31 tamyz ben 1 qyrkýiek aralyghynda Qytaydyng Tyaniszini qalasynda Shanhay yntymaqtastyq úiymynyng (ShYÚ) kezekti sammiyti ótedi.

Búl jolghy jiyn geosayasat, qauipsizdik jәne ekonomikalyq yntymaqtastyq taqyryptaryna arnalmaq. Qytay Syrtqy ister ministri Van IYding aituynsha, sammitke 20-dan astam memleketting basshylary men 10 halyqaralyq úiymnyng jetekshileri qatysady. Búl — ShYÚ tarihyndaghy eng iri kezdesulerding biri bolmaq.

Qytaydyng maqsaty qanday?

Jahandyq tәrtipting jyldam ózgerip jatqan jaghdayynda Qytay ShYÚ-gha tóraghalyq etu mýmkindigin paydalanyp, ónirlik qauipsizdik pen damu arhiytekturasyn qayta qúrugha niyetti. Pekin búl úiymdy deklarativti qúrylymnan pragmatikalyq jәne ekonomikalyq baghdarlanghan platformagha ainaldyrudy kózdeydi.

Sayasy kontekst

ShYÚ Bas hatshysy Núrlan Ermekbaevpen birlesken baspasóz mәslihatynda Qytay SIM basshysy Van Y «Shanhay ruhyn» — senim, tendik jәne ózara tiyimdilik qaghidattaryn nyghaytu qajettigin atap ótti. Onyng aituynsha, úiymnyng basym baghyttary mynalar:

• újymdyq qauipsizdik jýiesin kýsheytu;
• ekonomikalyq baylanystardy jandandyru;
• jahandyq mәselelerde strategiyalyq tәuelsizdik kórsetu.

Sonymen qatar, Qytay bes negizgi bastamany úsyndy: onyng ishinde ekonomikalyq integrasiyany terendetu, qauipsizdikti ýilestirudi kýsheytu jәne «Bir beldeu, bir jol» bastamasy ayasyndaghy infraqúrylymdyq jobalardy ilgeriletu,

Kimder qatysady?

Sammit qarsanynda ótken syrtqy ister ministrlerining kezdesuine kelesi memleketter ókilderi qatysty:

• Qazaqstan — Múrat Núrtileu
• Resey — Sergey Lavrov
• Ýndistan — Subramaniyam Djayshankar
• Iran — Abbas Arahchiy
• Pәkistan — Muhammad Ishak Dar
• Qyrghyzstan — Jeenbek Kulubaev
• Belarusi — Maksim Ryjenkov
• Ózbekstan — Bahtiyyor Saidov
• Tәjikstan — Sirojiddin Muhriddiyn

Sonday-aq ShYÚ qúrylymdary atynan Bas hatshy Núrlan Ermekbaev pen Terrorizmge qarsy komiytet diyrektory Úlarbek Sharsheev qatysty.

Búl Qytaygha ne ýshin kerek?

Sammitting Tyaniszini qalasynda ótui de kezdeysoq emes. Qala — Qytaydyng materiktik ónerkәsibi men teniz logistikasyn baylanystyratyn iri ekonomikalyq habtardyng biri. Osy arqyly Qytay ShYÚ arqyly Ortalyq, Ontýstik Aziya jәne Tayau Shyghys aimaqtaryndaghy Batys yqpalyna balama úsynugha tyrysyp otyr.

Sammitten ne kýtuge bolady?

Aldaghy jiynda kelesi bastamalar men sheshimder talqylanuy mýmkin:

• Kiyberqauipsizdik, energetika jәne halyqaralyq sauda dәlizderi boyynsha jana kelisimder jasasu;
• Baqylaushy memlekettermen jәne dialog seriktesterimen yntymaqtastyqty terendetu;
• Mýshelikti keneytu boyynsha úsynystar (әsirese Parsy shyghanaghy men Ontýstik-Shyghys Aziya elderinen);
• Tehnologiyalyq egemendik jәne últtyq valutalar arqyly esep aiyrysu jýiesin ilgeriletu.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz