Álem jәne әskery kýsh: geosayasatta senim joq
NATO Bas hatshysy Anders Fog Rasmussen Aliyans qúramyndaghy memleketterge Ukrainadaghy jaghdaygha baylanysty әskery qorghanysqa bólinetin qarjyny kóbeytudi úsyndy.
Búl turaly 4 mamyr kýni nemisting Frankfurter Allgemeine Zeitung basylymyna bergen súhbatynda jariyalaghanyn Senzor.NET habarlaydy.Bas hatshynyng aituynsha, Resey qorghanys shyghynyn 30%-gha kóbeytip jatsa,al keybir Europa elderi,kerisinshe, 40%-gha tómendetken.NATO-ny sonshalyqty alandatqan ne mәsele? Áriyne, býgingi kýni әlem qayta bóliske týsken kezde әr el әskery kýshining quatty boluyn kózdeydi. Mysaly, AQSh Ortalyq Barlau Basqarmasynyn(SRU) resmy aqparaty boyynsha qúrylghan dýniyejýzi memleketterining әskery budjeti tiziminde AQSh-tyng qorghanys shyghyny shamamen 526mlrd.500 mln.dollardy qúrap otyr. Kez-kelgen memleket qorghanys salasyna múnday kólemdi qarjy qúya almaydy.
Qaruly kýshi myqty elder qashanda ózge memleketterge óz sózin ótkize alghan. Qorqytyp, ýrkitip әlemdi moyyndatqan úly derjavalar jeterlik.Sondyqtan da bolar XXI ghasyrda qarusyz-aq beybit týrde diplomatiyalyq jolmen kýrdeli týiindi sheshu mýmkin bolmay barady. Sәl qit etse boldy agressiyagha beriledi.
Tayauda, naqtyraq aitsaq, 22 sәuirde songhy derekterge negizdelgen әlemdegi qorghanysy myqty memleketterding reytingisi jariyalanghan bolatyn. Global Firepower (GFP) indeksi boyynsha anyqtalghan tizimge 106 memleket engen.Reytingte kósh bastap túrghan ýshtik –AQSh,Resey jәne Qytay. Ukraina 21-shi orynda.
Qytay armiyasy әlemdegi eng iri armiya sanalady.Onyng qúramynda 2,3 milliongha juyq adam bar. Sonday-aq, Qytay ýkimeti biyl qorghanysqa bólinetin qarjyny 12,2 payyzgha kóbeytip, 132 milliard AQSh dollaryna jetkizbekshi. Resmy statistika solay deydi. Shyn mәninde 200 milliard AQSh dollaryna juyqtaydy dep sanaydy keybir sarapshylar.
Reyting mәlimetine sensek, AQSh túraqty әskerining sany- 1mln. 430 myn. Resey әskeri-766 myn. Resey Kenes Ýkimeti taraghangha deyin yadrolyq qarular men әsker sanyn qosa eseptegende, AQSh әskery kýshterin kez-kelgen kórsetkish boyynsha basyp ozghan birden-bir kýsh boldy. Qazirding ózinde sol dengeyden asyp týspese de, ózgeler onymen sanasatynday dәrejege jetti. Al AQSh-tyng әskery bazalary әlemning týpkir-týpkirinde ornalasqan. Sol arqyly barlyghyn óz baqylauynda ústap túr.
Yadrolyq qaru bylay túrsyn, sol yadrolyq qarudyng ózin joyyp jiberetin raketa oilap tauyp jatqan zamanda Qazaqstangha da әreket etu kerek. «Qazaqstannyng qaruly kýshi mekteptegi kórneki qúral ispettes. Bizding әskerimiz әzirge tek paradtar ótkizip túrugha ghana jaraydy» degen pikirler de bar. Jasyratyny joq, qaruly kýshterimizding qaru-jaraghyn, tehnikasyn janartyp, sanyn da, sapasyn da arttyrghan jón. Armiya- memleket tútastyghy men últtyq qauipsizdikting kepili. Soltýstigimizde Resey jatyr. Shyghysta –Qytay, Batysta – múhit asqan AQSh. Álemdik geosayasatta eshkimge de senim joq.
Roza Ysqaq,
L.N.Gumiylev atyndaghy Euraziya Últtyq Uniyversiytetining Jurnalistika jәne sayasattanu fakulitetining 3-kurs studenti.
Abai.kz