Memleket basshysy Jasandy intellektini damytu jónindegi kenesting alghashqy otyrysyn ótkizdi. Qasym-Jomart Toqaev Jasandy intellektini damytu jónindegi kenesting alghashqy otyrysyn ashyp, búl jiynnyng mәn-manyzy erekshe ekenin atap ótti.

Preziydent jasandy intellektini damytpay, jahandyq bәsekege tótep beru mýmkin emestigin eske saldy. Sifrlyq jýieler men jasandy intellekt egemen el boludyng kepiline, ekonomikalyq damudyng qozghaushy kýshine ainaldy.

– Sondyqtan biz de osy ahualgha say aldymyzgha biyik maqsat qoydyq. Qazaqstan ýsh jyl ishinde tolyqqandy sifrlyq el boluy kerek. Men búl turaly halyqqa Joldauymda jan-jaqty tarqatyp aittym. Jalpy, elimizde osy baghytta biraz júmys isteldi. Memleket tarapynan kórsetiletin qyzmetting 92 payyzdan astamy onlayn formatta úsynylady. Byltyr elimizdegi qolma-qol aqshasyz tólemning ýlesi 85 payyzdan asty. Sonday-aq biyl alghashqy jarty jyl ishinde Qazaqstan azamattaryna 26 million sifrlyq qyzmet kórsetildi. Sonyng jartysyna juyghy smartfon arqyly jasalghan. Múnyng bәri de, әriyne, jaqsy. Deytúrghanmen jasandy intellektining damu jyldamdyghy óte tez, qarqyny joghary. Sondyqtan bir orynda toqtap qalmay, búl iske ýnemi jana kózqaraspen qarau qajet, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy býgingi basqosu «Bilim beru salasyndaghy jasandy intellekt: mýmkindikter jәne syn-qaterler» taqyrybyna arnalatynyn aitty. Preziydentting pikirinshe, biz qazir týbegeyli ózgerister dәuirinde ómir sýrip jatyrmyz. Jasandy intellekt býginde ekonomikanyn, memlekettik basqaru jýiesinin, ghylymnyn, eng bastysy, bilim beru salasynyng keleshegin aiqyndauda.

– Bizding últ retinde bәsekege qabilettiligimiz jәne egemendigimiz osy tehnologiyany qalay paydalanatynymyzgha qaray anyqtalady. Jasandy intellekt osy transformasiyanyng qozghaushy kýshi bolugha tiyis. Búl orayda әlemdegi nemese aimaqtaghy kóshbasshylyq turaly sóz qozghalyp otyrghan joq. Basty maqsat – Qazaqstandy ozyq, órkeniyetti elge ainaldyru. Kóptegen jetekshi elder jasandy intellektini XXI ghasyrdyng strategiyalyq resursy retinde moyyndady jәne ony damytugha qomaqty qarjy bólip otyr. Mysaly, Qytay «JY +» (AI+) atty memlekettik baghdarlamasyn jýzege asyruda. Onyng ayasynda jasandy intellekt tehnologiyasyn ekonomikagha, ghylymgha jәne әleumettik salagha keshendi týrde integrasiyalau kózdelgen. Al Qúrama Shtattar atalghan salada dýnie jýzi boyynsha kósh bastaudy maqsat tútady. Soghan sәikes strategiyasyn iske asyra bastady. Búl faktiler әlemde mýldem jana damu paradigmasy qalyptasyp jatqanyn kórsetedi: jahandaghy tehnologiyalyq bәsekening negizgi faktory – jasandy intellekt. Qazaqstan búl ýderisten tys qala almaydy. Sol sebepti biz barlyq saladaghy integrasiyany ýilestiru ýshin Jasandy intellekt ministrligin qúrdyq,– dedi Preziydent.

Memleket basshysy elimizding aldynda túrghan basty maqsat otandyq tehnologiyany jan-jaqty damytu jәne myqty IT mamandaryn dayarlau ekenine mәn berdi. Qasym-Jomart Toqaev bilim beru salasyndaghy negizgi basymdyqtargha toqtaldy.

