-shaghym boyynsha QR ÚQQ arnayy tergeu tobyn qúrghan. Oghan Kýzembaev E. basshylyq etken. Tergeu tobynyng qúramynda 4 tergeushi men ÚQQ-nyn  ishki qauipsizdik qyzmetining 7 jedel uәkili bolghan.

Alayda, tergeu toby atalghan aiyp boyynsha birde-bir naqty dәlel taba almaghan. Tergeu nәtiyjeleri qylmystyq iske resmy tirkelgen. Osylaysha, Dýisenqyzynyng jazghan aiybyn tergeu toby rastay almaghan. Dese de, sot isi toqtatylmaghan.

Sarbasovtyng qorghaushylarynyng aituynsha, Dýisenqyzy E. 2023 jyldyng 14-15 qazanynda bergen jauabynda «ózin Sarbasovtyng «Riana» mektebinde budjet qarajatyn jymqyrugha iytermelegenin, «joq» balalardy (oqushylar) esepke engizu arqyly, memleketten aqsha alyp, sol aqshadan ýles alyp otyrghanyn» aitqan. Dýisenqyzy búl jauaptaryn 2025 jylghy sot otyrysy kezinde de qaytalaghan.

Úsynghan mәlemetterge qaraghanda, Dýisenqyzynyng ózi 2022 jyldyng mausymynda «Riana» mektepbine qatysty memlekettik tapsyrys qarjysyn jymqyru boyynsha sotty bolyp, Shymkent qalasynyng Ál-Faraby audandyq sotynyng ýkimimen kinәli dep tanylghan. Oghan budjetting 280 mln tengesin jymqyrdy degen aiyp taghylghan. Ol keltirilgen shyghyn somasyn óteu arqyly bostandyqqa shyqqan.

Keyin aryzdanushy Dýisenqyzy Sarbasovqa bergen aqshanyng jalpy somasy әueldegidey 60 mln tenge emes, 70 mln tenge ekenin aitqan. 2019-2020 jyldary Dýisenqyzy ay sayyn Sarbasovqa «Riana» mektebine memlekettik tapsyrys kólemin úlghaytugha kómekteskeni ýshin ýles berip otyrghanyn aitqan.

Alayda, 3 ay boyy (2023 jyldyng qarashasynan 2024 jyldyng qantaryna deyin) jýrgen tergeu kezinde Sarbasovtyng aqsha alghanyn dәleldeytin faktiler anyqtalmaghan.

Shymkent qalasy bilim basqarmasynyng ókilderi men konkurstyq komissiya mýsheleri tergeu kezinde 2019 jyly Sarbasovtyng «Riana» mektebine memlekettik tapsyrys kólemin úlghaytu isi boyynsha esh qatysy bolmaghanyn aitqan.

Al 2024 jyly Kýzembaev Sarbasovqa qatysty isti taghy bir kýdikti arnagha búrady. Dәlirek aitqanda, Kýzembaev Sarbasovqa qatysty isti QR QK 366 baby, 4 tarmaghyna búrady. Dýisenqyzynan jauap alu kezinde «Riana» jekemenshik mektebi boyynsha M.Sarbasovty aiyptaulary esh dәlelsiz bolghandyqtan Kýzembaev qosymsha taghy is ashady. Ol boyynsha Dýisenqyzy ózining menshigindegi «Ontýstik Qazaqstan gumanitarlyq-qarjy kolledjine» jәne basqa da kәsipterine «qorghan» bolghany ýshin 2007 jyldan bastap ay sayyn M.Sarbasovtyng aqsha alyp túrghanyn aitady.

Búl aiyptau boyynsha: Dýisenqyzy 2007-2020 jyl aralyghynda M.Sarbasovqa 365 mln tenge para beripti. Áriyne, múny dәleldeytin birde-bir fakt joq. Múnday jaghdayda tergeushi atalghan aiyptau boyynsha qylmystyq qudalaudy toqtatuturaly qauly engizui kerek bolghan. Alayda Kýzembaev atalghan qylmystyq isti ne jappaydy, ne qysqartpaydy, ne búl boyynsha aiyptau aktisine engizbeydi.

Dýisenqyzynyng aryzy boyynsha, 2018 jyly Ontýstik Qazaqstan oblysy territoriyalyq-әkimshilik bóliniske týsti, kolledj Týrkistan oblysy aumaghynda qalyp qoyghanda da E.Dýisenqyzy Shymkent departamentinde júmys isteytin M.Sarbasovqa ay sayyn «para berip» túrypty-mys.

AShYQ SOT PROSESSI

Bizding redaksiya ashyq sot prosessine qatysyp, isting mәn-jayyn baqylady. Sot prosessi ashyq ótip jatqandyqtan, oghan ózge de BAQ redaksiyalary qatysqan.

Sot prosesi boyynsha aiyptaushy prokurordan pikir súraghan edik, atalghan is boyynsha qazir eshqanday pikir bildirmeytinin aitty.

Al sot prosesi Sarbasov tarabynyng qalauy boyynsha, alqabiylerding qatysuymen ótude. Biz sot tóraghasynan atalghan prosestegi materialdardy negiz ete otyryp, kuәgerlerding sotta aitqan mәlimetterin BAQ-ta jariyalaugha rúqsat súradyq. Sot tóraghasy sot prosesindegi materialdar jariyalanbaytynyn kesip aitty.

Osy rette biz aryzdanushy Elimira Dýisenqyzynyng ózinen de pikir súradyq. Ózining sharshap túrghanyn aityp, pikir bildiruge kelispedi. Dese de, Dýisenqyzy sot prosesinde bergen jauaptary BAQ-ta jariyalanghanyn aitty.

Jogharyda aitqanymyzday, sot tóraghasy sot prosesi kezindegi aitylghan mәlimetter men jauap berushilerding jauaptary jariyalanbaytynyn eskertken. Sonda Dýisenqyzynyng jauaptary BAQ-ta qalay jariyalandy degen zandy súraq tuyndaydy.

Osydan song biz Sarbasovtyng qorghaushylarynan pikir súradyq.

QORGhAUShY: SARBASOVQA NEGIZSIZ AYYP TAGhYLYP OTYR...

Bolat Izbashanov, qorghaushy:

– Qazirgi tanda Shymkent qalasynyng qylmystyq ister jónindegi mamandandyrylghan sotynda Sarbasov Manat Omarhanúly men ózgelerge qatysty sot prosesi ótip jatyr. Búl sot otyrysynyng ereksheligi – aiyptalushylardyng biri Qazaqstan Respublikasy ÚQK-ning Shymkent qalasy boyynsha departamenti bastyghynyng búrynghy orynbasary M. Sarbasovtyng sottalushylar qatarynda boluy.

Qorghau tarapynyng pikirinshe, M. Sarbasovqa asa iri kólemde para alu deregi boyynsha negizsiz aiyptalyp otyr. Sebebi, qylmystyq is materialdaryna sәikes, tergeu barysynda jinalghan dәleldemeler tek bir kuә — osy iske qatysty aryzdanushy Elimira Dýisenqyzynyng jauabyna ghana negizdelgen.

Ayta ketetin jayt, Dýisenqyzy búghan deyin asa iri kólemdegi alayaqtyq әreketteri men memleket qarjysyn jymqyru faktileri boyynsha eki ret sotty bolghan. Ol sot ýkimimen bas bostandyghynan aiyrylyp, keltirilgen zalaldy óteuine baylanysty merziminen búryn bosatylghan.

Is materialdaryna sәikes, tergeu organdary basqa kuәlarding de jauaptaryn jogharyda atalghan kuә — Dýisenqyzynyng sózine sәikestendirip alghan. Búl — tergeuding birjaqty, aiyptau baghytymen jýrgizilgenining aiqyn dәleli.

Qalyptasqan qúqyqtyq tәjiriybege sәikes, osynday isterde basty dәleldemeler qatarynda aiyptalushygha qatysty jýrgizilgen jasyryn tergeu әreketteri men olardyng nәtiyjeleri — yaghni, audio jәne beynejazbalar bolyp tabylady. Múnday jazbalar boyynsha jýrgizilgen keshendi sot-fonografiyalyq jәne filologiyalyq saraptama nәtiyjesinde, eger aiyptalushynyng sózderinen zansyz әreketterdi dәleldeytin maghynalyq komponentter anyqtalsa ghana, ol túlghanyng kinәsi dәleldengen dep tanylady.

