Astana qalasy әkimdigining muzykalyq jas kórermen teatry 21 qyrkýiek kýni «Shәkәrim» spektaklining premierasyn úsyndy. Avtory – Ermek Amanshaev, qoyylym rejisseri – Ashat Maemirov.

Býgingi kýnning jas buynynan «Shәkәrim Qúdayberdiúly kim?» degen saualgha mardymdy jauap ala almasymyz anyq. Sebebi, jahandanu dәuiri kómkergen aqparattar arasynan tau túlghalarymyz túrmaq, adamy bolmysymyzdy әreng ajyratyp, sýiretip kele jatyrmyz. Úzaq jyldar kemenger túlgha bolmysyna ýnilmeuimizge tarih taqtasy kedergi bolghany da jasyryn emes.

Ómir men ónerding ózine tәn boyauyn joghaltpaugha tyrysyp, jas kórermenderine Shәkәrim әlemining esigin ashqan astanalyq Muzykalyq jas kórermen teatry osy bir olqylyqtyng ornyn toltyrugha maqsatynda jana qoyylym úsyndy. Dramaturg Ermek Amanshaevtyng «Shәkәrim» dramasyn rejisser Ashat Maemirov sahnalady. Jana buyn, jas teatr artisterining endi ghana bes jylgha qadam basqanyn, qalyptasu emes qúrylu kezeninde ekenin eskerip, kemel oidyng iyesi, oishyl, aghartushy turaly qoyylymnyng qalay bolaryna ekiúday oimen kelgenimiz ras.

Qoyylym teatrdyng etno-foliklorlyq ansamblining sýiemeldeuimen, Shәkәrimning sazdy әuenderin әueletken hormen bastau alady. Alghashqy sahna әke sýiegin qúdyq týbinen qazyp alugha kelgen alpys bir jastaghy Ahat Shәkәrimúly - Asylhan Tólepov men Qabyshtyng – Maqsat Qabdesh dialogy.

Ekspozisiyadan keyin әke joqtauyn aitqan Gýllar - Kalima Naushabaeva múnly zardan góri, ashy aiqayyn basymyraq etedi. Degenmen, Shәkәrimning sýiegin әkelip, arulap jerleu rәsiminde hor oryndaytyn qyzdardyng basynda oramal, er azamattarda taqiya boluy syndy detaliderde rejisserding ishki intellektisi tanylyp otyrdy.

Suret: Avtordyng jeke múraghatynan alyndy.

Spektakli úzaqtaghy – antraktpen eseptegende ýsh saghat, qyryq bes minut. Kemenger túlgha haqynda sahnalanghan qoyylymgha uaqyt shekteuin qoyghanymyz jaramas. Degenmen, ol uaqyt mazmúnmen mәn tauyp, formamen ýilesim tappasa, aitylar oy birtútastyqqa jete almasa qoyylymnyng uaqytyn qansha úzartsaq ta dittegen biyikke kóterile almasymyz anyq. Qoyylym rejisserining dramaturgiyalyq mәtindi tolyq iygerip, Shәkәrim bolmysy men filosofiyasyna terendeuge tyrysqanyn joghary baghalaugha bolady. Biraq, ishki qayshylyqtary az, keyipkerlerding hәl-kýii dәldikke qúrylmaghanynyng saldarynan oqighalar jelisi jýielenbeydi. Mәselen, avtor tarihy faktilerdi qoldanghysy kelip, birde qújattamadaghy sózderdi qoldansa, endi birde zertteu maqalalarynda jazylghan jazbalardy siltemesiz piesanyng bir bólshegine ainaldyrghan. Shygharmada osy arqyly Shәkәrimning shynayy ómir jolyna basymdyq bergenimen, drama zandylyqtaryn eskere qoymaghan. Evney Buketovting Abzal Qarasartovtan jasyryn taspagha jazyp alghan dialogyn piesagha aina qatesiz qosqanymen sahnadaghy Abzal men Evney ol shyndyq shyraghyn jaqqan beynelerdi keskindeude sheberlik tanytpady. Ekeui de jas, jasandy, qúlyqsyz, әri beriden song qanday taqyrypta sóz qozghap jatqandaryna ózderi sene bermeytindey jalang keyipker bolyp shyqty. Keyipkerlerding negizgi maqsaty, ne ýshin shyghyp jatqandary týsiniksiz. Evney Buketov pen Abzal Qarasartov bir ghana dialog arqyly býtin bir kezendegi óz ishimizden shyqqan jauyzdardy «әshkerelep» beretin kesek obrazdar boluy tiyis edi. Biraq, mәtin jattalghanymen, ol artister boyyna sinip ýlgermegen. Sodan bolar, dәl osy keyipkerlerding aitar oiynyng sony joq. Aytpaqshy, basy da úghynyqty bolmaghan.

