قازاقستاننىڭ ەگەمەندى ەل رەتىندە دامۋى جولىندا رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە.

ۇلت بولىپ قالىپتاسۋ ءۇشىن ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن مادەني داستۇرلەردى ساقتاپ، ولاردى جاڭاشا كوزقاراسپەن باعالاۋ قاجەت. قازىرگى زاماننىڭ تالابىنا ساي، ۇلتتىڭ رۋحاني كەلبەتى مەن ۇلتتىق سانا-سەزىمىن جاڭعىرتۋ ماڭىزدى بولىپ تابىلادى. بۇل ۇدەرىستە ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارى ەرەكشە ورىن الادى، سەبەبى يسلام ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزدىڭ، تاريحىمىزدىڭ، ءدىنىمىزدىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان، رۋحاني جاڭعىرۋ مەن ءداستۇرلى يسلامنىڭ قۇندىلىقتارىن ۇشتاستىرۋ – ەلىمىزدىڭ الداعى دامۋ جولىندا ماڭىزدى قادام بولىپ تابىلادى. قازىرگى تاڭدا «رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇعىمى قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە مادەني دامۋىنىڭ نەگىزگى كومپونەنتىنە اينالدى. بۇل باستاما قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ سوزدەرىمەن تولىقتاي ۇيلەسەدى. ول ءوز سوزدەرىندە: «جاڭعىرۋ تەك ماتەريالدىق ەمەس, رۋحاني سالالاردا دا بولۋى ءتيىس. ءبىز اتا-بابالارىمىزدىڭمۇرالارىن ساقتاپ, ونى ۋاقىت تالابىنا ساي جاڭعىرتۋىمىز كەرەك»، – دەپاتاپ وتكەن بولاتىن.

رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەنىمىز – ۇلتتىق تاريحتى قايتا قاراستىرۋ, مادەنيەتپەن ءداستۇردى جاڭاشا قابىلداۋ, ۇلتتىق بولمىسىمىزدى جاڭعىرتۋ بولىپتابىلادى. قازاقستان ءۇشىن رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ماڭىزدى بولىگى – حالقىمىزدىڭ ءدىني سەنىمدەرى مەن ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن ساقتاپ, ولاردىبۇگىنگى زامانعا ساي بەيىمدەۋ. قوعامدىق ومىردە ۇلتتىق سالت-داستۇرلەر مەن يسلام قۇندىلىقتارىن ۇيلەستىرە وتىرىپ, ەلىمىزدى العا جەتەلەۋ باستىماقساتتاردىڭ ءبىرى بولۋى ءتيىس.

قازاقستان حالقىنىڭ كوپشىلىگى سۇننيتتىك يسلامدى ۇستانادى, ونىڭىشىندە ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارى حالقىمىزدىڭ رۋحاني ومىرىندە ەرەكشەورىن الادى. يسلامدى قازاق حالقى عاسىرلار بويى ءوز مادەنيەتىمەن, سالت-داستۇرلەرىمەن ۇشتاستىرىپ, ونى قازاق قوعامىنىڭ ومىرىنە ۇيلەستىرىپ كەلدى. قازاقتىڭ ءدىني تانىمى يسلامنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن ساقتاي وتىرىپ, مورالدىق-ەتيكالىق قۇندىلىقتاردى, باۋىرمالدىقتى, قوناقجايلىقتى, ادىلەتتىلىك پەن ادامگەرشىلىكتى دارىپتەيدى.

قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ ايتۋىنشا, «يسلام – ءبىزدىڭمادەنيەتىمىزدىڭ ءبىر بولىگى. بۇل ءدىن قازاقتىڭ رۋحاني ومىرىندە ەرەكشە ورىنالادى. ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق مۇرامىزعا, سالت-داستۇرلەرىمىزگە قۇرمەتكورسەتۋىمىز كەرەك». ونىڭ پىكىرىنشە, يسلامنىڭ نەگىزگى ماقساتتارى – ادىلەتتىلىك, بەيبىتشىلىك, ىزگىلىك, بۇل قۇندىلىقتار ءداستۇرلى قازاق قوعامىمەنۇيلەسىمدى تۇردە بايلانىسقان. ءداستۇرلى يسلام قوعامدا قۇندىلىقتار مەن مورالدىق نورمالاردى ساقتاپ, جاستاردى ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋدە باستىقۇرال بولىپ تابىلادى.

