اقوردادا وتكەن سالتاناتتى جيىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ بيىل جۇمىسشى ماماندىقتارى جىلى اياسىندا ەڭبەك ادامدارىنا ەرەكشە قۇرمەت كورسەتىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتىپ، ەنەرگەتيكا سالاسى ماماندارىن كاسىبي مەرەكەسىمەن قۇتتىقتادى.

– ەنەرگەتيكا سالاسى – ەلىمىز ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار سالا. تۇراقتى قۋات كوزى بولماسا، قۋاتتى مەملەكەت قۇرۋ مۇمكىن ەمەس. ەنەرگەتيكا سالاسىندا قىزمەت ەتۋ – ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋ دەگەن ءسوز. سەبەبى سىزدەر اتقارىپ جاتقان جۇمىستىڭ يگىلىگىن ەلىمىزدەگى ءار وتباسى، ءار ادام كورەدى. ءاربىر ۇيگە جارىق پەن جىلۋ بەرۋ – جاۋاپكەرشىلىگى زور جۇمىس. قاجىرلى ەڭبەكتەرىڭىز ءۇشىن بارشاڭىزعا شىنايى ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ ءوسىپ-وركەندەپ كەلە جاتقانىنا نازار اۋداردى.

– ءبىز ەكونوميكانى جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا باسا ءمان بەرىپ وتىرمىز. زاماناۋي ءوندىرىس ورىندارىن اشىپ جاتىرمىز. ەلىمىز جاپپاي تسيفرلاندىرۋ جانە جاساندى ينتەللەكت داۋىرىنە قادام باستى. قازاقستان بولاشاقتا تولىققاندى تسيفرلىق ەل بولۋعا ءتيىس. وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىس قولعا الىندى. استانادا حالىقارالىق جاساندى ينتەللەكت ورتالىعى قۇرىلدى. جاقىندا بەلگىلى امەريكالىق كومپانيانىڭ تەحنولوگياسى بويىنشا جاسالعان سۋپەركومپيۋتەر ىسكە قوسىلدى. جاھاندىق ۇردىستەرگە ساي جاڭا «داتا-ورتالىقتار» سالىنادى، «بۇلتتى» ينفراقۇرىلىم قالىپتاسادى. ارينە، مۇنىڭ بارلىعى ەنەرگەتيكا سالاسى ءۇشىن ۇلكەن سىناق بولماق. سوندىقتان وسىنداي ماڭىزدى مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ەنەرگەتيكا سالاسىن تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋىمىز كەرەك، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

پرەزيدەنت قازىر وسى باعىتتا اتقارىلىپ جاتقان ناقتى جۇمىستارعا توقتالدى.

– Cوڭعى التى جىلدا ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ 16 ميلليارد كيلوۆاتت-ساعاتقا ارتتى. بۇل قاراعاندى وبلىسى سياقتى ءوندىرىسى وركەندەگەن ايماقتىڭ ءبىر جىلداعى قۋات تۇتىنۋ كولەمىمەن بىردەي. قازىرگى كەزدە قازاقستاننىڭ ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى جۇيەسىنە جالپى قۋاتى 25 گيگاۆاتتان اساتىن 237 ەلەكتر ستانتسياسى كىرەدى. ال ءىس جۇزىندە قولدانىستاعى جالپى قۋات كولەمى – 21 گيگاۆاتت. مەملەكەت جۇرگىزىپ وتىرعان جۇيەلى شارالاردىڭ ارقاسىندا ەنەرگيا نىساندارى مەن ينجەنەرلىك-كوممۋنالدىق جەلىلەردىڭ ورنىقتىلىعى ايتارلىقتاي كۇشەيدى. وتكەن جىلعى جىلىتۋ ماۋسىمىندا تەحنولوگيالىق اقاۋلار 27 پايىزعا قىسقاردى. توعىز جىلۋ ەلەكتر ورتالىعى تاۋەكەلدىڭ «قىزىل» ايماعىنان شىقتى، ال ءۇش ستانتسيا «جاسىل» ايماققا ءوتتى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

بۇل ورايدا قاسىم-جومارت توقاەۆ ينفراقۇرىلىمدى قالىپتى دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن «ءتاريفتى ينۆەستيتسياعا ايىرباستاۋ» باعدارلاماسى ىسكە قوسىلعانىن ەسكە سالدى.

