2025 jylghy 9 qyrkýiekte IMD Álemdik bәsekege qabilettilikti zertteu ortalyghy IMD 2025 Talanttylardyng әlemdik reytingining (IMD World Talent Ranking 2025) nәtiyjelerin jariyalady.

2025 jylghy reytingke túraqty ekonomikalyq ósudi qamtamasyz etu ýshin qajetti adamy kapitaldy damytu, tartu jәne ústap qalu túrghysynan qaralghan 69 ekonomika qatysty.

Anyqtamalyq:

"Investisiyalar jәne damu" faktory elding azamattardy ekonomika ýshin qajetti daghdylarmen qamtamasyz ete otyryp, olardyng bilimi men kәsiptik dayarlyghyna qanshalyqty tiyimdi investisiyalaytynyn baghalaydy.

"Tartymdylyq" faktory elding jergilikti jәne sheteldik talanttardy qanshalyqty tartatynyn jәne ústap qalatynyn kórsetedi.

"Dayyndyq" faktory eldegi júmys kýshining qanshalyqty bilikti ekenin jәne onyng ekonomikanyng qajettilikterine qanshalyqty sәikes keletindigin baghalaydy.

Qazaqstan pozisiyasynyng artuyna "Investisiyalar jәne damu" faktorynyng jaqsaruy aitarlyqtay әser etti, ol boyynsha el ótken jyldyng nәtiyjelerimen salystyrghanda 3 tarmaqqa kóterilip, 20-oryngha ie boldy. Osylaysha, el jyl sayyn osy faktor ayasynda ong dinamikany kórsetip keledi.

Kórsetkishter bólinisinde aitarlyqtay jaqsaru jalpy júmys kýshining 51,5%-in qúraghan әielder júmys kýshining ýlesi (IMD 2025 talanttylar reytinginde 48,39% mәnimen 12 orynnan 3 oryngha deyin), sonday-aq bastauysh bilim berudegi oqushylar men múghalimder sanynyng 14,74-ti qúraytyn araqatynasy boyynsha (IMD 2025 talanttylar reytinginde 16,8 mәnimen 46 orynnan 38 oryngha deyin) bayqalady. Sonday-aq, Qazaqstan orta bilim berude oqushylar men múghalimder sanynyng araqatynasy kórsetkishi boyynsha myqty pozisiyalardy saqtap, 8,34 mәnimen 2 oryngha ie bolyp otyr.

"Tartymdylyq" jәne "Dayyndyq" faktorlary boyynsha 46 orynnan 45 oryngha deyin jәne sәikesinshe 44 orynnan 43 oryngha deyin 1 tarmaqqa jaqsaru bayqalady.

Mysaly, "Tartymdylyq" faktory shenberinde respondentter sot tóreliginin әdilettilik dengeyin (5,54 ballmen 39 orynnan 6,56 ballmen 26 oryngha deyin), sonday-aq kompaniyalarda talanttardy tartu men ústap qaludyng basymdylyghyn (6,6 ballmen 40 orynnan 6,92 ballmen 27 oryngha deyin) joghary baghalady.

"Dayyndyq" faktorynda "Júmys kýshining ósui" kórsetkishi erekshe kózge týsedi, ol boyynsha Qazaqstannyng pozisiyasy 17 tarmaqqa – 48 orynnan (1,11%) 31 oryngha (1,36%) deyin jaqsardy.

Shveysariya әli kýnge deyin "Investisiyalar jәne damu" men "Tartymdylyq" faktorlary boyynsha túraqty birinshi oryngha ie bolyp, reytingte jetekshi pozisiyasyn saqtap qaldy. Ári qaray reytingte Luksemburg (2 oryn), Islandiya (3 oryn), Gonkong (4 oryn) jәne Niyderlandy (5 oryn) ornalasqan. Barlyq atalghan elderde ótken jyldyng nәtiyjelerimen salystyrghanda pozisiyalardyng jaqsarghany bayqalady.

