KSRO-nyng basty simvolyn kim jasaghan?

Oraq pen balgha orta ghasyrlardan beri bólek qoldanylghan, biraq suretshi Kamzolkin olardy sheberlikpen biriktirip, merekege oray jas Kenes respublikasynyng jarqyn simvolyn jasady. Oraq pen balgha bekitilip, keyin eltanbagha qoyyldy. Búl elding eng tanymal simvoly boldy, biraq onyng avtory eshtene almady: jýldesi de, qúrmeti de joq, atausyz qaytys boldy.
Oraq pen balgha Kenes Odaghy kezinen beri Kenes Odaghymen baylanysty, biraq olar orta ghasyrlardan bastap әrtýrli elderde, sonyng ishinde Batysta geralidikada bólek qoldanylghan, sondyqtan olardy taza kenestik dep sanaugha bolmaydy.
Júmysshy tabyn nemese óndiristi kórsetu qajet bolghanda, balgha júmysshylardy beyneleytin ynghayly nysan bolyp shyqty jәne ony eltanbalarda jii kóruge bolady. Ol búryshtarda nemese basqa zattarmen - yakori, kilt, soqamen biriktirilgen. Egin nemese egindi kórsetu qajet bolghanda - oraq qoldanyldy.
Proletariat balghany ózining taptyq ereksheligin kórsetu ýshin paydalandy, sondyqtan revolusionerler ýshin ol biylikke qarsylyqtyng simvolyna ainaldy. Batysta ony kóterilisshiler úiymdary jii qoldanghan; ony óz qozghalysynyng basty simvoly retinde tandaghan orys revolusionerlerine de týsinikti boldy.
KSRO-da bekitilgen oraq pen balgha emblemasy әdette bylay syzylady: astyndaghy balgha, ejelgi eltanbalarda qoldanylatyn negizgi zat retinde jәne jogharyda oraq. Biraq әdetten tys tanbany ataghanda: «Oraq pen balgha» deydi. Olardyng qiylysuy júmysshylar men sharualardyng biriguin bildiredi.
Jana jas Kenes respublikasy ýshin onyng patriottyq ruhyn, burjuaziyadan júmysshylar men sharualardyng artyqshylyghyn kórsete alatyn kez kelgen elementter manyzdy boldy. Revolusiyagha deyingi Reseydegi proletariat úzaq uaqyt boyy «Burjuaziya qúrysyn!», «8 saghattyq júmys kýni ýshin» jәne t. b. úrandarmen shyghyp, talap etken nәrse 1917 jyly qoljetimdi boldy.
1 mamyr 19 ghasyrdyng ayaghynan beri toylanyp kele jatqanymen, 1918 jyly búl merekeni erekshe etip, enbekshilerding maqsatyna jetkenin, taptyq әdiletsizdikke qarsy qayta birikkenin býkil әlemge dauystap jariyalaghysy keldi. Sonymen qatar, revolusiyagha deyingi 1 mamyr qozghalystary zansyz dep tanylyp, 1917 jyly 1 mamyr milliondaghan júmysshylar men sharualardyng merekesi bolyp sanala bastady. Birinshi mamyr demonstrasiyasyn ótkizu ýshin simvol qajet boldy - jarqyn, qarapayym, biraq sonymen birge proletariatty kórsetetin kýshti jәne manyzdy.
Zamoskvoreskiy audanynda merekege rәmizdi dayyndau jergilikti júmysshy-sharua kenesining teatrynda júmys istep, dekorasiyalardy salyp, dizaynmen ainalysqan jergilikti suretshi Kamzolkinge tapsyryldy. Óz estelikterinde suretshi tapsyrmanyng әri qarapayym, әri qiyn ekenin eske aldy: jana memleketting jan-dýniyesin beyneleuge tiyisti rәmizderdi salu jәne ol ýshin әli de mýldem týsiniksiz boldy.
Kamzolkin basqarghan birneshe adam jobada júmys istedi: edenge jalaushagha úqsaytyn qyzyl matany jayyp, ondaghy qajetti tanbany beynelep, tandaugha tyrysty. Áli jas, biraq talantty suretshi Evgeniy Kamzolkin tayaqshagha kómirding bir bóligin salyp, qaryndash siyaqty kenepke tanbalardy salugha kiristi.