– سونىڭ ناتيجەسىندە ءۇش جىل ىشىندە تەك كاسىپورىنداردىڭ كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىنا 900 ميلليارد تەڭگەدەن استام جەكە ينۆەستيتسيا تارتىلدى. بۇل جۇمىستىڭ قارقىنىن باسەڭدەتپەۋ كەرەك. الدىمىزدا سەنىمدى ءارى زاماناۋي ەنەرگەتيكا ينفراقۇرىلىمىن قالىپتاستىرىپ، ەكونوميكانىڭ دامۋىنا ءتيىستى جاعداي جاساۋ مىندەتى تۇر. وسى ورايدا ۇكىمەت «ەنەرگەتيكالىق جانە كوممۋنالدىق سەكتورلاردى جاڭعىرتۋ» جونىندەگى ۇلتتىق جوبانى ىسكە اسىرا باستادى. ونىڭ اياسىندا 2030 جىلعا دەيىن كەمىندە 200 نىسانعا رەكونسترۋكتسيا جاسالادى، 86 مىڭ شاقىرىم جەلى جاڭارادى. ۇكىمەتكە ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق الەۋەتىن ۇدايى ارتتىرۋ مىندەتى جۇكتەلدى. بۇل – قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق دامۋىن ودان ءارى تابىستى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى. ەلىمىز ەكسپورتتىق الەۋەتى زور ەنەرگەتيكالىق دەرجاۆاعا اينالۋى كەرەك، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت سالادا تاياۋ جىلدارى اتقارىلاتىن ناقتى جۇمىس باعىتتارىن اتاپ ءوتتى

– قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق الەۋەتىن نىعايتۋ – باسىمدىققا يە مىندەت. بيىل باتىس ايماقتاردىڭ ەلەكتر جەلىسىن كۇشەيتەتىن بىرەگەي جوبا اياقتالادى. بۇل جوبا باتىس قازاقستان، اتىراۋ، ماڭعىستاۋ وبلىستارىنىڭ ەنەرگەتيكالىق توراپتارىن بىرىكتىرەدى. ەندى وسى توراپتاردى بىرىڭعاي ۇلتتىق ەنەرگەتيكا جۇيەسىنە جالعاۋ قاجەت. ەلىمىزدە باسقا دا ءىرى جوبالار قولعا الىنىپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا، ەكىباستۇزداعى ەكىنشى گرەس-تە جاڭا ەنەرگوبلوكتار سالىنادى. سونداي-اق ءۇشىنشى گرەس-ءتىڭ قۇرىلىسى باستالماق. بۇل نىساندار ەلىمىزدەگى ەنەرگەتيكا جەتىسپەۋشىلىگىن جويۋعا ءتيىس. 2026 جىلى الماتىداعى ەلەكتر ستانتسيالارىن جاڭعىرتۋ – ۇكىمەت پەن اكىمدىك الدىندا تۇرعان ماڭىزدى ماقسات. سول ارقىلى اۋانىڭ لاستانۋ دەڭگەيىن تومەندەتىپ، قالانىڭ ەكولوگيالىق احۋالىن جاقسارتۋ قاجەت. بۇعان قوسا، كەلەسى جىلى قىزىلوردا جانە تۇركىستان وبلىستارىندا بۋ-گاز قوندىرعىسى بار ەلەكتر ستانتسيالارىن تولىق ىسكە قوسۋ كەرەك. ءبىز 2035 جىلعا دەيىن 26 گيگاۆاتتان استام قۋات كوزىن وندىرەتىن نىسانداردى ىسكە قوسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاننىڭ تابيعي رەسۋرستارىن جانە وندىرىستىك الەۋەتىن ەسكەرسەك، ءبىز ەلەكتر قۋاتىن باسقا ەلدەردەن ساتىپ الماۋىمىز كەرەك.

