Kezinde «Rysqaliyev isi» degen atyshuly qylmystyq is qozghalghany bәrimizding jadymyzda. Tizimde Atyrau oblysynyng búrynghy әkimi Bergey Rysqaliyev pen onyng aghasy, eks-mәjilismen Amanjan Rysqaliyev bastaghan ýlken komanda zang tezine úshyraghan bolatyn. Memleketting seksen eki milliard tengesin jymqyrghan «Jemqorlar fabrikasynyn» syry ashylsada, serkeleri sytylyp qashyp ýlgergen edi. Aghayyndy Rysqaliyevtardyng qayda jýrgenin әli kýnge eshkim bilmeydi.

Mýmkin, halyqtan jymqyryp alghan aqshasyn ondy-soldy shashyp, jalghandy jalpaghynan basyp jýrgen shyghar. Mýmkin, ar-úyaty mazalap, qayda tyghylaryn bilmey, asyp-sasyp jýrgen shyghar. Álde «arnayy jasaq» andyp jýrip, Kókshetau ormandarynda «adastyryp» ketipti» degen sybys shyn ba eken? Ol jaghy bir jaratqangha mәlim.

Áytse de, Rysqalivterge ilesip, jemtiktes bolghan biraz shendiler temir torgha qamalghan. Olardyng qatarynda Atyrau qalasynyng eks-әkimi Asqar Kerimov, Atyrau oblystyq qarjy basqarmasynyng eks-bastyghy Bauyrjan Jantemirov, Atyrau oblysy әkimining búrynghy birinshi orynbasary Bolat Dәukkenov, Atyrau oblysy әkimining búrynghy orynbasary Asqar Ábdirov, Atyrau oblystyq qúrylys basqarmasynyng búrynghy bastyghy Núrlan Kenjebekov, Atyrau oblystyq energetika basqarmasynyng búrynghy bastyghy Bauyrjan Jaysanov sekildi taghy basqa irili-úsaqty dókeyler bar. Barlyghynyng mal-mýlki tәrkilenip, 5-15 jyl kóleminde bas bostandyghynan aiyrylyp tynghan.

Qosh deyik. Áyteuir jemqorlardyng kómeyine tas tyghylyp, «týgimen jútqan týiesin» qayta qúsyp bergen bolatyn. Sodan beri de eki-ýsh jyl óte shyghypty. Sol kezdegi sottalghan jemqorlardyng aldy bostandyqqa shyghyp ýlgeripti. Osy aidyng on toghyzy kýni bostandyqqa Asqar Kerimov shyqsa, arada kóp ótpey Bauyrjan Jantemirovte erkindik aldy.Tez shyghuyna olardyng «óte tәrtipti» boluyna baylanysty zang oryndarynyng raqymshyldyghyna ilinui sebep bolghan kórinedi. Dese de, memleketting raqymy «qúlqynynyng qúldaryna» týskenine tandanbasqa sharamyz joq. Keybir jazyqsyz ketken adamdardyng raqymshyldyq týgili aqtalar amal tappay daghdarghanyn kýnde estiymiz, al mynalardyng tayrang basyp jýrgenine jol bolsyn.

Sonda milliardtaghan qarjyny jymqyryp, memleketke qyruar ziyan keltirgen, talay kәsipkerdi nәsibinen aiyryp, memlekettik nysandardy salatyn mol aqshany sugha aghyzghan dókeylerdi búlay bosata beretin bolsaq, onda ayauly bizding zanymyzdyng jemqorlar ýshin asa ónegeli bolghany da?! Demokratiya deymiz be múny? Kishpeyildilik, keshirimshildik, zannyng júmsaqtyghy demokratiyanyng negizi kórinisi me edi?.. Týsinuden qaldyq.

Aytpaqshy, bir kezdegi týkirigi jerge týspegen Aslan Musin qazir shetelde elshi bop jýr. Musinning súsynan seskenbeytinder az edi-au... Rysqaliyevterge qalqan bolam dep, omaqasa qúlaghan Aslan juyrda elge oralady degen sybys bar. Jemqorlardyng bosatyla bastauynda bir gәp bar sekildi. Aslan musin qayta ense tiktese, biylikting auarayy qalay qúbylar eken? Bәrin uaqyt kórseter...

Atyrau oblysynyng búrynghy әkimi Bergey RYSQALIYEV pen onyng aghasy, eks-mәjilismen Amanjan RYSQALIYEV izim-qayym joq bolyp ketti. Olardyng qayda jýrgeni, tipti olardyng osy dýniyede bar-joq ekeni de belgisiz. Árkim әrtýrli әngime aitady búl turasynda, әitse de «jel soqpasa, shóp basynyng qimyldamaytyny» da әlimsaqtan belgili – bizding qazaqqa.

 Bireuler aitady – «olar kóz kórmes, qúlaq estimes… jerding bir jerinde» jap-jaqsy ómir sýrip jatyr» dep. Endi bireuler aitady – «olardan kýderlerindi ýzinder, olardy «spesslujba» әldeqashan o dýniyelik qylyp jibergen» dep. Qalay desek te, búlardyng barlyghy da dәlel-dәieksiz syldyr sóz ghana, ashyghyn aitu kerek.

 Al endi RYSQALIYEVterding jay-kýii osynday bolyp túrghanmen, osy «RYSQALIYEV ISI» boyynsha sottalyp ketkenderding aldy bir-birlep bostandyqqa shyghyp jatyr – adam tang qalady. Qazaq elining «gumanizmine» europalyqtar bylay túrsyn, demokratiyasynyng eki jýz jyldyq tarihy bar amerikandyqtardyng ózderi de» auyzdaryn ashyp, kózderin júmar…» Nege deseniz, memleketting seksen eki milliard tengesin talan-tarajgha týsirgeni ýshin dýniye-mýlikteri tәrkilenip, ózderi qatang rejimdegi koloniya «tórine» attanyp ketken «jemqorlar brigadasy» biyldyng qapyryq shildesi bastalmay jatyp «myrs-myrs kýlip taza auagha» shyghyp jatyr.

«Taza auagha» shyghudy mausymnyng on toghyzy kýni bostandyqqa shyqqan Atyrau qalasynyng eks-әkimi Asqar KERIMOV bastaghan bolsa, onyng sonyn ala keshe ghana Aqtau qalasyndaghy «temir tordan» Atyrau oblystyq qarjy basqarmasynyng eks-bastyghy Bauyrjan JANTEMIROV shyqty. Búl kisi de, Kerimov siyaqty, dýniye-mýlki tәrkilenip, qatang rejimdegi koloniyagha bes jylgha aidalyp ketken bolatyn. Bir qyzyghy – bostandyqta jýrip, «bәlening bәrin býldirgen» Kerimov te, Jantemirov te temir tordyng arghy jaghynan… «óte-óte tәrtipti» bolghandyqtary ýshin UDO-men (uslovno-dosrochnoe osvobojdeniye)… merzimderinen búryn shyqty.

Esimizge ala keteyik, «Rysqaliyev isi» boyynsha «KamAZ» jóndep, gitara ýirenip keluge» (temir tordyng arghy jaghyn qarapayym halyq auyzeki tilde osylay dep te aita beredi) ketkendering ishinde Atyrau oblysy әkimining búrynghy birinshi orynbasary Bolat DÁUKENOV (qatang rejimdegi koloniya — 15 jyl), Atyrau oblysy әkimining búrynghy orynbasary Asqar ÁBDIROV (qatang rejimdegi koloniya — 12 jyl), Atyrau oblystyq qúrylys basqarmasynyng búrynghy bastyghy Núrlan KENJEBEKOV (jalpy rejimdegi koloniya – 8 jyl), Atyrau oblystyq energetika basqarmasynyng búrynghy bastyghy Bauyrjan JAYSANOV (jalpy rejimdegi koloniya – 7 jyl) jәne taghy basqa «mayda-shýide» — qala-audan kólemindegi korrupsionerler bar. Taghy bir atap aita keterligi – «Rysqaliyev isi» boyynsha sottalghandardyng aldy «ýlgili tәrtipteri ýshin» jogharyda atalghan oblystyng búrynghy әkimining búrynghy orynbasarlary bastap… osylaysha «taza auagha» shyghyp ýlgergen bolsa, biz odan keyin keltirip ketken basqarma bastyqtary әli SIZO-da (sledstvennyy izolyator) otyr, olar әlbette, ózderine berilgen ýkimmen kelispegen jaghdayda zang boyynsha apellyasiyalyq shaghym týsire alady.

 Alayda, bizding bir bilgenimiz – búlardyng bir de bireui әl-әzir apellyasiyagha bara qoymapty. Qysqasynan qayyrghanda, biylghy qoy jylynyng «momyndyghy» ma, әlde korrupsionerler shynynda ayaq astynan «tәrtipti bolyp» ketti me – әiteuir UDO degenning «meyirimi» qatty týsip túr – budjet qarjysyn milliardtap talan-tarajgha salghandargha.

 Marat MADALIMOV

Abai.kz