Ázirge Aysheshekting ólenderi, kórkem dýniyeleri aghylshyn jurnaldarynda jaryq kórude. Kishkentay qalamgermen ghalamtor arqyly tildesuge tura keldi. Aysheshekpen tildesuimizge sebepker bolghan shyghystanushy ghalym, belgili publisist Ghalym Boqash myrza. 

– Aysheshek, esiminning syry nede? Búghan deyin Aysheshekti «Ala­sapyran» roman-diylegiyasynan kezdestirgen edik. Ol Aysheshekpen esiminning qanday da bir baylanysy bar ma?

– Atam maghan qazaqtyng myqty bir tarihy túlghasy bolghan súl­tannyng jary bolghan Aysheshek begimning atyn qoyypty. Búl kóne týrki esimining maghynasy «ay» men «gýl». «Sheshek» – gýlding týrkishe atauy ghoy.

– «Áke kórgen oq jonar, sheshe kórgen ton pisher» deydi. Ákeng Edige de jurnalistikanyng mayda­nynda jýrgen azamattardyng biri. Alayda sening ata jolyn quyp, әde­biyetti tandauynnyng syry nede?

–Kishkentay kezimnen kórkem әdebiyetting ortasynda óstim. Ata-anam siyaqty jurnalistika sala­synda júmys isteuge, atam siyaqty kitap jazugha qyzyqqanym sodan shyghar.Ýiimde meni «jazushy bolady» dep eshkim oilaghan joq, onday iydeyany syrttan maghan eshkim tanghan emes. Ádebiyetting óz jolym ekenin ózim sezdim. Qa­nym­da bar qasiyet deseniz de bolady.

– Múhtar Maghauinning «Qú­myrsqa qyrghyn» atty kitabynan kishkentay nemeresi turaly jazghan әngimesin oqyp edim. Sol kishkentay jazushy sen emessing be?

– Ol keyipker mening nemere әp­kem Mýslimagha qarap, pro­totip retinde jasalghan. Shynayy oqighagha negizdelmegen kórkem shygharma.

– 15 jasynda aghylshyn tilinde debut-roman jazghanyndy estidik. Ne turaly?

– «Skaydyng joghaluy» atty shygharmam psihikalyq aurugha shaldyqqan, ózine degen senimi az úl bala turaly. Ol ózining joghalyp ketken Skay esimdi qiyaldaghy dosyn tabuym kerek dep jan­talasady. Keyinnen ol obrazdyng óz bolmysynyng bir bóligi ekeni anyqtalady. Negizgi keyipkerding qiyalyndaghy dosynyng atyn Skay dep qoyghanym, aghylshynsha «skay», yaghny aspan atauyna ja­qyn. Shygharmamnyng ózegi de aspan taqyryby. Joghalghan aspan – negizgi keyipkerding syrqat sa­na­synyng sau bóligining meta­forasy.

Búl romanymdy NaNoWriMo (National Novel Writing Month – Últtyq roman jazu aiy) jobasy ýshin dayyndaghanmyn. Búl qarasha aiy bolatyn. Jobanyng maqsaty – bir ay ishinde 50 myng sózden, 100 pa­raqtan túratyn shygharma ja­zyp ayaqtau edi. Yaghny kýnine 1700 sóz­den jazyp týsiruge tura keldi. Sol sebepti shyghar búl shyghar­many eng ýzdik júmysym dep aita almaymyn, uaqyt shekteuli bol­ghasyn asyghugha tura keldi, ro­mannyng ózim jetildirgim kelgen naqty bir bóligine kóp uaqyt bóle almadym. Búl joba – mektepting tapsyrmasy emes edi, ózimdi sy­nap kóru ýshin qatystym.

– Aysheshek, aqyndyghyng da bar eken. Edinburg jurnaldaryna ólendering basylyp jýrgeni turaly Ghalym aghannyng jazbasynan bildik. Ólendering de aghylshyn tilinde ja­zyla ma?

– Biyl Edinburg uniyversiy­teti­ning jurnalynda jariyalanghan «Úmytylghan ashtyq» jәne «Býr­kitting sayat turaly aitqany» atty ólenderim aghylshynsha jazylghan. Attary aityp túrghanday, olar qazaq әleumetining taqyryptaryn da qozghaydy.

– Aghylshyn tilinde roman, óleng jazasyn. Qazaq tilinde jazghan qan­day shy­gharmang bar?

– Ókinishke qaray, qazaqsha qansha jazghym kelse de, qazaqsha kórkem jazu qabiletim ózim qa­laghan joghary dengeyde emes. Kish­kentay kezimde-aq әjem әlippe ýiretken. Ýide qazaqsha sóile­semiz. Biraq Europada ósip, ha­lyqaralyq mektepke barghasyn, aghylshyn tili sinisti bolyp ketti. Áytse de ózimdi jaspyn ghoy, qa­zaqsha jazu tehnikasyn kýsheytuge uaqytym bar dep júbatamyn. Týbi bir qazaqsha jaza bastaytynyma senimdimin.

– Múhtar atannyng shygharma­la­rynyng bәrimen tanyssyng ba? Atannyng qay shygharmasy kóbirek únaydy?

– Atamnyng shygharmalary óte kóp. Sol sebepti búl súraqqa jauap beru qiyndau. Eng jaqsy kóretinderim – jas kezinde jazghan shaghyn әngimeleri.

– Oqu bitirgen song Qazaqstangha kel­ging kelmey me?

– Goldsmitte oqu bitirip jat­sam, ary qaray jazushylyq kariera jasau ýshin Londonda da qaluym yqtimal. Ata-anammen, bauyrlarymmen birge Qazaqstangha jiyi-jii barghym keledi. Qazaq­standa kishkentay kezimde atam men әjemning qolynda da túrghan­myn.

– Qazaq shygharmalarynyng kóbi atang arqyly jaqsy tanys shyghar. Degenmen, qazaq әdebiyeti men aghyl­shyn әdebiyetining aiyrmasy qan­day? Tarazylap kórding be?

– Qazaq foliklorynyng bay ekeni dausyz, qazirgi әdebiyetining de әleueti zor. Biraq aghylshyn әde­biyeti úzaq uaqyt búryn qalyp­tasqan ghoy, 19 jәne 20 ghasyrlarda erekshe gýldegen, kóptegen jana taqyryptar men iydeyalar ashqan.

– Sen ýshin ata esimining salmaghy qanday?

– Atamnyng esimi maghan zor jauap­kershilik jýkteydi. Ghalamat jazushynyng izin basu qiyn, óit­keni izderi tym alyp. Atamnyng shygharmalaryn maqtan tútamyn, ózi de maghan barynsha qoldau jasap keledi. Sóite túra, bolashaq jaz­balarymnyng Múhtar Ma­ghauinning nemeresi bolghanym ýshin ghana emes, óz qabiletime sәikes bólek baghalanghanyn qalar edim.

"Ayqyn" gezeti