Júma, 22 Tamyz 2025
Janalyqtar 53 0 pikir 11 Mausym, 2025 saghat 11:27

Ruhany janghyru jәne dәstýrli islam qúndylyqtary

Suret: qazaqtimes.com saytynan alyndy.

Qazaqstannyng egemendi el retinde damuy jolynda ruhany janghyrudyng manyzy erekshe.

Últ bolyp qalyptasu ýshin últtyq qúndylyqtar men mәdeny dәstýrlerdi saqtap, olardy janasha kózqaraspen baghalau qajet. Qazirgi zamannyng talabyna say, últtyng ruhany kelbeti men últtyq sana-sezimin janghyrtu manyzdy bolyp tabylady. Búl ýderiste dәstýrli islam qúndylyqtary erekshe oryn alady, sebebi islam bizding mәdeniyetimizdin, tarihymyzdyn, dinimizding ajyramas bóligi bolyp tabylady. Sondyqtan, ruhany janghyru men dәstýrli islamnyng qúndylyqtaryn úshtastyru – elimizding aldaghy damu jolynda manyzdy qadam bolyp tabylady. Qazirgi tanda «Ruhany janghyru» úghymy Qazaqstannyng әleumettik-ekonomikalyq jәne mәdeny damuynyng negizgi komponentine ainaldy. Búl bastama Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevtyn sózderimen tolyqtay ýilesedi. Ol óz sózderinde: «Janghyru tek materialdyq emes, ruhaniy salalarda da boluy tiyis. Biz ata-babalarymyzdynmúralaryn saqtap, ony uaqyt talabyna say janghyrtuymyz kerek», – depatap ótken bolatyn.

Ruhaniy janghyru degenimizúlttyq tarihty qayta qarastyru, mәdeniyetpen dәstýrdi janasha qabyldau, últtyq bolmysymyzdy janghyrtu bolyptabylady. Qazaqstan ýshin ruhaniy janghyrudyn manyzdy bóligihalqymyzdyn diniy senimderi men últtyq qúndylyqtaryn saqtap, olardybýgingi zamangha say beyimdeu. Qoghamdyq ómirde últtyq salt-dәstýrler men islam qúndylyqtaryn ýilestire otyryp, elimizdi algha jeteleu bastymaqsattardyn biri boluy tiyis.

Qazaqstan halqynyn kópshiligi sýnnittik islamdy ústanady, onynishinde dәstýrli islam qúndylyqtary halqymyzdyn ruhaniy ómirinde ereksheoryn alady. Islamdy qazaq halqy ghasyrlar boyy óz mәdeniyetimen, salt-dәstýrlerimen úshtastyryp, ony qazaq qoghamynyn ómirine ýilestirip keldi. Qazaqtyn diniy tanymy islamnyn negizgi qaghidalaryn saqtay otyryp, moralidyq-etikalyq qúndylyqtardy, bauyrmaldyqty, qonaqjaylyqty, әdilettilik pen adamgershilikti dәripteydi.

Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevtyn aytuynsha, «Islam – bizdinmәdeniyetimizdin bir bóligi. Búl din qazaqtyn ruhaniy ómirinde erekshe orynalady. Biz ózimizdin últtyq múramyzgha, salt-dәstýrlerimizge qúrmetkórsetuimiz kerek». Onyn pikirinshe, islamnyn negizgi maqsattaryәdilettilik, beybitshilik, izgilik, búl qúndylyqtar dәstýrli qazaq qoghamymenýilesimdi týrde baylanysqan. Dәstýrli islam qoghamda qúndylyqtar men moralidyq normalardy saqtap, jastardy adamgershilikke tәrbiyeleude bastyqúral bolyp tabylady.

