GENRY LU: «QAZAQSTANDY EKI ESE BAY ETE ALAMYN»
Osydan 2 jyl búryn «Megapoliys» gazetine súhbat bergen qytay ekonomiysi Genry Lu (surette) osynday pikir bildirdi. «Eger Qazaqstan ýkimeti mening úsynysyma qyzyghushylyq tanytsa, – dedi ol, – jaghdaydy 4-5 aidyng ishinde onaltugha bolady. Óitkeni Qazaqstan shaghyn memleket, onyng jýiesin basqaru onay. Sondyqtan bir jyldan keyin JIÓ-di 2 ese arttyrugha tolyq mýmkindik bar. Al men óz enbegim ýshin kóp aqy súramaymyn. Tek eki eselengen baylyqtarynyzdyng 5 payyzyn bersenizder boldy».
Ekonomisting sózinshe, Qazaqstan ekonomikasyn kóteruding birneshe tәsili bar. Solardyng biri – eldegi múnaydy tengemen satu. Nәtiyjesinde memleketting dollargha tәueldiligi tómendeydi. Ol múnday kenesti kezinde Qytay ýkimetine bergenin, qytaylar qazirgi uaqytta syrtqy saudany tól valutalary – yuanimen jýrgizuge kóship jatqanyn aitady.
«Men antiamerikandyq emespin – deydi Genry Lu. – Amerikalyqtar qazir múnaylarynyzdy dollarmen satyp alyp jatyr. Eger «qara altyndy» tengemen satsanyzdar, olardyng aktivteri sizderding qoldarynyzgha ótedi. Nelikten? Sebebi olar múnaydan búryn sizderden tengeni satyp alady. Al tengening valutalyq kursy Qazaqstan Últtyq bankining qolynda».
Genry Luding aituynsha, basqa memleketter de Qazaqstannyng tengesin satyp ala bastaydy, óitkeni tenge olargha múnay satyp alu ýshin kerek. Osynday qadamdargha baru arqyly elding ishki damuyn, valuta naryghyndaghy pozisiyasyn nyghaytugha bolady. Al eger tenge halyqqa jetpey jatsa, ony kóp qylyp emissiyalaugha (basyp shygharugha) memleket qúqyly, óitkeni tólem jetkiliksiz bolyp jatsa, amerikalyqtar da dollardy basyp shyghara beredi.
Genry Lu – Rokfeller janúyasynyng jәne Niu-York merining kenesshisi bolghan. Los-Andjeles qalasynyng damu jobasyn jasaushy. Songhy 20 jyl boyy Qytay ýkimetining ekonomikany damytu jónindegi kenesshisi bolyp júmys jasap kele jatyr.
Alayda qytay ekonomiysining úsynysy bizding taraptan qoldau tappady. Qazaqstannyng 2013 jylghy JIÓ 2012 jylmen salystyrghanda 6 payyzgha ghana ósken. Al 2014 jylghy ósu kórsetkishi 7 payyzdy qúraydy dep kýtilude.
Beybit Nәlibaev