Alayda, bir jyldan astam uaqytqa sozylghan tergeu barysynda M. Sarbasovqa qatysty jýrgizilgen jasyryn tergeu sharalary nәtiyjesinde osynday zansyzdyqty dәleldeytin eshqanday derek anyqtalmaghan. Kerisinshe, Dýisenqyzy ekeuining kezdesuinde ol aqsha beruge qatysty arandatu maqsatyndaghy әngime qozghaghanymen, M. Sarbasov: «Siz ne dep túrsyz, ne turaly aityp jatyrsyz?» dep, әngimening mәnisin týsinbey, búl arandatushylyq ekenin angharyp, kezdesudi toqtatyp, sol jerden ketip qalghan.

Soghan qaramastan, tergeu organdary M. Sarbasovtyng kinәsin dәleldeytin negizgi aighaq retinde Dýisenqyzynyng ózge adamdarmen M. Sarbasovqa aqsha bergeni turaly jýrgizgen jasyryn jazbalaryn ghana basshylyqqa alghan.

Mәselen, eger bireu bir lauazymdy túlghagha qatysty para alady dep ózara әngime jýrgizse, búl sol túlghany paraqor dep aiyptaugha negiz bola almaytyny belgili. Alayda, M. Sarbasovqa qatysty qaralyp jatqan isting dәl osynday jaghdaygha úqsastyghy kózge úryp túr.

Búdan bólek, qorghau tarapynyng anyqtauynsha, M. Sarbasovtyng advokattary óz bastamasymen jýrgizgen saraptamalar men jinaqtalghan basqa da dәlelder negizinde, Dýisenqyzy búl iske óz erkimen emes, ÚQK-ning Ózindik qauipsizdik qyzmeti tarapynan baghyttalghan qysymmen tartylghany belgili bolghan. Búl dәleldemeler jaqyn arada sotqa úsynylmaq.

Sonymen qatar, sot otyrysynda kuә retinde jauap bergen Dýisenqyzynyng tergeu kezindegi jәne sottaghy jauaptary arasynda aitarlyqtay alshaqtyqtar men qarama-qayshylyqtar bar ekendigi anyqtaluda. Eger ol shyndyqty aitqan bolsa, múnday sәikessizdikter bolmas edi.

Sottyng әdil jәne zandy sheshim shygharuyna yqpal etu maqsatynda, M. Sarbasovtyng ótinishimen is alqabiylerding qatysuymen qaraluda. Is boyynsha әdiletti, zang talaptaryna say sot ýkimi shyghatynyna senemin.

IS ÁDIL QARALUY ÝShIN ALQABIYLER SOTYNA JÝGINDIK...

Jasúlan Asylbekov, qorghaushy:

– Qazirgi tanda Shymkent qalasynyng audandyq qylmystyq sotynda M. Sarbasovqa qatysty asa auyr qylmys jasady degen kýdikpen qylmystyq is qaralyp jatyr. Búl isti alqabiylerding qatysuymen qarau turaly sheshim M. Sarbasovtyng ózi tarapynan bildirilgen ótinish negizinde qabyldanghan. Yaghni, ol óz qúqyghyn paydalanyp, isting jalghyz sudiya emes, alqabiylerding qatysuymen qaraluyn talap etken.

Jogharghy Sottyng qylmystyq ister boyynsha dәleldemelerdi baghalau turaly normativtik qaulylaryna sәikes, tek jәbirlenushi nemese kuәgerding kórsetuleri negizinde aiyptau ýkimi shygharylmaydy. Múnday mәlimetter basqa dәleldermen sәikestendirilui qajet.

Qazirgi sot prosesinde alqabiylerding qatysuymen birqatar kuәgerlerden jauap alynyp, dәleldemeler zerdelenude. Ayta keterligi, negizgi aiyptaudyng negizi bolghan basty kuәgerding kórsetuleri basqa kuәgerlerding aitqanymen eleuli týrde sәikes kelmey otyr. Mysaly, oqighanyng manyzdy tústarynda negizgi kuәgerding sózderi basqa kuәgerlermen qayshylyqqa týsude.