Ruhaniy janghyru men dәstýrli islam qúndylyqtary arasyndaghyýndestik óte manyzdy. Qoghamdyq ómirde diniy senimder men ruhaniyqúndylyqtar bir-birimen tyghyz baylanysty, sebebi ruhaniy janghyrubarysynda últtyq sananyn jana dengeyge kóterilui, onyn ishine dәstýrlidiniy qúndylyqtardyn terennen enui qajet. Dәstýrli islamnyn ústanymdaryqoghamda beybitshilik pen kelisimdi nyghaytyp, halyqtyn arasynda tózimdiliktiqalyptastyrugha yqpal etedi. Preziydent Qasym-Jomart Toqaev búl jayynda bylay degen: «Ruhany janghyru – bizding ruhany baylyghymyzdy janghyrtu. Búl bizding dinimizge, salt-dәstýrlerimizge, mәdeniyetimizge degen qúrmetti bildiredi. Dәstýrli islam qúndylyqtary qoghamdy biriktiruge, әr týrli etnos pen mәdeniyetting arasyndaghy yntymaqtastyqty nyghaytugha baghyttaluy kerek». Toqaevtyng búl sózderi ruhany janghyru men dәstýrli islam qúndylyqtarynyng ózara ýilesimdiligin dәleldeydi.

Jastardyng ruhany janghyruy men tәrbiyesi qoghamnyng bolashaghy ýshin asa manyzdy. Dәstýrli islam qúndylyqtaryn ústanu arqyly jas buyngha adamgershilik, jauapkershilik, enbekqorlyq, bilimge degen qúshtarlyq siyaqty qasiyetterdi qalyptastyrugha bolady. Islamnyng bilimge degen qúrmeti, onyng ishinde ghylymdy damytudyng manyzy men adamnyng jeke damuyndaghy roli jastardy dúrys baghytta tәrbiyeleuge negiz bola alady. Ruhany janghyru jolynda jastargha dúrys diny týsinik beruding manyzy zor, sebebi olar bolashaqta qoghamnyng jetekshi túlghalary bolatyny sózsiz.

Dәstýrli islam qúndylyqtary jastardy diny sauattylyqqa tәrbiyelep qana qoymay, olardy qoghamdyq ómirge belsendi qatysugha, óz elining mәdeny jәne ruhany múrasyna qúrmetpen qaraugha shaqyrady. Búl jastardyng ómirinde diny bilimmen qatar, últtyq salt-dәstýrlerge de sýienuge mýmkindik beredi.

Ruhany janghyrudyng basty maqsattarynyng biri – qoghamdaghy moralidyq-etikalyq normalardy qayta qalyptastyru jәne últtyng mәdeny kodynyng saqtaluyn qamtamasyz etu. Búl maqsatqa jetu ýshin dәstýrli islam qúndylyqtary qoghamda joghary dengeyde nasihattalyp, diny bilim beru jýiesin jetildiru qajet. El preziydentining pikirinshe, «qoghamnyng ruhany janghyruy – eng aldymen, ózimizding últtyq qúndylyqtarymyzdy saqtap, olardy jana zamangha say damytu. Búl proseste islam qúndylyqtarynyng mәni zor, sebebi ol bizding tarihymyzben, mәdeniyetimizben tyghyz baylanysty». Osylaysha, ruhany janghyru ýderisinde dәstýrli islamdy nasihattau men onyng adamgershilik qaghidalaryn qoldau Qazaqstannyng bolashaghy ýshin óte manyzdy. Sonymen qatar, Qazaqstannyng úly ruhany baylyghy – búl bizding últ retinde qalyptasqan diny senimimiz.

Qazaqstannyng ruhany janghyruy men dәstýrli islam qúndylyqtary arasyndaghy baylanys halyqtyng mәdeny jәne ruhany baylyghyn saqtau men damytu ýshin manyzdy. Dәstýrli islamnyng qúndylyqtary qoghamnyng moralidyq negizin nyghaytyp, jastardy dúrys tәrbiyege baulidy. Ruhany janghyru ýderisinde dәstýrli islamdy nasihattau men onyng adamgershilik qaghidalaryn qoldau Qazaqstannyng bolashaghy ýshin óte manyzdy. Osylaysha, ruhany janghyru men dәstýrli islamnyng ýilesimi arqyly biz qúndylyqtardy janghyrtyp, bolashaq úrpaqqa dúrys baghyt berip, qoghamnyng ruhany baylyghyn arttyramyz.

Abai.kz

0 pikir