Tamyzdyn ekinshi jeksenbisinde Qúrylysshylar kýni atalyp ótedi. Búlsalasy – el damuynyn negizgi drayverlerinin biri. Qúrylysshylar – qala men auyldyn kórikti sәuletin, kelisti kelbetin qalyptastyratyn óristi, ónimdienbek salasynyn biregey buyny.

Keyingi alty jylda el kóleminde 97,9 mln sharshy metr túrghyn ýisalynyp, 871 404 pәter paydalanugha berildi. 2025 jyldyn alghashqy altyayynda ghana 7,9 mln sharshy metr, 72 300 túrghyn ýi tapsyryldy. Búl da bolsa – túraqty ósu dinamikasynyn naqty kórsetkishi. Sandardyn syrtyndaqolayly da zamanauiy ómir sýru ortasyn jasaytyn injenerlerdin, sәuletshilerdin, dizaynerlerdin, qúrysh qoldy qarapayym júmysshylardyneresen enbegi túr.

Ónerkәsip jәne qúrylys miynistri Ersayyn Naghaspaev: «Túrghyn ýiqúrylysyn damytu investisiyanyn úlghanymen qatar jýredi. Alty jyldasalagha 15,4 trln tenge, osy jyldyn alty ayynda taghy 1,5 trln tengetartyldy. Qarajat tek jana ýilerdin qúrylysyna ghana emes, sonymen qatarәleumettik bastamalardy jýzege asyrugha da baghyttalyp otyr. Memleketbasshysynyn biylghy jyldy «Júmysshy mamandyqtar jyly» depjariyalauy júmysshy mamandyqtar bedelin arttyru jolyndaghy manyzdyqadam boldy», dep atap ótti.

Salany damytudyn negizgi kórsetkishi – adamiy kapital. Strategiyalyqjosparlau jәne reformalar agenttigi Últtyq statistika burosynynderekterine sәikes, 2025 jyldyn I toqsanyndaghy jaghday boyynsha qúrylyssalasynda 106 mynnan astam qyzmetshi júmyspen qamtyldy. Sala qyzmetkerlerinin ortasha jalaqysy – 485 myn tenge, búl eldegi ortashaaylyq jalaqy mólsherinen (423 myn tenge) 14,8%-gha joghary.

Elimizde ortamerzimdi kezende kadrlargha boljamdy qajettilikshamamen 3 mln adamdy qúraydy, onyn 7%-y, shamamen 210 myn adamqúrylys salasyna tiyesili. Memleket údayy qúrylys salasyndaghy adamiykapitaldy damytu, mamandardyn biliktiligin arttyru jóninde týrli is-sharalar ótkizip otyrady. Aytalyq, bakalavriatqa týsuge 2025–2026 oqujylynda 77 mynnan astam grant bólindi, onyn ishinde injenerlik, óndeu, qúrylys salalary boyynsha joghary bilim alugha 22 mynnan astam grant bólindi. Tehnikalyq jәne kәsiptik bilim úiymdarynda «Injenerlik, óndeujәne qúrylys salalary» baghyty boyynsha 2024–2025 oqu jylynyn basynan160 mynnan astam adam, sonday-aq joghary bilim beru baghdarlamalaryboyynsha 102 mynnan astam student oqyp jatyr.

Kolledj týlekterinin qúrylys salasyna júmysqa ornalasuy 82,7% qúraydy. 2024 jylghy 15 qantardan bastap auylda, kentte nemese auyldyqokrugte jalgha beriletin túrghyn ýi salghan júmys berushilerdin 5 mln tengegedeyingi mólsherde memlekettik subsidiya alugha mýmkindigi bar.

Túraqty ósim, tyn mýmkindik

Qúrylysshylar kýninin tarihy ótken ghasyrdyn ortasynda janaqalalar, zauyttar men túrghyn ýiler qauyrt salyna bastaghan kezenmen tyghyzbaylanysty. Sol dәstýr elimiz egemendik alghan son sәtimen jalghasty. Qala, auyl, audandarda qúrylys júmystary ken qanat jaydy. 2024 jyly elimizboyynsha rekordtyq 19,1 mln sharshy metr túrghyn ýi paydalanugha berildi, jana pәterler sany 173 mynnan asty.

Jeke túrghyn ýi qúrylysyna erekshe nazar audarylyp keledi. Mәselen, 2019–2024 jyldar aralyghynda 183 mynnan astam jer uchaskesi injenerlikjelilermen qamtamasyz etildi. Búdan bólek, jenildetilgen ipoteka, jalghaberiletin túrghyn ýi qúrylysynyn memlekettik baghdarlamalary ayasyndaalty jyl ishinde әleumettik osal sanattar 77 mynnan astam jalgha beriletinpәter, «Otbasy bankinin» jenildetilgen qaryzdary arqyly 80 mynnan astamqoljetimdi nesiye (2% mólsherleme boyynsha – 22 022 zaym, 5% mólsherlemeboyynsha – 58 450 zaym) aldy. Búl iygi sharalar azamattardyn jeke túrghyn ýisalu mýmkindigin keneytti, jana audandardyn damuyna yqpal etti.

