Tәueldi aqparat, ýnsiz biylik… Resey qazaqtyng últshyldyghynan ghana iymenedi

Býgingi kýni elimizding aqparattyq qauipsizdigi qanshalyqty dәrejede qamtamasyz etilude? Resey Preziydenti Vladimir Putinning Seliygerdegi jastarmen kezdesuinen keyin osy súraqtyng ózektiligi artqandyghy bayqalady.

Birinshiden, Putinning kórshi memleketterding tarihynan eshtene bilmeytindigi tang qaldyrady. Putin kәsiby tarihshy emes, onyng ózge elderding tarihyn bilui mindetti de emes shyghar. Alayda búl orys jәne shet tilderinde Qazaq memlekettigine qatysty aqparattyng azdyghyn nemese mardymsyzdyghyn kórsetpeydi me? Biz ózimiz aqparatty әlemning әrtýrli bóliginen alu mýmkindigine iyemiz. Al biz turaly tolyqqandy aqparattyng bar joghyna osy uaqytqa deyin nazar audarmay kele jatyr ekenbiz.

Ekinshiden, Putinning jastarmen kezdesuinde Qazaqstangha qatysty qoyylghan súraqtyng ózi naqty aqparattyng bolmauynan tuyndaghanyn kórsetedi. «Qazaqstannyng ontýstiginde – Reseyge qarsy últshyldyq oilar ay sanap artyp keledi», – dedi súraq qoyghan qyz. Búl aqparat qaydan alynghan? Nege Qazaqstannyng ontýstigi? Búl qay jerden alynghan aqparat? Qanday últshyldyq? Naqty kimning enbekterinen kórinis tapty? Taghy da belgisiz. Búl últshyldyqtyng nәtiyjesinde slavyan últtaryna qysymdyq kórsetkender bar ma eken? Olar kimder? Eger búl sózderding astarynda «Anyz adam» jurnalynyng manynda bolghan oqighalar dep qabyldasaq, búl oqighalarda ózge últtargha qysymdyq jasau emes, qazaqtyng últtyq mýddesin qamtamasyz etu jatqandyghyn bayqaymyz. Dәl osy ispettes oqigha Reseyding Tatarstanynda da oryn alghan joq pa edi? Tatar otbasynyng ókilderi Reseydegi birynghay testileudi tatar tilinde jýrgizui qajettiligine baylanysty shaghymyn Resey Joghary Soty joqqa shygharyp, orys tilining jalghyz memlekettik til ekendigine arqa sýiedi emes pe? Elimizdegi memlekettik tilding mәrtebesine baylanysty sheshilmey otyrghan týiinderdi sheshuge degen ynta fashizmmen tenestirilui mýmkin emes. Búl baryp túrghan әbestik. Nemese Reseydegi ataqty «skinhedter» qozghalysyn biz Kremliding resmy pozisiyasy dep qabyldap otyrghanymyz joq qoy. Onda nege Kremli búl mәseleni últshyldyq qataryna jatqyzady?

Ýshinshiden, Seliyger kezdesuinen keyin qazaqstandyq aqparat qúraldary da, olardyng reseylik әriptesteri de Qazaqstan basshylyghynyng resmy kózqarasy Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtan shyghu dep jar saldy. Búl aqparat qanshalyqty dәrejede shyndyqqa janasady? Birinshiden, Núrsúltan Nazarbaev búl mәlimdemeni Putinning Seliyger kezdesuine deyin jasaghan bolatyn. Yaghny búl sózderdi naqty Putinning Seliygerdegi sózine qarsylyq dep qarastyrugha bolmaydy. Ekinshiden, Preziydentimiz óz mәlimdemesinde Qazaqstannyng basty qúndylyghy tәuelsizdik ekendigin jәne búl tәuelsizdikke qauip tóndiretin qúrylymdargha mýshe bolmaytyndyghyn aitqan. Atap aitsaq, Elbasy Euraziyalyq ekonomikalyq odaq el egemendigine núqsan keltirse Qazaqstan múnday birlestikten bas tartatyndyghyn basyp aitqan bolatyn. Búl logikagha siymdy sayasy oi. Múnda Reseyge nemese Euraziyalyq odaqqa qarsy keletin týiin joqtyng qasy. Halyqaralyq qúqyq túrghysynan búl әr memleketting egemendi qúqyghy. Sondyqtan búl mәseleni dabyra qyludyng da qajeti joq. Búl dabyranyng payda boluyna yqpal etken taghy da resmy biylikting ýnsizdigi. Eger resmy Astana Seliygerdegi jastarmen bolghan kezdesudegi aitqan Kremli tújyrymdamalaryna óz kózqarasyn bildirgende múnday súraq tipti tuyndamas edi. Yaghny resmy biylikting aqparattyq ýnsizdigi shyn mәninde tuyndap jatqan sayasy saualdardy sheshuge dayyn emes ekendigin kórsetse kerek.

Tórtinshiden, songhy uaqytta Ukraina, Abhaziya, Osetiya, Gruziyada bolghan oqighalardy saralay kele, bizding aqparattyq kenistigimizde Resey nemese reseyshil aqparat qúraldarynyng basymdyghyna kóz jetkizuimizge bolady. Yushenkonyng túsynda Ukraina ekonomikasy óte keng kólemdi jetistikke jetkenine qaramastan ony halyq jauy retinde kórsetu sayasaty jýzege asyryldy, al jemqorlyqty jenip, memlekettik basqarudy jana biyikke kótergen Mihail Sakashviliydi jemqor, al ol Konstitusiyalyq tәrtipti qalpyna keltiru maqsatynda jýrgizgen soghysy syrtqy agressiya retinde kórsetildi. Dәl osy sekildi NATO agressiyashyl sayasy blok, al NATO mýsheleri әlemdik basymdyqqa ie bolugha mýddeli imperialistik elder sekildi surettelip keledi. Búl ritorika Kenester odaghy men batystyq blok arasyndaghy daugha úqsaytyndyghyn bylay qoyghanda Qazaqstan ýshin qanday payda beretindigi dauly mәsele. Jaraydy, Resey búl aqparatty óz mýddesine qoldanyp «úlyreseylik shovinizmdi» oyatu ýshin, úlyreseylik ruh pen jalghan patriotizmdi qozdyru arqyly tiyimsiz sayasatyn aqtau ýshin jýzege asyrdy delik. Al Qazaqstangha múnyng ne keregi bar? Orys jek kóretin últty qazaq ta jek kórui kerek pa sonda, joq әlde qazaqtardyng oi-pikiri, reseylikterding oi-pikirimen úshtasuy qajet pe? Nege? Osy tústa atalmysh mәselege qatysty Qazaqstannyng resmy aqparat kózderi mardymdy eshtene aitpady. Tipti úzaq uaqyt ýndemestik saqtady. Sonda Qazaqstannyng aqparattyq kenistigine qojayyndyq etushi tipti Qazaqstannyng resmy aqparat kózderi de emes, Reseylik bolmaghan jaghdayda orysshyl basylymdar bolghany ma? Al búl qanshalyqty dәrejede últtyq mýddemizge sәikes keledi? Býgingi kýni Resey baspasózin belgili jurnalist Vladimir Poznerding ózi propagandalyq qúral, yaghny uaghyzdaushy element dep baghalap otyr. Búl neni bildiredi? Búl Reseylik biylik búqaralyq aqparat qúraldaryn óz mýddesine paydalanyp otyr degendi menzese kerek. Al búl jaghdayda ózining derbes aqparattyq kenistigi joq qanday memleket óz mýddesin qorghap qala alady? Eshqanday. Sebebi, memlekettik egemendik aqparattyq qauipsizdikten bastau alady.

Shynghys Ergóbek.

Derekkózi: Qamshy.kz