(Syqaq synayly sóz)   

Tas  dәuirinde me, temir-kómir dәuirinde me, әiteuir, atamzamangha deyin ótip ketken nópir dәuirding birinde bir ghúlama, al búl ghúlama, dana, әulie degendering bizde býginde de tolyp jatyr, iyә, sol jaryqtyq ghúlama: «Bolayyn dese, oqigha op-onay!» depti. Oqyghanym emes, pәlenbay qúlaqtan keyin mening qúlaghyma kelip jetken sәuegeylik sóz. Al sәuegeylik ekeninde endi dau joq. Ony, mysaly, mening moyyndaghanyma on birdene kýn boldy. Moyyndamas edim, búqaralyq aqparat degen búqamoyyn kýsh bar emes pe, sol  taqsyr mening de erkimdi erttep minip alyp, tekpilegennen asyra tebindi deysin, baghana. Tózu qayda?! Kózime tosqanyn oqy bastadym. Mәselen, mynalardy:

«Elding ensesin kóterudi oilayyq!»; «Halyqtyng hal-ahualyn jaqsartuymyz kerek!»; «Tarihy oqigha»; «Kópten kýtip edik»; «Óte dúrys sheshim»; «Preziydent úsynghan baghdarlamalar endi mýltiksiz oryndalady!»; «Demokratiyanyng jarqyn kórinisi»; «Endigi senim – jastarda»; «Býkil әlemdi elendetti!»; «Útqyr bastama»; «Damuymyzdyng kepili»; «Uaqytpen ýndestik»; «Syn kezendegi saliqaly, útymdy sheshim»; «Otan aldyndaghy jauapkershilik»; «Basty maqsatqa bastaghan qadam»; «Kýrdeli kezennen oidaghyday asyrar jol basy»; «Konstitusiyamyzdyng talabyna say»; «Tәuelsizdik tegeuirini»; «Syndarly sheshim»; «Úly oidan tughan úlaghatty úigharym»; «Qogham qamy»; «Preziydentimizding kóregendigine kuә jәne bir qadam»: «Búrynghydan erekshe bolatyn saylau»; «Jastargha jol beriledi»; «Jana Mәjilisting jana deputattary el senimin aqtaugha tiyis!». Op-onay oqigha men sәuegeylik aiyryp alghysyz bop aralasyp jatqan joq pa?!

Jә, osy da jetkilikti. Gәzet betterindegi pilding qúlaghynday jalpighan maqalalardyng taqyryptaryn tizemin dep men talyp qala jazdap otyrmyn, ózin oqityn  sizderding  sileleriniz qatar, iyә, toqtayyn. Biraq myna taqyryptardan ne úqqanymdy aitpasam, enbegim esh bolar. Yaghni, tәuelsizdikti әlgi anau odaqtas 14 respublikanyng eng sonynda alghandyghymyzdan ba, qalayda sodan bergi 25 jylda: elimizding ensesi kóterilmepti de, halqymyzdyng jaghdayy jaqsarmapty; preziydent baghdarlamalary mýltikti oryndalypty da, demokratiyanyng kórinisi jarqyn bolmapty; jastargha senbeppiz  de, býkil әlemdi elendete almappyz... әi,  úqqanymdy da úlghayta bermey, endigisin etigimning qonyshyna súgha salayyn da, gәzetterding osynshama  sóz syghyndylaryn  nelikten taqyryp etisip, ne ýshin jarysa bastaghandaryn ózimshe bajaylayyn. Eger men birdene bilsem bar ghoy, olardyng әrqaysysy bizding parlament Mәjilisining juyqtaghy ózin ózi taratuy aryda býkil әlemdi elendetken, orta jolda býkil TMD-ny tamsantqan, beride býkil Qazaqstandy quantqan oqigha bolghanyn basqalardan artyq aityp beruge biytin saluda. «Útqyr bastama», «Basty maqsatqa bastaghan qadam», «Búrynghydan erekshe bolatyn saylau», «Jana Mәjilisting jana deputattary el senimin aqtaugha tiyis», әneki, anghardynyzdar ma, «demokratiyanyng jarqyn kórinisi» arqasynda bizdegi bar-joq shyndyq jaryq dýniyening jaynamazyna jayyp salyndy. Mysaly, búl saylau: búrynghylardan erekshe bolady eken; damuymyzdyng kepili eken; qoghamymyzdyng qamy eken; búrynghy qadamdar basty maqsatqa bastamaghan eken; eski Mәjilisting eski deputattary el senimin aqtamaghan eken... Qúday-au, bizge tәuelsizdik endi ghana keletinnen sau ma?!.

Sonymen, qaytalap aitayyn, eger men birdene bilsem bar ghoy, birde-biri: «Mening auylymnyng jaghdayy adam tózgisiz», nemese: «Bizding elde qymbatshylyq qútyrynghanyn qashan qoyady?» degen eki sóilemdi auzynan shygharyp kórmegen  búrynghy Mәjilistin  búrynghy 107 deputatynyng ornyna jana Mәjiliske saylanyp keler jana 107 deputattyng ishinen el senimin aqtaytyn 17 azamat tabylar ma eken? Jalpy, Abay jaryqtyq aitqanday, «zan-zәkón qolymda bolsa», men 107-ni eki ese qysqartyp, ýkimet qarjysyn ýnemdeuding «býkil әlemdi  qyzyqtyrghan» ýlgisin kórseter edim! Jogharyda preziydenttin, tómende tóraghanyng qabaghyn baghyp, shegi  joq  dalbasa  maqtannyng malta suyn dәmetip otyratyn Senat pen Mәjilistegi qolkótergishterding sanyn shynynda eki ese azaytsa, mysaly, Shymkent qalasyndaghy №69 qazaq orta mektep ýiin janadan keneytip salyp, qazirde ýsh auysymda oqugha mәjbýr bolyp jýrgen 1600 shәkirtti bir auysymda oqytyp, balalary men ata-analaryn sheksiz quantugha artyghymen jeter qarjy tabylar edi!..  Atalghan mektepting jalghyz emesi, jýzdep bary sózsiz.

E, dýniye...  Jana Mәjilisting jihaz-jasauy kelisken keng zalyna jayghasu ýshin  jantalas bastalyp ta ketken shyghar. Oi-hoy oqigha-ay!.. Qoly úzyn kókelerdin  múryndary men alaqandary taghyda qyshyp, eteginen ústaghan ini-qaryndastaryn «qútty oryndaryna qondyru» joryghyn taghyda bastap ketken shyghar. Óitpegende she?!. Eski Jogharghy Kenesi de, jana parlamenti de keyde sotpen, keyde sotsyz-aq merziminen búryn talay taraghan  bizde әdil saylau arman bolghaly, oghan qol jetu bylay qalghaly qasha-a-an!..

Ghabbas QABYShÚLY

Abai.kz