Rejisser Shәkәrimning shygharmashylyghy, sayasy bolystyq qyzmeti, bilim joly, ghylymgha qosqan ýlesi men danalyghy syndy barlyq qyryn ashugha tyrysqan. Kemenger túlghany somdau ýshin is-әreket senimdiligi, ym isharat dәldigi, ainalyp kelgende grim men jarqyn ýn de azdyq etedi. Shәkәrimning ómiri men ólenin zertteu ýshin onyng audarma júmystaryn, sazgerlik, tarihy enbekterin, shejiresi men pәlsapalyq oilaryn tanyp biluge úmytylu lәzim. Shәkәrim – Ayan Ótepbergen bozbala shaq pen jastyq albyrt kezenderin, mahabbat pen erkindikke toly shaghyn taptauryndylyqqa úrynbay keskindegisi keldi. Ol jattandy sózben emes, europalyq ýlgidegi kiyinetin, oilau jýiesi men bilim kókjiyegi keng qyr qazaghy ekenine kórermenderin sendirip baqty. Orta jastan bastap syrtqy bolmysynda ghana emes, әr sózinde salmaq payda bolatyn onyng qimyl әreketi de ózgeredi. Sausaqtarymen tasbih tartyp, ilimi men izdenisi kóp nәrseni úghyndyrghan ghalym Shәkәrimning birte birte óz biyigine kóterilip bara jatqanyn bayqay aldyq.

Suret: Avtordyng jeke múraghatynan alyndy.

Sonymen qatar, Shәkәrim bar jerde Abay taqyryby ainalyp ótpeytinin bildik. Abay Qúnanbayúlyn somdaghan Ashat Músaghaliyevtyng akterlik mýmkindigi men talant qarqynyna kýmәn tudyrmasaq ta, key tústarda hәkim túlghasyn, onyng qaghytpa qaljynmen jetkizer oilaryn әsireleu arqyly jetkizip jatty. Al, piesagha «Qalqaman Mamyr» poemasyn qosu Shәkәrim shygharmashylyghyn keninen tanytudy kózdegenimen, ol sahnada «qoyylym ishindegi qoyylym» retinde qalyp túr. Yaghni, qoyylymnyng kesek beynelerge qúrylghan auyr salmaghyn odan sayyn kýdelendirip, kórermenderdi negizgi oidan ajyratyp alu qaupin arttyryp túr. Rejisser Shәkәrimning qalamynan tughan dastandy sahnadaghy oqighalarmen qabystyryp, ózara baylanysyn tapqanymen, dәl ol oqighanyng mәni, ózektiligi aiqyn kórinbedi. Eger, atalmysh poemany bólek spektakli retinde úsynsa jas kórermen teatry artisterining mýmkindigi jetkilikti ekenin anghardyq.

Kópshilik sahna tazalyq pen dәldikke qúrylyp, sinhrondy qozghalystan bólek dramalyq әreketting qozghaushy kýsh boluy tiyis. Bi, hor syndy sahnalar estetikalyq әdemilikke toly bolghanymen, Belgibaydyng qyzy men auyl múghalimining soty ótetin kópshilik sahnadaghy shu nanymsyz, shashyranqy. Dramalyq oqighalargha bagha beru әlsiz. Artisterde sahnalyq seriktesterin tyndau, sezinu kemshin. Áli de bolsa, qoyylymgha tehnikalyq týzetuler kerek degen oigha qaldyq. Qajet bolsa, qysqartu kerek. Shәkәrim ruhyn jәne qarttyq kezenin keskindegen Orazaly IYgilikting ishki ruhany qory mol ekenin angharu qiyn emes. Onyng jan men tәn, ólim men ómir mәni, adam taghdyry haqyndaghy tereng filosofiyasy kórkemdik biyikke kóterile aldy.

«Ay bylbylym», «Ápiytók», «Anadan jana tughanda», «Búl әn búrynghy әnnen ózgerek» syndy әnderdi horgha layyqtap dayyndau jәne olardy muzykalyq teatr artisterining oryndauy qoyylymnyng mәnin arttyryp, maghynasyn terendete týsti. Hormeyster Ghalymjan Berekeshovting kәsiby júmysy men ólsheusiz enbegin aitpau bizge syn bolmaq. Sol әnde aitylatynday: «Án ólsheuish, óleng kýmis, qospanyz mys aralas, artyq alu ne kem salu, qapy qalu jaramas» nemese hәkim Abay aitqanday, sóz arasyn bóten sózben bylghamay, ainalasy júp-júmyr dýnie shygharugha tyryssaq kerek. Últ tarihynyng ashylmaghan betterin paraqtap, teatr sahnasyna alyp shyqqan rejisserding eren enbegi men jas teatrdyng batyl qadamy óz kórermenin taba bergey degen tilektemiz.

Beybit Álkeeva,

teatrtanushy

Abai.kz