Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Janalyqtar 3623 0 pikir 1 Nauryz, 2010 saghat 05:08

Shәku Botaqara. Oryssha bilmeseng ornyndy bosat!...

Qazaq tәuelsizdik alghan sәtten bastap, Otangha 2-mln.nan astam qazaq oralypty. Búl jayt demografiyagha sózsiz dem berdi. Jaraghany otau tigip, qazyq qaqty. Biraq qazaqtyng otany Qazaqstan bolghan song qandastarymyz qanghyp qayda barsyn!? Eng bastysy Altaydan aghylghan kósh aldymen eldegi tituldy últtyng qarasyn kóbeytkeni ras. 1991-jyly Qazaqstandaghy qazaqtyng sany 7 mln. 73-myng adam bolghan. Al songhy sanaq qazaqtardy 10-mlnnan asty dep jatyr. Búl әriyne, kónil kónshiterlik kórsetkish. Biraq, osy jyldar ishinde oralman mәselesining onyp ketkeni shamaly. Azamattyq alu, kvota jәne júmysqa ornalasu mәselesi qazaq azat bolghaly saghyzsha sozylyp kele jatyr. Mәsele әli ótkir bolsa da әiteuir ótirik kýiben. Jat júrttan jana kelip, on-solyn әli tanymaghan qarakózder tek qana pasport alu ýshin, týk bolmady degende 6 ay ayaghynan tausylyp, anyqtama jinaydy. Qaptaghan qaghazbastylyq.  Búl óz eline oralghan qazaqty kýtip túrghan problemalardyng bir parasy ghana. Oralmannyng sinisip ketuine kedergi bolyp túrghan keremetting eng birinshisi - til mәselesi. Atap aitsaq, orys tili.

 

Qazaq tәuelsizdik alghan sәtten bastap, Otangha 2-mln.nan astam qazaq oralypty. Búl jayt demografiyagha sózsiz dem berdi. Jaraghany otau tigip, qazyq qaqty. Biraq qazaqtyng otany Qazaqstan bolghan song qandastarymyz qanghyp qayda barsyn!? Eng bastysy Altaydan aghylghan kósh aldymen eldegi tituldy últtyng qarasyn kóbeytkeni ras. 1991-jyly Qazaqstandaghy qazaqtyng sany 7 mln. 73-myng adam bolghan. Al songhy sanaq qazaqtardy 10-mlnnan asty dep jatyr. Búl әriyne, kónil kónshiterlik kórsetkish. Biraq, osy jyldar ishinde oralman mәselesining onyp ketkeni shamaly. Azamattyq alu, kvota jәne júmysqa ornalasu mәselesi qazaq azat bolghaly saghyzsha sozylyp kele jatyr. Mәsele әli ótkir bolsa da әiteuir ótirik kýiben. Jat júrttan jana kelip, on-solyn әli tanymaghan qarakózder tek qana pasport alu ýshin, týk bolmady degende 6 ay ayaghynan tausylyp, anyqtama jinaydy. Qaptaghan qaghazbastylyq.  Búl óz eline oralghan qazaqty kýtip túrghan problemalardyng bir parasy ghana. Oralmannyng sinisip ketuine kedergi bolyp túrghan keremetting eng birinshisi - til mәselesi. Atap aitsaq, orys tili.

 

Paramonovka auyl mektebinde 15-jyl enbek etken, tәrbie isining mengerushisi Janargýl Ariddiynqyzyna (surette), jana kelgen mektep diyrektory Salatant Dosjanova «orysshang nashar» sondyqtan, ornyndy bosat -dep, ýkim shygharady. Diyrektor hanymnyng pikirinshe, «Tәrbie isi bolsyn, oqu isin mengeretin adam eki tildi birdey mengerui mindet». Bylaysha aitsaq, Qazaqstandaghy qazaq «Ivannnyn» tilin bilmese memlekettik qyzmetke ornalasuy etui eki talay. Soraqysy sol, osynday ozbyrlyqqa jol berip, orys tilining soyylyn soghyp jýrgen ózge emes, ózimizding qara kóz ekeni ókinishti-aq. Mongholiya elinen oralghan qandastarymyz  kóptep qonystanghan Paramonovka auyly osydan keyin, ekige bólinip shygha keldi. Bireui oralman bolsa, qalghany «mestnyilar». Ashyq aiqasqa shyqqan Dosjanova dittegenine jetti. Naqaqtan naqaq jala jabylyp júmystan quylghan Janargýl, endi ne oryssha ýirenerin, ne sotqa bararyn bilmey dal boldy. Ay kýnning amanynda óz elinde qughyn-sýrginge úshyraghan ústaz bilim jәne ghylym ministirliginen bastap, barlyq qúqyq qorghau organdaryna habar bergen. Barlyghy bir auyzdan, búl shuly mәseleni tek qana sot sheshe alatynyn aitady. Isti qaraghan Aqsu qalalyq sotynyng sudiyasy Ybraev Núrlan, bar joghy eki kýnning ishinde sheshim shyghardy. Janargýl óz qyzmetine qayta oraldy. Al, óz qyzmetin asyra paydalanyp, qol astyndaghy júmysshylaryna tisin batyrghan Dosjanova hanym basqa jerde taghy da osyny qaytalamasyna kim kepil!? Osydan keyin amalsyz tang qalyp, tanday qaghasyn. Matematika tilimen aitsaq, qosylghyshtardyng oryny auysqanymen, qosyndy ózgermeydi. Búl aksioma. Bilegin kórsetken basshyny bilimmen jyqqan Janargýl jeniske jetkenine dәn riza. Búl orayda, Aqsu qalalyq bilim bólimi óz ishindegi irindi óz kýshimen emdeuge dәrmensiz ekenin kórsetti. Is osymen tyndy. Janargýl jendi. Jasyratyny joq, әzirge otanym dep kelgen oralmandar turaly ong pikir qoghamda qalyptaspay otyrghan synayly. Álde, qalyptastyrghymyz kelmeytin sekildi me,  qalay ózi?..

Kereku.

 

0 pikir