Qazaqstan bilim beru jýiesin janartu dәuirine ayaq basyp keledi. El kenes dәuirindegi eskirgen emtihan modelinen birtindep bas tartuda, onda oqushylardyng tabysy oilau daghdylarymen emes, jattap alynghan formulalardyng kólemimen ólshenetin.

ÚBT-dan SAT formatyna kóshu jәne auqymdy PISA zertteulerining bastaluy basymdyqtardyng ózgerip jatqanyn kórsetedi. Eske saqtau endi kilt emes, taldau, payymdau jәne habardar sheshimder qabyldau qabileti.

ÚBT modeli kóptegen jyldar boyy mehanikagha sýiendi: jattau, eske týsiru jәne úmytu. Búl emtihandar intellekt emes, este saqtau qabiletin tekserdi. Biraq tez ózgerip jatqan әlemde «tapsyru ýshin asyghys» tәsili endi tiyimdi emes. Bitirushiler tek test kitapshasyn ghana emes, naqty әlemdegi mәselelerdi sheshe bilui kerek. Qazaqstan birtindep ótip jatqan SAT basqasha júmys isteydi.

Búl logikany, syny oilaudy, mәtindik óndeudi, derekterdi jәne bilimdi qoldanu qabiletin baghalaytyn psihologiyalyq túrghydan iykemdi jýie. Ol oqushynyng ne ýirengenin emes, qalay oilaytynyn «kóredi». Dәl osy daghdylar býginde halyqaralyq uniyversiytetterde jәne әlemdik enbek naryghynda baghalanady.

Qazaqstan bir mezgilde funksionaldyq sauattylyqty – bilimdi praktikalyq ómirlik jaghdaylargha qoldanu qabiletin tekseretin PISA zertteuine qatysuda. Alghashqy nәtiyjeler mektepterding óz tәsilderin qayta qúruy qajet ekenin kórsetedi. Bilim beru mekemelerining shamamen ýshten biri әli de «ereje-mysal-mәsele» paradigmasynda qalyp otyr, búl olardyng tómen nәtiyjelerining sebebi. Biraq baghyt qazirding ózinde belgilengen.

Ýkimet qaytalaudy emes, týsinudi ýiretetin mektepterge nazar audaruda. Búl oqu baghdarlamalaryn janartudy, múghalimderding biliktiligin arttyrudy, jana әdisterdi engizudi jәne balalar qatelik jasaudan qoryqpaytyn, sheshim izdeytin jәne súraq qoyatyn orta jasaudy bildiredi.

Ótpeli kezeng sózsiz mazasyzdyq tudyrady. Joghary synyp oqushylary ózderin eki modeliding – eski men jananyng – arasynda qalyp qoyaghanday sezinedi. Biraq reformalar jyldargha sozylatynday etip jasalghan: qazirgi týlekter әli de ÚBT tapsyruda, al SAT-qa tolyq kóshu bolashaq úrpaqtargha әser etedi. Búl mektepterge beyimdeluge, al múghalimderge zamanauy standarttargha sәikes júmys isteudi ýirenuge mýmkindik beredi.

Degenmen, eng bastysy - qoghamdyq súranys. Qazaqstangha oilay alatyn, jasay alatyn, sheshim qabylday alatyn jәne jauapkershilikti óz moynyna ala alatyn jastar qajet. Jasandy intellekt qazirding ózinde mamandyqtardy ózgertip jatqan әlemde jattap alu endi artyqshylyq emes. Bolashaq syny oilay alatyn jәne bilimin naqty ómirde qoldana alatyndargha tiyesili.

Emtihandaghy ózgeris - búl aisbergting úshy ghana. Shynynda da, Qazaqstan jana bilim beru oilau jýiesine qaray qadam basyp keledi. Elge iydeyalar ekonomikasy qajet - jәne ony jattap alu negizinde qúru mýmkin emes.

Jana bilim beru modeli jahandyq dengeyde ýirengen faktilerining sanymen emes, aqyl-oyynyng kýshimen, oilauynyng iykemdiligimen jәne dúrys sheshim qabyldau qabiletimen bәsekege týse alatyn úrpaqty tәrbiyeleuge mýmkindik beredi.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz