ازىرگە ايشەشەكتىڭ ولەڭدەرى، كوركەم دۇنيەلەرى اعىلشىن جۋرنالدارىندا جارىق كورۋدە. كىشكەنتاي قالامگەرمەن عالامتور ارقىلى تىلدەسۋگە تۋرا كەلدى. ايشەشەكپەن تىلدەسۋىمىزگە سەبەپكەر بولعان شىعىستانۋشى عالىم، بەلگىلى پۋبليتسيست عالىم بوقاش مىرزا. 

– ايشەشەك، ەسىمىڭنىڭ سىرى نەدە؟ بۇعان دەيىن ايشەشەكتى «الا­ساپىران» رومان-ديلەگياسىنان كەزدەستىرگەن ەدىك. ول ايشەشەكپەن ەسىمىڭنىڭ قانداي دا ءبىر بايلانىسى بار ما؟

– اتام ماعان قازاقتىڭ مىقتى ءبىر تاريحي تۇلعاسى بولعان سۇل­تاننىڭ جارى بولعان ايشەشەك بەگىمنىڭ اتىن قويىپتى. بۇل كونە تۇركى ەسىمىنىڭ ماعىناسى «اي» مەن «گۇل». «شەشەك» – گۇلدىڭ تۇركىشە اتاۋى عوي.

– «اكە كورگەن وق جونار، شەشە كورگەن تون پىشەر» دەيدى. اكەڭ ەدىگە دە جۋرناليستيكانىڭ مايدا­نىندا جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ءبىرى. الايدا سەنىڭ اتا جولىن قۋىپ، ادە­بيەتتى تاڭداۋىڭنىڭ سىرى نەدە؟

–كىشكەنتاي كەزىمنەن كوركەم ادەبيەتتىڭ ورتاسىندا ءوستىم. اتا-انام سياقتى جۋرناليستيكا سالا­سىندا جۇمىس ىستەۋگە، اتام سياقتى كىتاپ جازۋعا قىزىققانىم سودان شىعار.ۇيىمدە مەنى «جازۋشى بولادى» دەپ ەشكىم ويلاعان جوق، ونداي يدەيانى سىرتتان ماعان ەشكىم تاڭعان ەمەس. ادەبيەتتىڭ ءوز جولىم ەكەنىن ءوزىم سەزدىم. قا­نىم­دا بار قاسيەت دەسەڭىز دە بولادى.

– مۇحتار ماعاۋيننىڭ «قۇ­مىرسقا قىرعىن» اتتى كىتابىنان كىشكەنتاي نەمەرەسى تۋرالى جازعان اڭگىمەسىن وقىپ ەدىم. سول كىشكەنتاي جازۋشى سەن ەمەسسىڭ بە؟

– ول كەيىپكەر مەنىڭ نەمەرە اپ­كەم مۇسليماعا قاراپ، پرو­توتيپ رەتىندە جاسالعان. شىنايى وقيعاعا نەگىزدەلمەگەن كوركەم شىعارما.

– 15 جاسىڭدا اعىلشىن تىلىندە دەبيۋت-رومان جازعانىڭدى ەستىدىك. نە تۋرالى؟

– «سكايدىڭ جوعالۋى» اتتى شىعارمام پسيحيكالىق اۋرۋعا شالدىققان، وزىنە دەگەن سەنىمى از ۇل بالا تۋرالى. ول ءوزىنىڭ جوعالىپ كەتكەن سكاي ەسىمدى قيالداعى دوسىن تابۋىم كەرەك دەپ جان­تالاسادى. كەيىننەن ول وبرازدىڭ ءوز بولمىسىنىڭ ءبىر بولىگى ەكەنى انىقتالادى. نەگىزگى كەيىپكەردىڭ قيالىنداعى دوسىنىڭ اتىن سكاي دەپ قويعانىم، اعىلشىنشا «سكاي»، ياعني اسپان اتاۋىنا جا­قىن. شىعارمامنىڭ وزەگى دە اسپان تاقىرىبى. جوعالعان اسپان – نەگىزگى كەيىپكەردىڭ سىرقات سا­نا­سىنىڭ ساۋ بولىگىنىڭ مەتا­فوراسى.

بۇل رومانىمدى NaNoWriMo (National Novel Writing Month – ۇلتتىق رومان جازۋ ايى) جوباسى ءۇشىن دايىنداعانمىن. بۇل قاراشا ايى بولاتىن. جوبانىڭ ماقساتى – ءبىر اي ىشىندە 50 مىڭ سوزدەن، 100 پا­راقتان تۇراتىن شىعارما جا­زىپ اياقتاۋ ەدى. ياعني كۇنىنە 1700 سوز­دەن جازىپ تۇسىرۋگە تۋرا كەلدى. سول سەبەپتى شىعار بۇل شىعار­مانى ەڭ ۇزدىك جۇمىسىم دەپ ايتا المايمىن، ۋاقىت شەكتەۋلى بول­عاسىن اسىعۋعا تۋرا كەلدى، رو­ماننىڭ ءوزىم جەتىلدىرگىم كەلگەن ناقتى ءبىر بولىگىنە كوپ ۋاقىت بولە المادىم. بۇل جوبا – مەكتەپتىڭ تاپسىرماسى ەمەس ەدى، ءوزىمدى سى­ناپ كورۋ ءۇشىن قاتىستىم.

– ايشەشەك، اقىندىعىڭ دا بار ەكەن. ەدينبۋرگ جۋرنالدارىنا ولەڭدەرىڭ باسىلىپ جۇرگەنى تۋرالى عالىم اعاڭنىڭ جازباسىنان بىلدىك. ولەڭدەرىڭ دە اعىلشىن تىلىندە جا­زىلا ما؟

– بيىل ەدينبۋرگ ۋنيۆەرسي­تەتى­نىڭ جۋرنالىندا جاريالانعان «ۇمىتىلعان اشتىق» جانە «بۇر­كىتتىڭ سايات تۋرالى ايتقانى» اتتى ولەڭدەرىم اعىلشىنشا جازىلعان. اتتارى ايتىپ تۇرعانداي، ولار قازاق الەۋمەتىنىڭ تاقىرىپتارىن دا قوزعايدى.

– اعىلشىن تىلىندە رومان، ولەڭ جازاسىڭ. قازاق تىلىندە جازعان قان­داي شى­عارماڭ بار؟

– وكىنىشكە قاراي، قازاقشا قانشا جازعىم كەلسە دە، قازاقشا كوركەم جازۋ قابىلەتىم ءوزىم قا­لاعان جوعارى دەڭگەيدە ەمەس. كىش­كەنتاي كەزىمدە-اق اجەم الىپپە ۇيرەتكەن. ۇيدە قازاقشا سويلە­سەمىز. بىراق ەۋروپادا ءوسىپ، حا­لىقارالىق مەكتەپكە بارعاسىن، اعىلشىن ءتىلى ءسىڭىستى بولىپ كەتتى. ايتسە دە ءوزىمدى جاسپىن عوي، قا­زاقشا جازۋ تەحنيكاسىن كۇشەيتۋگە ۋاقىتىم بار دەپ جۇباتامىن. ءتۇبى ءبىر قازاقشا جازا باستايتىنىما سەنىمدىمىن.

– مۇحتار اتاڭنىڭ شىعارما­لا­رىنىڭ بارىمەن تانىسسىڭ با؟ اتاڭنىڭ قاي شىعارماسى كوبىرەك ۇنايدى؟

– اتامنىڭ شىعارمالارى وتە كوپ. سول سەبەپتى بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ قيىنداۋ. ەڭ جاقسى كورەتىندەرىم – جاس كەزىندە جازعان شاعىن اڭگىمەلەرى.

– وقۋ بىتىرگەن سوڭ قازاقستانعا كەل­گىڭ كەلمەي مە؟

– گولدسميتتە وقۋ ءبىتىرىپ جات­سام، ارى قاراي جازۋشىلىق كارەرا جاساۋ ءۇشىن لوندوندا دا قالۋىم ىقتيمال. اتا-اناممەن، باۋىرلارىممەن بىرگە قازاقستانعا ءجيى-ءجيى بارعىم كەلەدى. قازاق­ستاندا كىشكەنتاي كەزىمدە اتام مەن اجەمنىڭ قولىندا دا تۇرعان­مىن.

– قازاق شىعارمالارىنىڭ كوبى اتاڭ ارقىلى جاقسى تانىس شىعار. دەگەنمەن، قازاق ادەبيەتى مەن اعىل­شىن ادەبيەتىنىڭ ايىرماسى قان­داي؟ تارازىلاپ كوردىڭ بە؟

– قازاق فولكلورىنىڭ باي ەكەنى داۋسىز، قازىرگى ادەبيەتىنىڭ دە الەۋەتى زور. بىراق اعىلشىن ادە­بيەتى ۇزاق ۋاقىت بۇرىن قالىپ­تاسقان عوي، 19 جانە 20 عاسىرلاردا ەرەكشە گۇلدەگەن، كوپتەگەن جاڭا تاقىرىپتار مەن يدەيالار اشقان.

– سەن ءۇشىن اتا ەسىمىنىڭ سالماعى قانداي؟

– اتامنىڭ ەسىمى ماعان زور جاۋاپ­كەرشىلىك جۇكتەيدى. عالامات جازۋشىنىڭ ءىزىن باسۋ قيىن، ويت­كەنى ىزدەرى تىم الىپ. اتامنىڭ شىعارمالارىن ماقتان تۇتامىن، ءوزى دە ماعان بارىنشا قولداۋ جاساپ كەلەدى. سويتە تۇرا، بولاشاق جاز­بالارىمنىڭ مۇحتار ما­عاۋيننىڭ نەمەرەسى بولعانىم ءۇشىن عانا ەمەس، ءوز قابىلەتىمە سايكەس بولەك باعالانعانىن قالار ەدىم.

"ايقىن" گەزەتى