Aqordada ótken saltanatty jiynda Qasym-Jomart Toqaev biyl Júmysshy mamandyqtary jyly ayasynda enbek adamdaryna erekshe qúrmet kórsetilip jatqanyn atap ótip, energetika salasy mamandaryn kәsiby merekesimen qúttyqtady.

– Energetika salasy – elimiz ýshin strategiyalyq manyzy bar sala. Túraqty quat kózi bolmasa, quatty memleket qúru mýmkin emes. Energetika salasynda qyzmet etu – elimizding damuyna ýles qosu degen sóz. Sebebi sizder atqaryp jatqan júmystyng iygiligin elimizdegi әr otbasy, әr adam kóredi. Árbir ýige jaryq pen jylu beru – jauapkershiligi zor júmys. Qajyrly enbekteriniz ýshin barshanyzgha shynayy rizashylyghymdy bildiremin, – dedi Preziydent.

Memleket basshysy elimizding ósip-órkendep kele jatqanyna nazar audardy.

– Biz ekonomikany jәne infraqúrylymdy damytugha basa mәn berip otyrmyz. Zamanauy óndiris oryndaryn ashyp jatyrmyz. Elimiz jappay sifrlandyru jәne jasandy intellekt dәuirine qadam basty. Qazaqstan bolashaqta tolyqqandy sifrlyq el bolugha tiyis. Osy maqsatqa jetu ýshin auqymdy júmys qolgha alyndy. Astanada Halyqaralyq jasandy intellekt ortalyghy qúryldy. Jaqynda belgili amerikalyq kompaniyanyng tehnologiyasy boyynsha jasalghan superkompiuter iske qosyldy. Jahandyq ýrdisterge say jana «data-ortalyqtar» salynady, «búltty» infraqúrylym qalyptasady. Áriyne, múnyng barlyghy energetika salasy ýshin ýlken synaq bolmaq. Sondyqtan osynday manyzdy mindetterdi jýzege asyru ýshin energetika salasyn týbegeyli janghyrtuymyz kerek, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Preziydent qazir osy baghytta atqarylyp jatqan naqty júmystargha toqtaldy.

– Conghy alty jylda elektr energiyasyn óndiru 16 milliard kilovatt-saghatqa artty. Búl Qaraghandy oblysy siyaqty óndirisi órkendegen aimaqtyng bir jyldaghy quat tútynu kólemimen birdey. Qazirgi kezde Qazaqstannyng elektr energetikasy jýiesine jalpy quaty 25 gigavattan asatyn 237 elektr stansiyasy kiredi. Al is jýzinde qoldanystaghy jalpy quat kólemi – 21 gigavatt. Memleket jýrgizip otyrghan jýieli sharalardyng arqasynda energiya nysandary men injenerlik-kommunaldyq jelilerding ornyqtylyghy aitarlyqtay kýsheydi. Ótken jylghy jylytu mausymynda tehnologiyalyq aqaular 27 payyzgha qysqardy. Toghyz jylu elektr ortalyghy tәuekelding «qyzyl» aimaghynan shyqty, al ýsh stansiya «jasyl» aimaqqa ótti, – dedi Memleket basshysy.

Búl orayda Qasym-Jomart Toqaev infraqúrylymdy qalypty dengeyde ústap túru ýshin «Tarifti investisiyagha aiyrbastau» baghdarlamasy iske qosylghanyn eske saldy.

– Sonyng nәtiyjesinde ýsh jyl ishinde tek kәsiporyndardyng kýrdeli jóndeu júmystaryna 900 milliard tengeden astam jeke investisiya tartyldy. Búl júmystyng qarqynyn bәsendetpeu kerek. Aldymyzda senimdi әri zamanauy energetika infraqúrylymyn qalyptastyryp, ekonomikanyng damuyna tiyisti jaghday jasau mindeti túr. Osy orayda Ýkimet «Energetikalyq jәne kommunaldyq sektorlardy janghyrtu» jónindegi últtyq jobany iske asyra bastady. Onyng ayasynda 2030 jylgha deyin keminde 200 nysangha rekonstruksiya jasalady, 86 myng shaqyrym jeli janarady. Ýkimetke elimizding energetikalyq әleuetin údayy arttyru mindeti jýkteldi. Búl – Qazaqstannyng ekonomikalyq damuyn odan әri tabysty jýzege asyru ýshin asa manyzdy. Elimiz eksporttyq әleueti zor energetikalyq derjavagha ainaluy kerek, – dedi Memleket basshysy.