– Uniyversiytetter jana zamangha say mamandar dayyndaugha tiyis. Qazaqstannyng injenerleri, zertteushileri jәne kәsipkerleri býkil әlemning qajetine jaraytyn ozyq tehnologiyalardy oilap tabugha qabiletti boluy kerek. Jyl basynda elimizde AI-Sana baghdarlamasy iske qosyldy. Osy joba ayasynda 440 mynnan astam student jasandy intellekt salasy boyynsha arnayy sertifikatqa ie boldy. Múnday baghdarlamalardyng paydasy mol, sebebi dәl osynday alandarda eng ýzdik jobalar óz aldyna startap retinde qalyptasyp, halyqaralyq naryqqa shygha bastaydy. Alayda biz әlemdik naryqta jasandy intellekt mamandaryna degen súranystyng óte joghary ekenin úmytpauymyz kerek jәne aldaghy uaqytta búl súranys tek óse bermek. Múnday jaghdayda, tipti, bilim beru jýiesining mýmkindigi de shekteuli bolary anyq. Sol sebepti qazirgi ozyq tehnologiya dәuirinde әr maman iyesi ózining negizgi kәsibimen qatar, sifrlyq daghdylardy jetik mengerip, jasandy intellektining mýmkindikterin júmys barysynda qoldana bilgeni jón, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Preziydent býginde elimizde jasandy intellekt mamandaryn oqytatyn arnayy oqu orny joq ekenine, olar tek jekelegen uniyversiytetterde bilim alatynyna nazar audardy.

– Búl mәseleni qolgha alyp, naqty sheshim qabyldau kerek. Álemde múnday tәjiriybe búrynnan bar. Mysaly, Birikken Arab Ámirlikterinde Múhammed ben Zaid atyndaghy mamandandyrylghan Jasandy intellekt uniyversiyteti qúryldy. Qazaqstanda 79 uniyversiytette IT mamandyghy boyynsha 63 mynnan astam student oqidy. Byltyrdan beri bilim beru baghdarlamalaryna Jasandy intellekt pәni jappay engizilip jatyr. Sonday-aq uniyversiytetterde jasandy intellekt jónindegi ghylymiy-zertteu ortalyqtary júmys isteydi. Bilikti ghalymdarymyz byltyr KazLLM atty qazaq tilining jeke modelin jasap shyghardy. Osynyng bәri óte manyzdy jobalar ekeni sózsiz. Biraq alda auqymdy júmys bar, – dedi Memleket basshysy.

Memleket basshysy jasandy intellekt salasyna mamandanghan zertteu uniyversiytetin ashudy tapsyrdy.

– Oqu ornyna arnayy mәrtebe bergen jón. Sonday-aq búl júmysqa әlemdik ýzdik oqu oryndaryn seriktes retinde tartu qajet. Ýkimet jyl sonyna deyin osy mәsele boyynsha naqty úsynys beruge tiyis. Osynday jana oqu orny bizge ne ýshin qajet degen saual da tuyndauy mýmkin. Basty maqsat – ekonomikanyng barlyq salasyna jasandy intellekt tehnologiyasyn engizetin bilikti mamandardy dayarlau. Zertteu uniyversiyteti ghylym-bilim, innovasiya jәne halyqaralyq baylanys ortalyghy retinde júmys isteui kerek. Qazirgi jahandyq bilim jәne tehnologiya naryghynda bәseke óte joghary. Daryndy jastarymyz әlemdik dengeydegi sapaly bilimdi tek shetelden emes, óz elimizden de alghany dúrys. Búl – Qazaqstannyng bolashaghyna tikeley әseri bar óte manyzdy mәsele, – dedi Preziydent.

Memleket basshysy jasandy intellektini bilim beru jýiesine keninen engizu qajet dep sanaydy.

– Derbes oqytu – revolusiyalyq mýmkindik. Ádettegi «Barlyghyna bir baghdarlama» modeli zaman talabyna say kelmeydi. Ár oqushynyng ózine tәn ereksheligi bar. Biri matematikagha jýirik bolsa da, til ýirengen kezde qinalady. Endi biri gumanitarlyq pәnderge jetik bolsa, biri fizikagha shorqaq. Jasandy intellekt arqyly osy olqylyqty joigha bolady. JY negizinde qúrylghan bilim jýiesinde әr oqushynyng qarym-qabiletine sәikes jeke oqytu baghdarlamasyn әzirley alamyz. Sonyng nәtiyjesinde jastardyng әleueti men oqugha yntasy artady. Halyqaralyq tәjiriybede múnday sәtti mysaldar jetkilikti. Mәselen, AQSh-ta DreamBox jәne Knewton siyaqty bilim beru platformalary matematika kursyn әr oqushygha beyimdep oqytady. Ontýstik Koreyada jasandy intellektini til ýirenu ýshin qoldanady. Qazaqstanda da múnday tәsilge jýginuding airyqsha manyzy bar. Ásirese, kópetnosty el retinde biz tildik, mәdeny nemese jalpy bilim dengeyi әrtýrli balalardyng bәrine teng jaghday jasaudy oilauymyz kerek, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Preziydent oqushylardyng sifrlyq profiliderin qalyptastyrudy taghy bir manyzdy basymdyq retinde atady.

– Onda әr balanyng oqu ýlgerimi, myqty qyrlary men jetistikteri tirkeledi. Al búl, óz kezeginde, uniyversiytet baghdarlamasyn ontaylandyryp, joghary oqu ornyn merziminen búryn tәmamdaugha mýmkindik beredi. Búdan bólek, jasandy intellekt sifrlyq profili negizinde kәsiptik baghdar jýiesin jasaqtaydy. Oqushylargha qarym-qabiletine say damu joldary, kurstar men jobalardy tandau erkindigi úsynyluy kerek. Búl bolashaq injenerlerdi, zertteushilerdi, dәrigerlerdi, múghalimder men kәsipkerlerdi aldyn ala anyqtaugha jol ashady. Osylaysha, әrbir adam óz qabiletin paydalanyp, ómirden layyqty ornyn tabady. Ýkimetke jana JY uniyversiytetimen integrasiyalanghan oqushylardyng últtyq sifrlyq profilider jýiesin qúrudy tapsyramyn, – dedi Memleket basshysy.

Preziydent múghalimder kóp uaqytyn júmsaytyn kýndelikti kýibeng sharuany jasandy intellekt arqyly avtomattandyrudyng manyzyna nazar audardy.

– Algoritmder shәkirtterge jeke tapsyrmalar men dayyndyq testterin әzirlep, jauaptardy tekserip, olarmen jyldam keri baylanys ornata alady. Múnday tehnologiyalyq sheshim múghalimderding júmysyn edәuir jenildetip, ústazdyq qyzmetimen ainalysuyna mýmkindik beredi. Biraq bir nәrse әrdayym este bolugha tiyis: múghalimning janashyrlyghyn jәne aqyl-parasatyn eshbir tehnologiya almastyra almaydy. Sondyqtan múghalim men oqushy arasyndaghy adamy qarym-qatynas bilim beru ýderisining ózegi bolyp qalugha tiyis. Bizding maqsatymyz – pedagogterdi basy artyq júmystan bosatu, óz missiyasyn alansyz atqaruyna jaghday jasau. Ýkimet jasandy intellektini bilim beru jýiesine engizgen kezde osy qaghidany eskerui kerek, – dedi Memleket basshysy.

Preziydent bilim alu mýmkindikterin keneytu manyzdy mindet ekenine mәn berdi.

– Jasandy intellektini keninen paydalanu ortalyq pen aimaq, qala men auyl arasyndaghy bilim alshaqtyghyn qysqartugha qolayly jaghday jasaydy. Ásirese, búl shaghyn jinaqty mektepterge qatysty mәsele. JY tehnologiyalaryn engizu erekshe bilim alu qajettilikteri bar balalardy jan-jaqty qoldau ýshin óte manyzdy. Bizding maqsatymyz – shyn mәninde inkluzivti bilim beru ortasyn qalyptastyru. Búl – Ádiletti Qazaqstan qúrudyng negizgi alghysharttarynyng biri, – dedi Preziydent.

Memleket basshysynyng pikirinshe, jasandy intellekt bilimdi damytugha jәne taratugha ong yqpal etedi. Jana tehnologiyalardy jetik mengersek te, óz bolmysymyzdy, yaghny tól mәdeniyetimizdi, qúndylyqtarymyzdy saqtap qalugha tiyispiz. Zamanauy ýrdisterding paydasy men ziyanyn ajyrata biluimiz qajet. Últ dýniyetanymyna jat nәrselerding bilim jýiesine enuine jol bermeuimiz kerek. Týptep kelgende, jasandy intellekt el mýddesine qyzmet etkeni dúrys.

– Búl – ozyq tehnologiyalardyng yqpaly ruhaniyatymyzgha, tarihy múralarymyz ben biregey mәdeniyetimizge eshqanday keselin nemese ziyanyn tiygizbeui kerek degen sóz. Oqushylargha beriletin bilimning mazmúny jәne onyng sapasy dúrys boluy kerek. Eng jaqsy algoritmning ózi qate nemese jenil-jelpi material әzirlep berui mýmkin. Qaytalap aitamyn, jasandy intellektini bilim beru isinde kómek qúraly retinde qoldanugha bolady. Alayda bilimning sapasyna jәne tәrbiyelik maghynasyna mashina emes, adam jauapty bolugha tiyis. Oqu materialynyng memlekettik standartqa sәikes boluyn, onyng ghylymy jәne mәdeny talaptargha say keluin múghalim qadaghalap otyruy kerek. Ústaz sapaly bilimning basty kepili bolyp qala beredi. Sondyqtan Ýkimet memlekettik standartqa sәikes sapaly kontent jasaugha mýmkindik beretin últtyq bilim beru platformasyn әzirleui qajet. Osy tústa bir mәseleni arnayy atap ótkim keledi: biz jasandy intellekt salasynda eng aldymen óz elimizden shyqqan ónimderdi paydalanuymyz kerek, – dedi Preziydent.