– تۇپتەپ كەلگەندە، بۇل – ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى. بۇدان بولەك، ەلىمىزدىڭ زور ەنەرگەتيكالىق مۇمكىندىگىن ءتيىمدى قولدانۋ قاجەت. مىسالى، قازاقستان – كومىرگە باي ەل. جىل سايىن 110 ميلليون توننادان استام كومىر وندىرىلەدى. وسى ستراتەگيالىق ارتىقشىلىقتى دۇرىس پايدالانعان ءجون. ءبىز زاماناۋي ۇلگىدەگى «تازا كومىر» تەحنولوگياسىنا تەزىرەك كوشۋىمىز كەرەك. سول ارقىلى كومىر ستانتسيالارىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرا تۇسەمىز. بۇدان بولەك، كۋرچاتوۆ قالاسىندا جىلۋ ەلەكتر ستانتسياسىن، كوكشەتاۋ، سەمەي، وسكەمەن قالالارىندا جىلۋ ەلەكتر ورتالىقتارىن سالۋ قاجەت. وسى نىسانداردىڭ بارلىعىنا «تازا كومىر» تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ كەرەك. شىندىعىن ايتساق، بۇل جوبالاردىڭ جۇزەگە اسۋى ابدەن سوزىلىپ كەتتى. ەندى ارى قاراي كۇتۋگە بولمايدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋعا دا ءتيىستى كوڭىل ءبولىنىپ جاتقانىن جەتكىزدى.

– ەلىمىزدەگى كومىر قورى – شامامەن 33 ميلليارد توننا. سوعان قاراماستان، ءبىز جاڭارتىلاتىن قۋات كوزدەرىن دامىتۋعا باسا نازار اۋدارىپ وتىرمىز. سوڭعى 5 جىلدا وسى سالاعا 2,5 ميلليارد دوللارعا جۋىق ينۆەستيتسيا سالىندى. سونىڭ ناتيجەسىندە ەنەرگەتيكا سەكتورىنداعى جاڭارتىلاتىن قۋات كوزدەرىنىڭ ۇلەسى 7 پايىزدان استى. ەكولوگيالىق تۇرعىدان تازا ەنەرگيا ءوندىرىسىن ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن الەمدىك ەڭ ۇزدىك كومپانيالارمەن ارىپتەستىك ورناتتىق، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى قازىر بۇكىل الەم تۇبەگەيلى بەتبۇرىس كەزەڭىن باستان وتكەرىپ جاتقانىن العا تارتىپ، اتوم ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسىن باستاۋ تۋرالى ستراتەگيالىق شەشىمنىڭ ماڭىزىنا نازار اۋداردى. پرەزيدەنتتىڭ پايىمداۋىنشا، بۇل بولاشاقتا ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق كەلبەتىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، ەكونوميكامىزدى قايتا قۇرۋعا ىقپال ەتەدى.

– بالقاش اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسى، ودان كەيىنگى سالىناتىن ەكىنشى اەس قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق الەۋەتىن ارتتىراتىنى ءسوزسىز. سونداي-اق يادرولىق ەنەرگەتيكا سياقتى ماڭىزدى سالادا جاڭا باعىتتاردىڭ دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەتىن بولادى. قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق كارتاسىندا اتوم ستانتسياسىنىڭ پايدا بولۋى ەل ەكونوميكاسىنىڭ جاڭا ءارى ساپالى دەڭگەيگە كوشكەنىن بىلدىرەدى. جالپى، دۇنيە جۇزىندە بولىپ جاتقان اۋقىمدى وزگەرىستەردىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىنا ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز. الەمدە قۋات كوزدەرىنە قىزۋ تارتىس ءجۇرىپ جاتىر دەسەك، ارتىق بولمايدى. بۇعان ساقاداي ساي دايىن بولعانىمىز ءجون. مەملەكەت ەنەرگەتيكا ماماندارىنىڭ جاڭا بۋىنىن دايارلاپ، وسى سالانىڭ الەۋەتىن ارتتىرا بەرەدى، – دەدى پرەزيدەنت.

Abai.kz