 Túrghyn ýiden infraqúrylymgha deyin

Búrynyraqta qúrylysshylar ónerkәsip oryndary men jana qalalarsalugha basymdyq berip kelgen bolsa, býginde olar túrghyn ýi qoryn da, injenerlik infraqúrylymdy da damytugha da erekshe kónil bólip otyr. Keyingi alty jylda halyqty sumen qamtu dengeyi ósti, qazir qalalardyn99,3%-y, auyldardyn 97,5%-y ortalyqtandyrylghan sumen qamtamasyzetilgen. Sonymen qatar kәriz-tazartu qúrylghylaryn qayta janartu, janajoldar salu, túrghyn ýi qoryn janghyrtu júmystary jýieli jýrgizilipkeledi.

Ónirlerde túrghyn ýi-kommunaldyq infraqúrylymdy damytudyn2023–2029 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy shenberinde kondominium nysandarynyn barlyq mýlkine, onyn ishinde qasbetteri men shatyrlarynakýrdeli jóndeu jýrgizilip jatyr. Sonday-aq ónirlerge respublikalyqbudjet qarajatynan kóppәterli túrghyn ýilerge kýrdeli jóndeu jýrgizuge 7 jylgha 0,1%-dyq kreditter beriledi. Tek 2024 jyly ghana 233 kópqabattytúrghyn ýi kýrdeli jóndeuden ótti. Sonyn arqasynda myndaghan otbasynynómir sýru jaghdayy jaqsardy, túrghyn ýi qorynyn saqtaluy qamtamasyzetildi.

 Syn-qaterlerdi enseru

Qúrylysshy mamandyghy qashannan tek jasampazdyqpen ghana emes, qalpyna keltirumen de baylanysty. Aytalyq, 2024 jylghy alapat su tasqynynan keyin, 17 mynnan astam ýi men sayajay zardap shekti. Sol kezdeauyldargha, azamattargha keltirilgen ziyandy óteudin tiyimdi tetigi nәtiyjesindeqysqamerzimde 9 156 ýi jóndelip, 2700-ge juyq jana ýi salyndy. Sonymenqatar, kәsibiy mamandardyn ýilesimdi júmysynyn arqasynda joldar, kópirler, elektr jelileri, bilim, mәdeniyet, sport nysandary qalpynakeltirildi. Búl júmys zardap shekken azamattardyn qalypty ómirge oraluynqamtamasyz etti, infraqúrylymnyn bolashaq syn-qaterlerge túraqtylyghynarttyrdy.

 Sifrlandyru jәne innovasiya

Býginde qúrylys salasynda «e-Qurylys», qala qúrylysy kadastry siyaqty avtomattandyrylghan baqylau jýieleri engizilip jatyr. Búlbastamalar jobalaudan bastap paydalanugha beruge deyingi әrbir kezendibaqylaugha mýmkindik beredi, ýderisterdin ashyqtyghyn arttyrady, standarttardyn saqtaluyna kepil bolady. Sifrlyq tehnologiyalarqúrylysty jyldam, qauipsiz, sapaly jýrgizuge birden-bir sep.

Keyingi jyldary qúrylys salasynda auqymdy sifrlyqtransformasiyalar jýzege asyp jatyr. Ónerkәsip jәne qúrylysministrliginin negizgi jobalarynyn biri Birynghay sifrlyq ekojýieni – qoldanystaghy aqparattyq jýielerdi almastyratyn «Tapsyrys berushininbirynghay terezesin» engizui boldy. Jana portal egov.kz platformasymenbiriktiriledi de, qala qúrylysyn josparlaudan bastap nysandardypaydalanugha beruge deyin qúrylysty sýiemeldeudin tolyq siklinqamtamasyz etedi. Qazirdin ózinde elimizdin injenerlik infraqúrylymynyn90%-dan astamy sifrlandyryldy.

Qysqasy, býgingi qúrylys alany – jay ghana ghimarattar túrghyzu emes, barlyq azamattargha qolayly, qauipsiz, zamanauiy orta qalyptastyru jónindegikeshendi júmystyn toghysqan jeri. Sol túrghyda Ónerkәsip jәne qúrylysministri Ersayyn Naghaspaev atap ótkendey: «Ósip kele jatqan urbanizasiya, qalalardyn qarqyndy damuy jaghdayynda qúrylys salasy eldegi ósim, ómirsapasynyn qozghaushy kýshi, qúrylysshylardyn tәjiriybesi, kәsibiyligi men adaldyghy el ekonomikasynyn senimdi tiregi bolyp qala beredi».

Túrghyn ýiler salyp, injenerlik jelilerdi janartyp, asa manyzdyinfraqúrylymdyq nysandardy jasap, otandyq ekonomikanyn damuynaólsheusiz ýles qosyp jatqan mamandar qanday qúrmetke bolsyn layyq. 

Abai.kz