Tarih – memlekettik iydeologiya. Sondyqtan blogerler men jastar әrbir sózi men isinde abay boluy tiyis. Abay Live YouTube arnasyna bergen súhbatynda tarih ghylymdarynyng kandidaty, Astana Halyqaralyq uniyversiytetining professory Sayalbek Ghizzatov osylay deydi.

Ghalymnyng aituynsha, býgingi tanda әleumettik jelide tarih pen mәdeniyet taqyrybyna jazyp jýrgenderding kóbi ýstirt qaraydy.

«Ghalymdar ashqan janalyqty halyqqa, әsirese jas buyngha jetkizude blogerlerge arqa sýieymiz ghoy. Ókinishke qaray, blogerlerding ózderi at ýsti qaraydy. Aldynda da bir jaghday boldy ghoy, qúiryq-bauyr dәstýrin basqa bir kitapqa silteme jasap, arabtardan – әzireti Áliyden bastalady degen siyaqtyny aityp halyqtyng narazylyghyn tughyzdy», – deydi tarihshy.

Osy orayda ol últtyq tarihymyz ben mәdeniyetimizdi nasihattap jýrgen tanymal túlghalardyng da osynday qatelik jiberip jatqanyn atap ótti.

«Auadan aqsha jasaymyz dep, әleumettik jelini hayp ýshin paydalanatyn jastar óte múqiyat boluy kerek. Tarih – búl iydeologiya. Eger bloger bolyp tamaq pisirudi nasihattasan, ol basqa. Al tarih pen mәdeniyet – memlekettik dýniye, memlekettik iydeologiya», – dedi Sayalbek Ghizzatov.

Túlghalardy qarama-qarsy qoi – qauipti ýrdis

Ghalym songhy jyldary jii bayqalatyn tarihy túlghalardy bir-birine qarsy qoy mәselesine de toqtaldy.

«Búny pluralistik túrghydan týsindiru kerek dep oilaymyn. Qazirgi tanda da iydealist pen materialist bar, sol sekildi memlekettik biylikte de biylik jýrgizushi jәne oppozisiya bar. Sol sekildi sol zamanda da sonyng ókilderi boldy ghoy: bireui biylik basynda jýrgender bolsa, biri oppozisiyanyng ókilderi. Qazirgi zamanmen paralleli jýrgizip, mysaly bizding parlamentte birneshe partiyanyng ókilderi otyr. Árqaysysy, bylaysha aitqanda, Qazaqstandy damytu ýshin júmys jasap jatyr ghoy. Sol sebepti jastargha da osynday últtyq túrghydan týsindirmese, bir-birin jamandatyp, túlghalardy qarsy qoy jaqsylyqqa alyp kelmeydi», – deydi ol.

Ghalymnyng pikirinshe, tarihy qayratkerlerding kózqaras aiyrmashylyghyn týsinu ýshin zamanynyng sayasi, әleumettik konteksin bilu manyzdy. Áytpese, qazirgi ólshemmen baghalau tarihty búrmalaugha aparady.

Arhiv qújaty – aqiqattyng songhy nýktesi emes

Sayalbek Mahambetúly jastardyng tarihy derekterge kózqarasyna da toqtalyp, arhiv qújattarymen júmys isteuding jauapkershiligin eske saldy.

«Ekinshi mening aitayyn degenim – jastar jaghy syny oilauy kerek. Bir aqparatty sol kýiinde qabyldamay, kerisinshe qorytyp, oilanyndar, sol kezdegi sayasatty týsinulering kerek, kontekske qaraularynyz kerek dep aitar edim. Ózimiz arhivte talay jýrdik, onda sheneunikter ózderining mýddesi túrghysynan jazady. Al sol qújatty dәl sol kýiinde beru últtyq tarihymyzgha, mýddemizge qayshy kelui mýmkin. Sony erekshe eskergen jón dep sanaymyn», – dedi ol.

Ghalymnyng búl sózderi qazirgi tarihy kontent óndirushilerge, әsirese TikTok, Instagram siyaqty platformalarda tarihty jenildetip jetkizetin blogerlerge ýlken eskertu ispetti.

Tarih – elding ruhany túghyry men iydeologiyalyq ózegi. Ony nasihattau jenil jelikpen, layk pen qaralym ýshin jasalatyn dýnie emes. Professor Sayalbek Ghizzatov aitqanday, әrbir bloger, әrbir jas tarihty bayandaghanda ghylymy derek pen últtyq mýdde arasyndaghy shekarany aiqyn sezinui tiyis. Óitkeni bir auyz qate pikir halyqtyng tarihy sanasyna syzat týsiredi.

Abai.kz