Memleket basshysy bilim beru salasyna jasandy intellektini keninen engizu barysynda onyng qauip-qaterlerin qaperden shygharmaudy eskertti.

– Eng aldymen, búl jerde jasandy intellektini teris pighylda paydalanu sekildi etikalyq mәseleler sóz bolyp otyr. Neyrojeli bergen jauapqa senip, oqushylar syny payymdau, izdenu jәne saraptau qabiletinen aiyrylyp qaluy mýmkin. JY bilim beru ýderisin jetildiruge tiyis, biraq onyng irgeli negizin almastyrmauy kerek. Sondyqtan Ýkimet akademiyalyq adaldyqty qamtamasyz etu baghytynda keshendi sharalar qabyldauy qajet, – dedi Preziydent.

Preziydent enbek naryghy kýn ótken sayyn ózgerip jatqanyn atap ótti.

– Kóptegen kәsip iyelerining júmysyn endi avtomatty jýie atqaratyn bolady. Múnday ýrdis qazirding ózinde jýrip jatyr. Búl birqatar mamandyqtyng eskiruine, yaghny kóptegen adamnyng júmyssyz qaluyna әkep soqtyrady. Búl – asa ózekti mәsele. Osy júmysty qazirden bastap qolgha almasaq, múnday ýrdisting әleumettik saldary auyr bolady. Júmyssyzdyq beleng alyp, túrmys sapasy tómendep, әleumettik tensizdik kýsheni mýmkin. Biraq búl jerde de jasandy intellektining mýmkindikterin tiyimdi paydalanugha bolady. Mәselen, aqyldy tehnologiyalar qyzmetkerlerding myqty ne әlsiz tústaryn aiqyndap, kәsiby sheberligin damytu ýshin naqty úsynystar bere alady. Mamandardy qayta dayarlaugha jәne biliktiligin arttyrugha keng mýmkindik jasap, kýni búryn әreket etuge tiyispiz. Búl rette tym ýlken qayta dayarlau ortalyqtaryn qúrugha budjetten milliondaghan qarjy shyghyndaudyng qajeti joq. Jasandy intellektining әleuetin sauatty qoldana bilgen jón. Bizding mindetimiz – júmyssyz qaludyng aldynda túrghan milliondaghan adamgha jana mýmkindik beru. Basqasha aitsaq, jasandy intellektining orasan zor әleuetin jana júmys oryndaryn ashugha, adam kapitalyn kýsheytip, elimizding әleumettik-ekonomikalyq damuyn arttyrugha paydalanu kerek. Ýkimetke jasandy intellekt negizinde әzirlengen últtyq onlayn-platformany iske qosudy tapsyramyn. Sol arqyly júmyssyz qalghan mamandardy bolashaqta súranysqa ie bolatyn kәsipke beyimdeu qajet, – dedi Preziydent.

Qasym-Jomart Toqaev sózin qorytyndylay kele, bizding sifrlyq strategiyamyzda últ mýddesi basty orynda túratynyn jetkizdi.

– Shyn mәninde, negizgi mәsele jasandy intellekt qana emes. Eng bastysy – elding egemendigi, úrpaqtyng bolashaghy. Ýkimet býgin aitylghan úsynystyng bәrin múqiyat qarastyrady. Sóz sonynda bir mәseleni atap ótkim keledi. Jasandy intellekt – sifrlyq ekonomikanyng negizgi qozghaushy kýshi. Sondyqtan Kenesting kelesi otyrysyn osy taqyrypqa arnaudy úsynamyn, – dedi Memleket basshysy.

Kenes otyrysynda Premier-ministrding orynbasary – Jasandy intellekt jәne sifrlyq damu ministri Jaslan Mәdiyev, Ghylym jәne joghary bilim ministri Sayasat Núrbek, BAÁ Jasandy intellekt mәseleleri jónindegi memlekettik ministri Omar Ál-Olama, Sinnovation Ventures jәne 01ai negizin qalaushy Ly Kay Fu, Cambrian Futures kompaniyasynyng bas diyrektory Olaf Dj. Grot, San-Diyegodaghy Kaliforniya uniyversiytetining rektory Pradip Khosla, Tiuring atyndaghy syilyqtyng laureaty Djon Hopkroft, BÚÚ-nyng «JY iygilik ýshin» bastamasy atqarushy kenesining tóraghasy Ebtesam Ál-Mazrui, Polynome Group negizin qalaushy Aleksandr Hanin jәne Oxford Insights kompaniyasynyng bas diyrektory Richard Stirling sóz sóiledi.

Abai.kz