IMD World Talent Ranking 2025 esebine sәikes, talanttylardyng bәsekege qabilettiligi túraqty kóshbasshylyq sayasatta túraqty innovasiyalar jýrgizudi, enbek naryghynyng ózgermeli qajettilikterine iykemdi beyimdeludi jәne úzaq merzimdi investisiyalardy qysqa merzimdi sheshimdermen ýilestirudi talap etetin qarqyndy damityn sala bolyp qala beredi.

Shveysariyanyng on jyldyq ýstemdigi kýshti instituttar, sapaly bilim beru jәne dәiekti sayasat túraqty bәsekelestik artyqshylyqtardy qalyptastyratynyn kórsetedi, alayda kóshbasshylar da genderlik alshaqtyq jәne STEM mamandarynyng jetispeushiligi siyaqty qiyndyqtargha tap bolady, búl óz kezeginde bolashaq nәtiyjelerge teris әser etui mýmkin.

BAÁ-ning qarqyndy ósui, Islandiyanyng kóshbasshylar ýshtigine oraluy jәne Gonkongtyng pozisiyalarynyng rekordtyq nyghangy bilim beru nәtiyjelerin naryq qajettilikterine sәikestendiru maqsatynda dәiekti jәne nysanaly reformalar men investisiyalar jәne әlemdik naryqta bәsekege qabiletti júmys ortasyn qúru búrynghy túraqsyzdyqqa qaramastan ekonomikanyng jahandyq kadrlyq landshafttaghy qalpyn ózgerte alatynyn kórsetedi.

Tabystyng negizgi faktorlary, birinshiden - investisiyalar, tartymdylyq jәne kadrlardyng ekonomika qajettilikterine dayyndyghy siyaqty ýsh negizgi baghyt arasyndaghy tepe-tendik.

Ekinshiden, tiyimdilikting de manyzy investisiyalardan kem emes: Qazaqstan, Latviya jәne Estoniya bilim beruge arnalghan shekteuli budjetterdi sauatty paydalanu neghúrlym jomart qarjylandyrylatyn, biraq nәtiyjeliligi tómen jýielerge qaraghanda tiyimdirek boluy mýmkin ekenin kórsetedi.

Ýshinshiden - studentterding halyqaralyq útqyrlyghy talanttylardy damytudyng bolashaq strategiyalarynyng negizi. Mysaly, Kanada men Germaniya sheteldik studentterding enbek naryghyna integrasiyalanuy túraqty kadrlyq әleuetti qalay qalyptastyratynyn kórsetedi.

Bolashaqta ekonomikalargha bәsekege qabilettiligin saqtau nemese arttyru ýshin ýsh jan-jaqty mindetti sheshu qajet bolady: júmys kýshine qatysu kezinde genderlik alshaqtyqty joi, bilim beru nәtiyjelerin júmys kýshining tez ózgeretin qajettilikterine sәikestikke keltiru jәne ómirding joghary sapasyn úsynu.

Jogharyda atalghan mindetterding ózektiligin Memleket basshysy Q. K. Toqaev ózining "Jasandy intellekt dәuirindegi Qazaqstan: ózekti mәseleler jәne ony týbegeyli sifrlyq ózgerister arqyly sheshu" atty Qazaqstan halqyna Joldauynda da atap ótedi. Bastamalardyng biri retinde ol ekonomikany sifrlyq auqymdy janghyrtu shenberinde, atap aitqanda, mektep oryndyghynan bastap jasandy intellekt salasyndaghy qúzyretterdi jәne pedagogterde jasandy intellekt tehnologiyasyn mengeru daghdylaryn qalyptastyru, ghylymdy, bilim berudi jәne innovasiyalardy basqarudy integrasiyalau, elge bilikti otandyq mamandardyng oraluynyng tiyimdi tetikterin әzirleu jәne engizu, sonday-aq elding damuyna ýles qosa alatyn tehnikalyq kәsipterde shetelden myqty mamandardy tartu ýshin jaghday jasau arqyly adamy kapitaldy damytugha jana talaptar qon qajettigin atap ótti.

Abai.kz