Redaksiyadan: Soghys jәne Enbek Ardageri, Jetisu ónirin zertteushi,  jurnalist, etnograf, tarihshy  marqúm Tәnirbergen  Qalilahanovtyng búl poemasy  N. Nazarbaevtyng 2006 jylghy Preziydent saylauyndaghy jenisine arnalghan eken. Poema qaz-qalpynda berilip otyr.                   

 

Toqsan jas úqsamay ma  toqyraugha,

Su aghyp jeter  jerge  jetkenindey.

Borandy kýzgi suyq  boqyraugha,

Jardy asyp, jaz jyluy ketkenindey.

 

Aghardy saqal-shashym qart bolghan son,

Atandym «kózi  kórmes soqyr-au» da.

Aldynghy aghalardyng jalghasqan son,

Ózimdi úqsatamyn toqyraugha.

 

Bergen song úzaq ómir  Tәnirim iyip,

Toqsannyng túghyryny  shyqtym biyik.

Jalghannyng jaqsylyghyn  jasyrmaymyn,

Túrghanda tóbem  býgin kókke tiyip.

 

Biyikke shyqqannan song kórgim keldi,

Jýrgen Óz joldarymnyng soraptaryn.

Qamshynyng taspasynday órgim keldi,

Taratyp toghyz joldyng toraptaryn.

 

Joldardyng biri jaqyn, biri alys,

Qaybiri, tipti, qysqa, bir-aq  qarys.

Kóbisi kózge kýngirt kórinedi,

Sekildi esimde joq, emes tanys.

 

Solardyng eng jaqynyn aldym tandap,

Taghy bir jýrip ótip kóreyin dep.

Qalayda qatelespeu jaghyn  qamdap,

Sózimdi órmek qylyp óreyin dep.

 

Ol jolym -  jaqyn kýnde  ótken Saylau,

Bastyq  qyp  bir  adamgha  sózdi baylau.

Memleket   jýgin  artqan at- arbany,

Aqylmen   artqa   emes,   algha aidau!

 

Ayaq bos bolmaghan son, qol baylauda,

Ótkelden óte shyqtyq tosqan tayyz.

Sotqarlar soqtyghysqan sol Saylauda

N ú r s ú l t a n   dauys  aldy  toqsan  payyz !

 

Osylay bir san shyqty Toqsan degen,

Auyzda,  әmse aityla bermeytúghyn.

Tarihiy   tәjiriybede  « joq san»  deytin,

Alatyn  Adam  ghana   Er  deytúghyn.

 

Men   berdim   Núrsúltangha dauysymdy,

Qúp   kórip,  qúshaqtasyp,   qauyshudy.

Tarihtyn  tayghanaqty  tar  jolynda,

Ar  kórip  alghan  betten  auysudy.

 

Sonymen Men de toqsan, Ol da «toqsan»,

Eseptes Eki Toqsan egiz boldy.

Ákeli balasynday qúday qosqan,

Tútasyp tórt mýshemiz segiz boldy !

 

 Qazaqtan shyqqan handar kenshi  bolghan,

 Týbinde Týrikpenin  tershi  bolghan.

 Qazbalap alyp shyqqan  qazynalary,

 Ómirlik ózderine enshi bolghan.

 

Solardyng Núrsúltan da jolyn qudy,

Beynetke bilek sybap, belin budy.

Qazaqtyng ken  qaynatqan  qazanynda,

Qajymay qayrat qylyp qayta tudy ! 

 

Osy arada bir  adym  keyin attap,

Tarihtyng bir tarmaghyn taldayynshy.

Kónlimde kópten  beri  jýrgen jattap,

Bilgenimdi  býldirip  almayynshy.

 

Altyn- kýmis, jez ben mys,

Shyghar  ma  jerden  qazylmay.

Jazyqsyz  jandar  jazy – qys,

Býgilgen   beli   jazylmay,

 

Týrikpenin  týbinde    tizesi  qalghan býgilip,

Ken   kemirgen kýninde,   tas týspegen ýgilip.

Úra-úra qaylasyn, qos bilegi talatyn,

Altyndy  alu  ailasyn, taba  almay qayran  qalatyn.

 

 Osynyng bәrin  bastaghan,

 Babamyz bizdin   qazaqtar.

 Qazbalap  qazyna  tastaghan,

 Arqalap auyr azaptar. 

 

Solardyng biri- kenshi  Kumyn  bolghan,

Altynshy  ghasyrda alghash aty shyqqan.

Tónkeris tuyn ústap – Tumyng bolghan,

Qazghaqtar   onyndaghy   aty  shyqqan. 

 

Ol taghy ken  qaynatqan maman   bolghan,

Temirdi tattarynan  tazalaytyn.

Qúl men Kýn  kýnirengen zaman bolghan,

Qúldaryn  qojalary  jazalaytyn.

 

Temirden týime týigen Tumyn  batyr,

Bir qyzyn qojasynan almaq  bolghan.

Basyna sonda tuar zaman aqyr,

Ayrylyp  abyroydan  qalmaq  bolghan.

 

Qojasy sonda ony kýlki  qylghan,

« Sen mening ken  qaynatqysh qúlymsyn»- dep.

Ózining menshikti bir mýlki  qylghan,

«Basqagha satsam almaq púlymsyn» dep.

 

Búl sózge  namystanghan Tumyng batyr,

«Bolyndar týrikterge joldas» - dedi.

«Tudyryp  qojalargha zaman aqyr,

Qúldyqtan  qútylmasaq bolmas!»- dedi.

 

Sol sózben týrik bitken kóterilip,

Qojasyn úryp-soghyp qúlatqan-dy.

Eselep erlikteri  ótelinip,

Qúldyqty qúrbandyq  qyp  qúlatqan-dy. 

 

Týrikter jasaq qúryp jalghastyrghan,

Tumynnyng saqtap aitqan amanatyn.

Qoghamdyq qúrylysty almastyrghan,

Birinshi qúryp Týrik  qaghanatyn.

 

Qúlady sol Qaghanat   jýz   jyl  jasap,

Aylaly   tabghachtardan   aldandy   da.

Qaytadan   qayrat  qylyp,  qúrmay jasaq,

Jungoga   jata  berdi,  aldandy  da.

 

Er tughan Elteristing zamanynda,

Qaytadan  qaghanatyn  qúrdy qazaq.    

Shynghys han, Aqsaq  Temir amanynda,

Dýniyeni  dýr silkintip túrdy  qazaq.

 

Qalmaqtan qazaq jerin  qorghaytúghyn,

Abylay sol Handardyn  sony  bolghan.

Basqany saghynbaghan  zorlaytúghyn,

Handardyn  qajetti  bir sharty  bolghan!

 

Sol  Abylay  jasynda,

Týiesin baqqan Tólenin.

Baq qonghanda basyna,

Kórsetken kópke  ónerin.

 

Núrsúltan  da  jasynda,

Júmystyng alghan auyryn.

Baq qonghanda  basyna,

Basqarghan qazaq  qauymyn!

 

Qazaqstan Ortalyq AtKomyna Tór agha,

Qalaghany ol  halyq, bedeli biyik Ór agha.

SSSR-ding Odaghy   búzylghanda búrynghy,

Jaqsartyp   jana  Qúrymdy,

Qúrghyza   saldy   Ol  taghy.   

 

Búrynghy orys aqshasyn,

Bermegende   Elisinder.

Aqshanyng ashyp  baqshasyn,

Tenge   bop   bizge  kelsin  der!

 

Az uaqyttyn  ishinde,

Aqshaly boldyq sonymen.

Qazaqiy  halyq  pishinde,

Núrsúltannyng  qolymen !

 

Qazaqtyng aqsha shyqty tengesi bop!

Ásem  órnekti, әlemde  tendesi  joq.

Egemendi   elinin  enshisindey,

Baghynbaytyn  basqa elge, pendesi bop! 

 

Týpki tegi tengening tennen shyqqan,

Altyn, kýmis, mys deytin kennen shyqqan.

Sapalary  sarapqa  salynghanda,

Bireui artyq, bireui kemnen  shyqqan.

 

Artyghy altyn bolghanda, kemi kýmis,

Solar týsip saudagha bolghan  jýris.

Altyn alu azapty auyr júmys,

Jerding astyn audaryp, ýske týris.

 

Osylardy bastaghan,

Babamyz bizding qazaqtar.

Qazbalap qazyna tastaghan,

Arqalap auyr azaptar.

 

Olay  bolsa  tengenin,

Týp tórkini - Ózimiz.

Egemendik jengenin,

Kórip otyr  kózimiz!

 

Qazaqstan  býginde,

Qúramaly  halyq qoy.

Abylay  hannyn  jýgin de,

Arqalaghany Núrsúltannyng anyq qoy !

 

Andar   jortqan  Arqagha,

Jana Astana salghyzdy!

Ýisizge berip baspana,

Halyqty qarq qylyp qalghyzdy!

 

Qaysy birin aitayyn,

Núrsúltannyn  isinin.

Aldyna baryp  qaytayyn,

Aqyly kemel Kisinin!

 

Aytqandary nanymdy,

Qazaqsha ashyq ýnimen.

Qúttyqtaymyn Hanymdy,

Taqqa  otyrghan  Kýnimen  !

 

Kórindi sol NÚRSÚLTAN kózimizge,

Arnayy arqau bolghan sózimizge.

Kórgende kópshilikti kýtip túrghan,

Bas iydi ibadat qyp ÓZI  bizge.

 

Artqanday aq týiege Amanatyn,

Ayranday úiyp túrdy auyl býgin.

Qúttyqtap, qol  kóterip azamatyn,

Abylaydyng arqalaghan auyr  jýgin.

 

AQMOLDA aityp túrdy ayattardy,

Aruaqty aq  kiygizding jolyn núsqap.

Núrsúltan Han taghyna tayap bardy,

Kóterip kók bayraqty  qolyna ústap.

 

Qolyn Ol  Ata  Zangha qoyyp túryp,

Rizamyn Han kótergen  halqym dedi.

Saltyna san ghasyrdyng salyp  túryp,

Aq jýrek, adal niyet Antyn  berdi.

 

Halqymnyng qasiyetti qazaq degen,

Salttaryn sary altynday saqtaymyn dep.

Basqa elge baghynudan azat  degen,

Auyr jýk  Amanatyndy aqtaymyn dep.

 

Sonymen otyrghyzyp Han taghyna,

Qol  jayyp qúttyqtadyq – Bata berdik.

Túrghandar tarady da, jan-jaghyna,

Kónlimiz kóterilip jata berdik.

 

Oyyma osy arada oralady,

Qymbatty  Darigha qyzyma bergen Batam.

Ol bergen bolmasa da oramaly,

Tileushi  saghan Baqyt,- men dep Atan.

 

Partiya qúrdy sol qyz ASAR degen,

Asarmen halqym algha basar degen.

Qazaqtyng qalyptasqan  qasiyeti,

Qashan da qayau kórmey, jasar degen.

 

Taghy bir úlym shyqty Qayrat degen,

Mekkege qajylyqqa baryp kelgen.

Azuly arystanday  aibatpenen,

Miyna músylmandyq daryp kelgen.

 

Qazirgi Núrsúltanday  Hanymyzdyn,

Aysultan da bolyp shyqty nemeresi.

Tileytin jaqsaruyn halqymyzdyn,

Ten  túrghan Tektilermen terezesi.

 

Osylar úrpaghy eken Nazarbaydyn,

Saqtaghan  Qarasaydyng qasiyetin.

Halqy bay, qazynaly – bazar dayyn

Baghynyp barghan adam  bas iyetin.

 

Núrsúltan - Han kótergen halyq bolyp,

Saqtady  Atasynyng asyldyghyn.

Aldyna qoyghan sharty anyq bolyp,

Kórsetpek kórshi elderge basymdyghyn. 

 

Otar bolyp orysqa,

Qaghaju kórgen  halyqty.

Qondyryp qútty  qonysqa,

Talay elge tanytty.

 

Sonymen,

Halyq ornynda, Han taghynda,

Er minez Elimizde erik bolsyn.

Balausa baldyrghandar bar baghynda,

Bereke-birligimiz berik bolsyn.

 

Abai.kz