رۋحاني جاڭعىرۋ مەن ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارى اراسىنداعىۇندەستىك وتە ماڭىزدى. قوعامدىق ومىردە ءدىني سەنىمدەر مەن رۋحانيقۇندىلىقتار ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستى, سەبەبى رۋحاني جاڭعىرۋبارىسىندا ۇلتتىق سانانىڭ جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلۋى, ونىڭ ىشىنە ءداستۇرلىءدىني قۇندىلىقتاردىڭ تەرەڭنەن ەنۋى قاجەت. ءداستۇرلى يسلامنىڭ ۇستانىمدارىقوعامدا بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى نىعايتىپ, حالىقتىڭ اراسىندا توزىمدىلىكتىقالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەدى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇل جايىندا بىلاي دەگەن: «رۋحاني جاڭعىرۋ – ءبىزدىڭ رۋحاني بايلىعىمىزدى جاڭعىرتۋ. بۇل ءبىزدىڭ دىنىمىزگە، سالت-داستۇرلەرىمىزگە، مادەنيەتىمىزگە دەگەن قۇرمەتتى بىلدىرەدى. ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارى قوعامدى بىرىكتىرۋگە، ءار ءتۇرلى ەتنوس پەن مادەنيەتتىڭ اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا باعىتتالۋى كەرەك». توقاەۆتىڭ بۇل سوزدەرى رۋحاني جاڭعىرۋ مەن ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارىنىڭ ءوزارا ۇيلەسىمدىلىگىن دالەلدەيدى.

جاستاردىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى مەن تاربيەسى قوعامنىڭ بولاشاعى ءۇشىن اسا ماڭىزدى. ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارىن ۇستانۋ ارقىلى جاس بۋىنعا ادامگەرشىلىك، جاۋاپكەرشىلىك، ەڭبەكقورلىق، بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىق سياقتى قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋعا بولادى. يسلامنىڭ بىلىمگە دەگەن قۇرمەتى, ونىڭ ىشىندە عىلىمدى دامىتۋدىڭ ماڭىزى مەن ادامنىڭ جەكە دامۋىنداعى ءرولى جاستاردى دۇرىس باعىتتا تاربيەلەۋگە نەگىز بولا الادى. رۋحاني جاڭعىرۋ جولىندا جاستارعا دۇرىس ءدىني تۇسىنىك بەرۋدىڭ ماڭىزى زور، سەبەبى ولار بولاشاقتا قوعامنىڭ جەتەكشى تۇلعالارى بولاتىنى ءسوزسىز.

ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارى جاستاردى ءدىني ساۋاتتىلىققا تاربيەلەپ قانا قويماي، ولاردى قوعامدىق ومىرگە بەلسەندى قاتىسۋعا، ءوز ەلىنىڭ مادەني جانە رۋحاني مۇراسىنا قۇرمەتپەن قاراۋعا شاقىرادى. بۇل جاستاردىڭ ومىرىندە ءدىني بىلىممەن قاتار، ۇلتتىق سالت-داستۇرلەرگە دە سۇيەنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى – قوعامداعى مورالدىق-ەتيكالىق نورمالاردى قايتا قالىپتاستىرۋ جانە ۇلتتىڭ مادەني كودىنىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ. بۇل ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارى قوعامدا جوعارى دەڭگەيدە ناسيحاتتالىپ، ءدىني ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ قاجەت. ەل پرەزيدەنتىنىڭ پىكىرىنشە, «قوعامنىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى – ەڭ الدىمەن، ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ساقتاپ، ولاردى جاڭا زامانعا ساي دامىتۋ. بۇل پروتسەستە يسلام قۇندىلىقتارىنىڭ ءمانى زور، سەبەبى ول ءبىزدىڭ تاريحىمىزبەن، مادەنيەتىمىزبەن تىعىز بايلانىستى». وسىلايشا، رۋحاني جاڭعىرۋ ۇدەرىسىندە ءداستۇرلى يسلامدى ناسيحاتتاۋ مەن ونىڭ ادامگەرشىلىك قاعيدالارىن قولداۋ قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن وتە ماڭىزدى. سونىمەن قاتار، قازاقستاننىڭ ۇلى رۋحاني بايلىعى – بۇل ءبىزدىڭ ۇلت رەتىندە قالىپتاسقان ءدىني سەنىمىمىز.

قازاقستاننىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى مەن ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارى اراسىنداعى بايلانىس حالىقتىڭ مادەني جانە رۋحاني بايلىعىن ساقتاۋ مەن دامىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى. ءداستۇرلى يسلامنىڭ قۇندىلىقتارى قوعامنىڭ مورالدىق نەگىزىن نىعايتىپ، جاستاردى دۇرىس تاربيەگە باۋليدى. رۋحاني جاڭعىرۋ ۇدەرىسىندە ءداستۇرلى يسلامدى ناسيحاتتاۋ مەن ونىڭ ادامگەرشىلىك قاعيدالارىن قولداۋ قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن وتە ماڭىزدى. وسىلايشا، رۋحاني جاڭعىرۋ مەن ءداستۇرلى يسلامنىڭ ۇيلەسىمى ارقىلى ءبىز قۇندىلىقتاردى جاڭعىرتىپ، بولاشاق ۇرپاققا دۇرىس باعىت بەرىپ، قوعامنىڭ رۋحاني بايلىعىن ارتتىرامىز.

Abai.kz