وسىدان 2 جىل بۇرىن «مەگاپوليس» گازەتىنە سۇحبات بەرگەن قىتاي ەكونوميسى گەنري ليۋ (سۋرەتتە) وسىنداي پىكىر ءبىلدىردى. «ەگەر قازاقستان ۇكىمەتى مەنىڭ ۇسىنىسىما قىزىعۋشىلىق تانىتسا, – دەدى ول، – جاعدايدى 4-5 ايدىڭ ىشىندە وڭالتۋعا بولادى. ويتكەنى قازاقستان شاعىن مەملەكەت، ونىڭ جۇيەسىن باسقارۋ وڭاي. سوندىقتان ءبىر جىلدان كەيىن ءجىو-ءدى 2 ەسە ارتتىرۋعا تولىق مۇمكىندىك بار. ال مەن ءوز ەڭبەگىم ءۇشىن كوپ اقى سۇرامايمىن. تەك ەكى ەسەلەنگەن بايلىقتارىڭىزدىڭ 5 پايىزىن بەرسەڭىزدەر بولدى».

ەكونوميستىڭ سوزىنشە، قازاقستان ەكونوميكاسىن كوتەرۋدىڭ بىرنەشە ءتاسىلى بار. سولاردىڭ ءبىرى – ەلدەگى مۇنايدى تەڭگەمەن ساتۋ. ناتيجەسىندە مەملەكەتتىڭ دوللارعا تاۋەلدىلىگى تومەندەيدى. ول مۇنداي كەڭەستى كەزىندە قىتاي ۇكىمەتىنە بەرگەنىن، قىتايلار قازىرگى ۋاقىتتا سىرتقى ساۋدانى ءتول ۆاليۋتالارى – يۋانمەن جۇرگىزۋگە كوشىپ جاتقانىن ايتادى.

«مەن انتيامەريكاندىق ەمەسپىن – دەيدى گەنري ليۋ. – امەريكالىقتار قازىر مۇنايلارىڭىزدى دوللارمەن ساتىپ الىپ جاتىر. ەگەر «قارا التىندى» تەڭگەمەن ساتساڭىزدار، ولاردىڭ اكتيۆتەرى سىزدەردىڭ قولدارىڭىزعا وتەدى. نەلىكتەن؟ سەبەبى ولار مۇنايدان بۇرىن سىزدەردەن تەڭگەنى ساتىپ الادى. ال تەڭگەنىڭ ۆاليۋتالىق كۋرسى قازاقستان ۇلتتىق بانكىنىڭ قولىندا».

گەنري ءليۋدىڭ ايتۋىنشا، باسقا مەملەكەتتەر دە قازاقستاننىڭ تەڭگەسىن ساتىپ الا باستايدى، ويتكەنى تەڭگە ولارعا مۇناي ساتىپ الۋ ءۇشىن كەرەك. وسىنداي قادامدارعا بارۋ ارقىلى ەلدىڭ ىشكى دامۋىن، ۆاليۋتا نارىعىنداعى پوزيتسياسىن نىعايتۋعا بولادى. ال ەگەر تەڭگە حالىققا جەتپەي جاتسا، ونى كوپ قىلىپ ەميسسيالاۋعا (باسىپ شىعارۋعا) مەملەكەت قۇقىلى، ويتكەنى تولەم جەتكىلىكسىز بولىپ جاتسا، امەريكالىقتار دا دوللاردى باسىپ شىعارا بەرەدى.

گەنري ليۋ – روكفەللەر جانۇياسىنىڭ جانە نيۋ-يورك مەرىنىڭ كەڭەسشىسى بولعان. لوس-اندجەلەس قالاسىنىڭ دامۋ جوباسىن جاساۋشى. سوڭعى 20 جىل بويى قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ەكونوميكانى دامىتۋ جونىندەگى كەڭەسشىسى بولىپ جۇمىس جاساپ كەلە جاتىر.

الايدا قىتاي ەكونوميسىنىڭ ۇسىنىسى ءبىزدىڭ تاراپتان قولداۋ تاپپادى. قازاقستاننىڭ 2013 جىلعى ءجىو 2012 جىلمەن سالىستىرعاندا 6 پايىزعا عانا وسكەن. ال 2014 جىلعى ءوسۋ كورسەتكىشى 7 پايىزدى قۇرايدى دەپ كۇتىلۋدە.

بەيبىت نالىباەۆ

businessnews.kz