Ol geralidikada jeke zattar retinde jii qoldanylatyn oraq pen balghany bólek tartty. Biraq ol әr týrli núsqalardy qoldanyp, olardy bir-birining ýstine ornalastyrmayynsha, olardy qalay biriktirudi bilmedi. Búl qarapayym, biraq kýshti bolyp shyqty. Krest konstruksiyasyndaghy oraq pen balgha bekituge úsynylyp, birden maqúldandy.
Oraq pen balgha jay ghana nyshangha ainaldy; olar shaghyn eltanba dep atala bastady. Olar memlekettilikke baylanysty barlyq obektilerde qoldanyla bastady. 1924 jyldyng ózinde-aq rәmiz Konstitusiyagha, odan keyin RSFSR-ding 1937 jәne 1978 jyldardaghy konstitusiyalaryna engizilgen. Eltanbanyng manyzy dausyz edi.
Ol jalaulargha, júldyzdargha, mórge týsirilip, Memlekettik Eltanbada maqtanyshpen oryn aldy. KSRO kezinde sayasatkerler, ghalymdar, shygharmashylyq adamdary Otan aldyndaghy enbegi ýshin týrli qúrmet, ataq, syilyqtarmen marapattaldy. Keybir suretshiler piesalary, әngimeleri men jinaqtary ýshin, kompozitorlar muzykalyq shygharmalary ýshin jәne suretshiler kartinalary ýshin birneshe ret marapattargha ie boldy.
Revolusiyadan keyin birden múnday tәjiriybe bolghan joq jәne tek keybireuleri erekshe enbegi ýshin marapattaldy. biraq 1936 jyldan bastap «KSRO halyq әrtisi» ataghy resmy týrde engizildi. «KSRO halyq sýretshisi». Býkil kezende KSRO-da sahna ónerindegi jetistikteri ýshin 1006 óner qayratkerleri marapattaldy, biraq Kamzolkin olardyng arasynda búryn da nemese keyin de, ne qaytys bolghannan song da bolmady.
Múnday manyzdy simvoldy jasaghan adam jay ghana úmytyldy nemese әdeyi istedi, óitkeni ol proletariatqa sәikes kelmedi, tegi kópes boldy. Evgeniy janashyl emes edi, ol eshqashan kommunist bolghan emes, jalpy onyng sayasy baghytyn anyqtau qiyngha soqty, óitkeni ol búl turaly eshqashan aitpaghan. Ol tynysh ómir sýrdi, biraq sonymen birge ol ainalasyndaghylargha ony jaqsartugha kómektesuge tyrysty.
Pushkin atyndaghy muzykalyq enbek koloniyasynda balalargha suret saludan sabaq berdi, «Lesnoy gorodok» balalar koloniyasynda suret boyynsha núsqaushy boldy. Novosibirsk-Glavnyy vokzalynyng jobasyn jasaugha ýles qosty, sheberhanasyn balalar muzyka mektebine berdi.
Onyng barlyq iygi isterine qaramastan, olar ony ýsh ret qana eske aldy: rәmizdi salu qajet bolghanda, sodan keyin 30 jyldan keyin Eltanbanyng mereytoyyna oray jәne taghy da 21 ghasyrdyng basynda 1 mamyr qarsanynda. Biylik óner iyesin dәripteudi qajet dep tappady jәne ol aldyna qoyghan mindetti oryndap jatyr dep eseptep, eltanba memlekettik rәmizge ainalady dep oilamady.
33 jasynda ataqty «Oraq pen balgha» emblemasyn jasaghan suretshi 1957 jyly typ-tynysh, eleusiz dýniyeden ótti. Oghan ataqty suretshiler siyaqty arnayy eskertkishter ornatylmady, onyng jәdigerlerine bólme bólingen Pushkinodaghy múrajay ghimaraty tozghan kýide bolghandyqtan jóndeuge jabyldy.
Kerimsal Júbatqanov, tarih ghylymdarynyng kandidaty, S. Seyfullin atyndaghy Qazaq agrotehnikalyq zertteu uniyversiytetining dosenti
Abai.kz