1

Qara bazar...

Kýy tartuda әjim-sheri mol kýishi,

Bal qylyqty barmen aru ashy araqtan, bol, qúishy?!

Qalany jel kemirude ópken bop,

Múrynyma óleksening keldi iysi…

 

Kónil-myrza, qalta-tesik, jan menen tәn dýrdaraz,

Qay qasqanyng apanynda mәuelep túr «Dilda aghash»?!

Araylanyp taghy tirlik tany atty,

Tósekshil júrt, oyan kózdi tyrna da ash!

 

Órip qara kólenkeler tayanghanda inir-au,

Qoynyna alyp ketetindey týsindegi shynyrau,

Dir-dir ettin, biraq, tez-aq úmyttyn,

Ýmit, kýdik taytalasqan ghúmyr-au!

 

Zaryqtyryp del-sal etken qayday zauyq, arman dýr?!

Mәihanagha dedektetip u jútqyzghan tannan kil?!

Arystannyng tyrnaghynan qútqaryp,

Jolbarysqa jemtik qylghan jalghan búl...

 

Óz qaghynan jerip úrpaq –

Ólen, anyz, dastannan,

Jamby kórse joldan tayyp, keyi qyzylbastanghan.

Árbir kýni dollar ýshin dinkelep –

Tengelerding syldyrynan bastalghan.

 

Kerbez úldy, kesir qyzdy basybayly qúlyghyp,

Qúdaysynyp kerdendeydi keshshe kәpir qúbyjyq.

Qúmyrada jasyrynghan jyn edi,

Kýn batystan jetken eskek jylymyq.

 

Ayalaghan mahabbatym sopy oinasy - talaq, qar,

Sher bop ishke baylanuda ishilgen zәr - sharaptar.

Ólenimning qúny oghan kók tiyn,

Oqityny dem salynghan paraqtar.

 

Týie – qotyr, týlki – inshil,

Oyym, qyrym-qúi, ýngir,

Ekpinimen Emen jyghyp Alatauda qúiyn jýr.

Aydalada qap altynyn jastanyp,

Ashtan ólgen sasyq baymen kýiim-bir.

 

Kóshe kezgen miskin kýishi

Múqtaj baqyr tengege,

Sher-shemendi qozghap eski kýnirending beu nege?!

Qonaryn da, úsharyn da bilmeydi,

Kógala ýirek úya salghan keudege.

 

Perne boylap jorghalauda kýs-kýs sausaq, basbarmaq,

Jebelerding zuylynan pyr-pyr úshyp Qasqaldaq,

Qapiyada aidarynan jel esken,

Múrttay úshyp, Begzada jer jastanbaq.

 

2

 

Súlu maymyl, әlde, siqyr jeztyrnaqtan azghan, ә!?

Kókshil múnar arasynan kýledi qyz nazdana.

Jemtik ansap ailanuda kógimde,

Qandy balaq qúzghyn, qúmay, tazqara...

 

Solghyn sәule jyltyldaydy, túmshalanghan tereze,

Rahat tauyp shólirkegen ónesh, kepken keneze.

Ibilisting silekeyi qosylghan,

Sharap toly sәndi shólmek sórede.

 

Sýigenining tiline erip quylghanda peyishten,

Adam ata birinshi bop ishti me eken keyisten?!

Qara jerde shayynady shandansa,

Aqyndar da mýjigende oy ishten.

 

Núq payghambar topan suda mingen baghy zor qayyqtyn,

Qazyghúrtta qanqasy bar, men paqyryng kәiippin.

Ashshy sudyng kelgenine bir ghasyr,

Qotarylyp arnasymen jayyqtyn.

 

Kýreng mingen kýnder qayda, kisinetip, taghalap?!

Quys quray  qúr denem jýr mәihanany jaghalap.

Izimdi andyp qyr sonymnan qalmaydy,

Búrandaghan tórt kóz qanden sabalaq.

 

Orta ghasyr sylqymdary qabyrghagha ilingen,

Ayaghanday kóz almaydy diuanaday týrimnen.

Berish bolghan jýrek shirkin shym etti,

Qúlaghyma kelgen mauyq jyly ýnnen.

 

Túr aldymda aiday aru, kartinadan shyqqanday,

Móldireydi qos janary tanghy taza shyqtarday.

Jensiz kóilek, tolysty anar, aq tamaq...

Masang kónil túra ala ma súqtanbay?

 

Sýimek - sýnnet, er jigitke súlulardyng nazy arman,

Júpar anqyp mәihana ishi lebimenen tazarghan,

Qarmaladym sausaghynyng úshynan,

Ghayyp bolyp ketetindey kóz aldan.

 

Ishki sezim tolqynysyn kýlkisimen andatyp,

Qasy kózin sýzip qúighan sharaby da bal tatyp,

Baqytpenen uaqyt shirkin zymyrap,

Qalghan  syndy qúlaniyek tang da atyp...

 

Arty búldyr, elen-alan, әlde mýmkin, týn jarym,

Kókeyde tek kóilegining sydyrmasyn syrghanym,

Demi ýzilip, bara jatty qúmyghyp,

Kýlkisi de synghyrynday syrghanyn.

 

Essiz jelik boydy alghan qúlaq - keren, til - kesik,

Alma kezek audarysyp, tar tósekte mingesip,

Sәske týste men-zeng bolyp oyansam,

Mandayynda synar mýiiz túrdy ósip...

 

Terezeni qargha shoqyp, shyqylyqtap sauysqan,

Aza boyym qaza boldy shyrqyraghan dauystan,

Qarghys atqan jerdi tastap zytpaq em,

Qyrsyqqanda kiyimderim sauys qan.

 

Qanday jauyz shermendeni jaqynynan aiyrghan?

Kók órimdi kóktey oryp, qanatynan qayyrghan?

Kiriptarghyp, nege erkimdi matady

Qara shashy nu toghayday jayylghan?!

 

Tózuge de, ketuge de dәt joq, túrmyn tosylyp?

Berishtengen jýike - jýiem qarghys dyrmen osylyp.

Myrs myrs etti, әlde kimdi mazaqtap,

Sherli ýnge zәrli kýlki qosylyp...

 

«Óz qolymmen sharap berip, tәtti u qúiyp jadyna,

Ortaq qyldym, aidap salyp, qandasynnyng qanyna,

Bóltiriktey auyzdanyp dәniktin,

Qan qaryzyn arqalaysyng taghy da...»

 

Sherlining de, zәrlining de, úqqandaymyn dauysyn,

Boyda yza, ózgege de, ózime de jau ishim...

Kәiip bolyp otyramyn qaytadan,

Jyn oinaqta bokalymmen qauyshyp...

 

Kókserim tek bar men ghayyp arasynda joghalu,

Taghy kelip jetekteydi synar mýiiz sol aru...

Qúlaghymda sherli ýn men zәr kýlki,

Qoldan kelmes búl súmdyqty dogharu.

 

3

 

Obyr

Tobyr

Taghy estidim sherli kýiding jalghasyn,

Aran

Ajal

Mys qazanda qaynauda qúj qorghasyn,

Kólenkemdi shoqylauda topyrlap,

Qúnyqqandar mise tútbay oljasyn.

 

Andausyzda qomaghaydyng túyaghynan susyp bir,

Dil ishegim japan dýzde tal basynda synsyp túr.

Qyldyryqtay qyltan da joq, tónirek

Taza, taqyr - ghayyp bolghan - nu, shyq, gýl...

 

Sonadayda qantarylghan salqar kósh pe, keruen be?

Týlparlary shalt kýzelgen nege sonsha shermende?!

Jetimegin jylatpaghan el edi,

Bóri tekti, ruhy berik, ór keude.

 

Kókpar tartyp, bәige ozdyryp, jarysyp, qyz quatyn,

Shegir kózdi jyn jaylady keng dalasyn, suatyn…

Jatqa ýiir, súlulary, qaghyndy,

Kýnde kәiip, nәpsisine qúl - aqyn.

 

Bes qaru joq, ashamay da kýl bop otqa jaghylghan,

Qamshy kórmey balaly jyn basqa shyghyp qaghynghan.

Jat aldynda býrsendeydi qarasha,

Tesik monshaq búiyrmaghan laghyldan.

 

Jol qua ma ynjyq  úrpaq taqymy atqa tiymegen?!

Ton pishe me әueyi qyz kelimsekpen kýilegen?!

Oymen qyrgha irge tepti mystandar,

kórinbeytin jadyly tor sýiregen...

 

Tilin, dilin satqandardyng bauyry - býtin, basy - aman,

Egeylerding kózin joydy oq jaudyryp tasadan,

Ólmey túryp tyqpalauda әr jerge,

Mýsinderin tastan ózi qashaghan.

 

Tәlkek etken kekildi qyz,túlymdy úldyng taghdyryn,

Altynmenen әdiptegen zalymdar súm jarlyghyn,

Qorghasyn shoq oiyp týsken shanaqqa,

Ishek bolyp zar qaghuda jan qylym...

 

Beyuaqta saq - saq kýlip jyn shuyly ýdeydi,

Ekpinimen esti alyp qalyndatyp ýreydi,

Jene almay túnshyghuda diuana,

Keudesine mingen qara dýleydi.

 

Qantarylghan kóshtegining kóz aldynan ótti eles,

Appaq mamyq qanatymen kóterilip kókke kósh,

Aqqular da aidynynan shoshynghan,

Jyn jaylaghan kólin qayta kóksemes.

 

Kókte aqqu, jerde qazaq, qamyghuda qos beybaq,

Synyq qanat, sýrkey dauys, synar eshki, bos taylaq ...

Bar men joqtyng arasyna - búltqa,

Sine berdi qosarlanghan  kósh jaylap...

 

4

 

Tughanyna oq atqyzghan qarghap bóken jarghaqty,

Qabyl bolyp kýnirenip, sherli әuen zar qaqty…

Jýrginshiler zilmen qarap ótude,

Qart kýishiden qyzghanghanday Arbatty…

 

Úiqyly oyau suretshining shimayyna ýimelep,

Eshbir pende kidirmedi bezildegen kýidi elep,

Jarysa kep maqtasady aidy,

Jalbyr týkti epsiz әri kýigelek...

 

Tas emshegin iyip bergen botaqanyn saghyna,

Zar qosuda boz ingen de múnly kóshting zaryna,

Ekpini jel, nóser bolyp kóz jasy,

Samúryq qús shynyraudan talygha...

 

Álde qayda, japan dýzde jalghyz ósken bәiterek,

Samúryq qús úya salghan emes әste jәy terek,

Balapanyn jemek bolyp aidahar

Órmeledi, shoshyp ketti Ay da erek!!!

 

Ana qyran eki úday bop úyasyna qondy aqyr,

Alandaghan balapany qamsyz úiyqtap toq jatyr,

Jeti basyn abjylannyng baltalap,

Qútqarypty jayau jortqan sol paqyr...

 

Kýy әueni zardan, múnnan, qonyr ýnge auysty,

Jerge júmaq ornatqanday, jaqyndatyp alysty,

Tynshyy almay alabúrtqan kónilder,

Ghayyp mәjnýn әlemimen qauyshty...

 

Er Alashqa besik bolghan, qorghan bolghan Qara tau,

Qara taudyng bókterinde júmyrtqaday jana otau,

Qoynauy - qút, shóbi - shýigin, suy - bal,

Pay - pay, shirkin, qazaq jeri jannat – au!!!

 

Mol sabagha baq - bereke, aq - yryzghy  qúiylyp,

Ata enege sәlem jasap talsha kelin iyilip,

Jylangha da aq tamyzghan saltyna,

Dúshpany da tanday qaghar sýiinip...

 

Kýimen jengen kýiki tirlik, qas taghdyrdyng synaghyn,

Zaghip kýishi qataytty sәl dombyranyng qúlaghyn,

Tasyp aqqan taudyng tentek suynday,

Sharpyp ótti túla boydy bir aghyn...

 

O, múghjiza, sәldeli abyz pyraghy da tuada-aq,

Qúbylagha moyyn búryp qatyp qapty duadaq,

Alty taspa búzau tispen osyp jýr,

Jyn bitkendi atbauyryna alyp qualap...

 

Sergidi aqyn, taubagha kep, dara talgha aq baylap,

Kórgen týstey óz ómirin, aqyretti jatty oilap...

Kóz úshynda úzay berdi әuliye,

Týlenderdi malsha aidap qaqpaylap...

 

Er babamnan dua emes, jyr -tәbәrik -saz qalghan,

Taupiyq ber, o, jaratqan saqta ózing azghannan ?!

Bóltirigin jaugha bermes qasqyr da ,

Óz ýiirin qorghaydy aighyr azbannan.

 

 

                              *                      *                         *

Tәrki etip tirshilikting әlem jәlem bazaryn,

Qabyrghamdy qauyrsyn ghyp jazghan osy ghazalym,

Átten, shirkin, jýregine jetpeydi - au,

Tilin, diling qyryq pyshaq, qazaghym !!!

Qazaghym... !!!

Abai.kz