Osyghan baylanysty sot tergeui jalghasyp jatyr. Biz, qorghaushy tarap retinde, óz pozisiyamyzgha nyq senimdimiz. Qylmystyq is materialdaryndaghy dәlelder men kuәgerlerding jauaptary negizgi kuәgerding aitqandarymen ýilespeydi. Búl jayttar sotta alqabiylerding aldynda naqty týrde kórsetiletin bolady.

Jogharghy Sottyng normativtik qaulysyna sәikes, aiyptau ýkimi shyghuy ýshin negizgi kuәgerding kórsetuleri basqa dәleldermen tolyq ýilesui shart. Al qazirgi sot prosesinde búl talap oryndalyp otyrghan joq. Sondyqtan biz óz uәjderimizdi naqty dәleldermen negizdeudi jalghastyramyz.

Qorytyndy sheshimdi, әriyne, alqabiyler qabyldaydy. Biraq biz jýrgizilip jatqan sot tergeuining barysyna qanaghattanamyz jәne basynan bastap kýmәn keltirgen negizgi kuәgerding kórsetulerine qatysty dәlelderimiz sotta óz ornyn tauyp jatyr dep senimdi aita alamyz.

SARBASOV ISINE ISHAKOVTYNG QATYSY BAR MA?

TÝIIN: Atalghan qylmystyq iske qatysty әleumettik jelide pikir bildirushiler de az emes. Olardyng qatarynda belgili zanger Aygýl Orynbek, jurnalist, bloger Oraz Álimbekter bar.

Oraz Álimbek óz jazbasynda: «2022 jyldyng basynan bastap Manat Sarbasov Qyzylorda oblystyq ÚQK departamenti basshysynyng birinshi orynbasary bolyp júmys istedi. 2023 jyldyng sәuir aiynda ol tura sonday qyzmet alyp, Shymkent qalasyna oraldy. Sol jyldyng jazynda M.Sarbasov basqarghan ÚQK-ning shúghyl әreket etu toby Shymkent qalasynyng әkimi Múrat Áytenovtyng orynbasary Maqsút Isahovty әkimdiktegi bylyq-shylyqty jabu ýshin 200 myng dollar para berip jatqan kezinde ústady. Lauazymy joghary mýddeli sheneunikter M.Isahovtyng isin qarjy polisiyasynyng tergeuine ótkizuge mýddeli bolghan. Búghan M.Sarbasov qarsy shyghyp, M.Isahovtyng isin tergeudi jәne ony sotqa jetkizudi ÚQK-ning Shymkent departamentining qúzyrynda alyp qaldy (2024 jyldyng kókteminde M.Isahov 8 jyl 5 aigha sottaldy, sonyng artynsha preziydent Q.Toqaev M.Áytenovti qala әkimi qyzmetinen alyp tastady).

«Zamәkim» Maqsút Isahov qamaugha alynghan son, 2023 jyldyng 11 qazanynda ÚQK-ning 7 qyzmetkerden túratyn tergeu toby qúrylyp, atyshuly Elimira Dýisenqyzynyng aryzy boyynsha M.Sarbasovtyng ózine qarsy qylmystyq is qozghady. Bir jarym jyl tergeu jýrdi, Dýisenqyzy әrkez M.Sarbasovqa qarsy jana aiyptau aryz jazyp, ýstemelep keldi. Qazir búl is sotta qaralyp jatyr. Jogharyda atap ótkendey M.Sarbasovty aiyptau Dýisenqyzynyng jii ózgerip túratyn sózine ghana sýiengen», - dep jazady.

Eskertu: Bizding redaksiya – erkin aqparat alany. Múnda pikir bildiruge Qazaqstan Respublikasynyng әrbir azamaty qúqyly. Maqalada attary atalatyn túlghalardyng qay-qaysy bizding redaksiyamyzgha pikir bildiruge niyet bildirse, olardyng da pikirlerin jariyalaytyn bolamyz.

Abai.kz