DEMOSCOPE sarapshylary qazaqstandyqtar arasynda til sayasaty men qazaq tilining damuy boyynsha saualnama jýrgizdi, dep habarlaydy Ulysmedia.kz.

Til sayasatyna qatysty ústanymdar

Qazaqstandyqtardyng eng qolayly til strategiyasyna qatysty pikirleri shamamen teng bólindi: 33,8% barlyq tildik toptargha teng qúqyq beretin kóptýrlilikti qoldaydy, 30,8% qazaq tilin belsendi damytu qajet dep sanaydy, biraq orys jәne aghylshyn tilderining rólin saqtaudy da qoldaydy, al 29,5% basty basymdyqty tek qazaq tiline berudi dúrys kóredi.

Til jәne mansap

Azamattardyng pikirinshe, mansap qúrudaghy basty qúral – qazaq tili. Ony 80,1% respondent atap ótken. Ekinshi orynda – orys tili (35,5%), ýshinshi orynda – aghylshyn tili (23,8%).

Til sayasatynyng tiyimdiligi

Memleketting qazaq tilin damytugha baghyttalghan júmysyna bagha әrtýrli boldy: 47,2% strategiyany óte tiyimdi dep sanaydy, 18,2% – negizinen tiyimdi dep esepteydi. Al 28,5% sayasatty tiyimsiz dep baghalaghan. Narazylyqty jii bildiretinder – orys tildi azamattar (33,6%). Eki tildiler arasynda búl kórsetkish – 24,1%, qazaq tildilerde – nebәri 19,4%.

Ýshtildilik múrasy

2006 jyly úsynylghan ýsh til (qazaq, orys jәne aghylshyn) sayasatyn tolyq tabysty deu qiyn. Degenmen respondentterding jartysy (50,7%) ony әli de ózekti dep sanaydy.

Qazaq tilining damuyna kedergiler

Azamattar atap ótken basty kedergiler:

bilikti múghalimderding jetispeushiligi – 26,4%;

halyqtyng tómen motivasiyasy – 23,9%;

sapaly oqulyqtar men til ortalyqtarynyng tapshylyghy – 21,5%;

oqytu әdistemesining әlsizdigi – 16,3%;

reseylik aqparattyq kenistikting yqpaly – 15,7%;

jemqorlyq – 12,2%.

Qazaq tildiler kóbine Resey aqparattyq yqpalyn aitsa, orys tildiler múghalim tapshylyghyn birinshi oryngha qoyghan.

Memlekettik tildi damytugha ne kómektesedi?

Azamattardyng pikirinshe, eng tiyimdi sharalar mynalar:

mektep pen JOO-larda oqytudy jaqsartu – 39,8%;

memlekettik qyzmetkerler men servistik úiymdargha til biluge qatang talap engizu – 26,6%;

eresekterge tegin kurstar ashu – 25,3%;

qoghamdyq bastamalardy qoldau – 21,1%;

tildi kino, muzyka jәne media arqyly nasihattau – 19%.

Til jәne bilim sapasy

Saualnamagha qatysqandardyng kóbi (37,7%) eng jaqsy bilim qazaq tilinde beriledi dep esepteydi. 23,3% – orys tilin, 4% – aghylshyn tilin tandaghan. Al 27,9% bilim sapasy tilge baylanysty emes dep sanaydy.

Qazaq tildi respondentterding 53,5%-y qazaq tilin tandasa, orys tildilerding 45,3%-y orys tilin tandaghan.

Azamattardyng jartysyna juyghy (49,9%) qazaq tilin eresek jasynda ýirengen adamdardy kezdestirmegenin aitqan. Ýshten biri (33,5%) múnday jekelegen mysaldardy ghana biletinin jetkizse, 15,5% – múnday jaghdaylar bar ekenin, biraq olardyng az ekenin atap ótken.

Abai.kz