Preziydent salada tayau jyldary atqarylatyn naqty júmys baghyttaryn atap ótti

– Qazaqstannyng energetikalyq әleuetin nyghaytu – basymdyqqa ie mindet. Biyl batys aimaqtardyng elektr jelisin kýsheytetin biregey joba ayaqtalady. Búl joba Batys Qazaqstan, Atyrau, Manghystau oblystarynyng energetikalyq toraptaryn biriktiredi. Endi osy toraptardy birynghay últtyq energetika jýiesine jalghau qajet. Elimizde basqa da iri jobalar qolgha alynyp jatyr. Atap aitqanda, Ekibastúzdaghy ekinshi GRES-te jana energobloktar salynady. Sonday-aq ýshinshi GRES-ting qúrylysy bastalmaq. Búl nysandar elimizdegi energetika jetispeushiligin joigha tiyis. 2026 jyly Almatydaghy elektr stansiyalaryn janghyrtu – Ýkimet pen әkimdik aldynda túrghan manyzdy maqsat. Sol arqyly auanyng lastanu dengeyin tómendetip, qalanyng ekologiyalyq ahualyn jaqsartu qajet. Búghan qosa, kelesi jyly Qyzylorda jәne Týrkistan oblystarynda bu-gaz qondyrghysy bar elektr stansiyalaryn tolyq iske qosu kerek. Biz 2035 jylgha deyin 26 gigavattan astam quat kózin óndiretin nysandardy iske qosudy josparlap otyrmyz, – dedi Memleket basshysy.

Preziydentting pikirinshe, Qazaqstannyng tabighy resurstaryn jәne óndiristik әleuetin eskersek, biz elektr quatyn basqa elderden satyp almauymyz kerek.

– Týptep kelgende, búl – últtyq qauipsizdik mәselesi. Búdan bólek, elimizding zor energetikalyq mýmkindigin tiyimdi qoldanu qajet. Mysaly, Qazaqstan – kómirge bay el. Jyl sayyn 110 million tonnadan astam kómir óndiriledi. Osy strategiyalyq artyqshylyqty dúrys paydalanghan jón. Biz zamanauy ýlgidegi «taza kómir» tehnologiyasyna tezirek kóshuimiz kerek. Sol arqyly kómir stansiyalarynyng tiyimdiligin arttyra týsemiz. Búdan bólek, Kurchatov qalasynda jylu elektr stansiyasyn, Kókshetau, Semey, Óskemen qalalarynda jylu elektr ortalyqtaryn salu qajet. Osy nysandardyng barlyghyna «taza kómir» tehnologiyasyn engizu kerek. Shyndyghyn aitsaq, búl jobalardyng jýzege asuy әbden sozylyp ketti. Endi ary qaray kýtuge bolmaydy, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket janartylatyn energiya kózderin damytugha da tiyisti kónil bólinip jatqanyn jetkizdi.

– Elimizdegi kómir qory – shamamen 33 milliard tonna. Soghan qaramastan, biz janartylatyn quat kózderin damytugha basa nazar audaryp otyrmyz. Songhy 5 jylda osy salagha 2,5 milliard dollargha juyq investisiya salyndy. Sonyng nәtiyjesinde energetika sektoryndaghy janartylatyn quat kózderining ýlesi 7 payyzdan asty. Ekologiyalyq túrghydan taza energiya óndirisin odan әri damytu ýshin әlemdik eng ýzdik kompaniyalarmen әriptestik ornattyq, – dedi Preziydent.

Memleket basshysy qazir býkil әlem týbegeyli betbúrys kezenin bastan ótkerip jatqanyn algha tartyp, atom stansiyasynyng qúrylysyn bastau turaly strategiyalyq sheshimning manyzyna nazar audardy. Preziydentting payymdauynsha, búl bolashaqta elimizding energetikalyq kelbetin týbegeyli ózgertip, ekonomikamyzdy qayta qúrugha yqpal etedi.

– Balqash atom elektr stansiyasynyng qúrylysy, odan keyingi salynatyn ekinshi AES Qazaqstannyng energetikalyq әleuetin arttyratyny sózsiz. Sonday-aq yadrolyq energetika siyaqty manyzdy salada jana baghyttardyng damuyna septigin tiygizetin bolady. Qazaqstannyng energetikalyq kartasynda atom stansiyasynyng payda boluy el ekonomikasynyng jana әri sapaly dengeyge kóshkenin bildiredi. Jalpy, dýnie jýzinde bolyp jatqan auqymdy ózgeristerding energetika salasyna yqpal etetini sózsiz. Álemde quat kózderine qyzu tartys jýrip jatyr desek, artyq bolmaydy. Búghan saqaday say dayyn bolghanymyz jón. Memleket energetika mamandarynyng jana buynyn dayarlap, osy salanyng әleuetin arttyra beredi, – dedi Preziydent.

Abai.kz