Áhly hikmet ghúlamalar bylay degen: Dýniyenin, ómirding qiyal, týs ekenine esh kýmәn joq, óitkeni payghambarymyz bir hadis shәriyfinde: «Adamdar úiqyda, ólgen kezderinde oyanady» degen. Adam týsinde óte bay boluy mýmkin, joghary mansap, abyroy iyesi boluy da mýmkin, kóp nәrse isteui mýmkin, biraq oyanghan kezde bәri bitedi. Oyanghan kezde «Mening sonshama mýlkim bar edi, mansabym, abyroyym bar edi» deuining qanday mәni bolady?

Osy siyaqty adamdar da ólgen kezde mal-mýlki, baylyghy, bala-shaghasy, әieli, bәri dýniyede qalady. Adamdar ólip oyanghan kezde «Biz qayda keldik, búl qay jer? Bizding mal-mýlkimiz, mansabymyz bar edi, tuystarymyz, dostarymyz bar edi, olardyng bәri qayda?» dese de eshqanday mәni bolmaydy.
Keybir ghalymdar «Adamdar mas, ólgen kezde esin jinaydy» degen. Yaghny mastyq ólgen kezde bitedi. Mal-mýlik mastyghy, ataq-danq mastyghy, mansap mastyghy bar, biraq ólgen kezde bәri bitedi. Aqiqattar, shyndyqtar mәlim bolady, biraq bolar is bolyp, kesh bolady. Sýiikti payghambarymyz «Qalay ómir sýrgen bolsandar, solay ólesinder. Qalay ólsender, solay tirilesinder» degen.
Adamdar dýniyege berilgen kezde qiyndyqtardan qútyla almaydy, óitkeni dýnie – qiyndyqtardyng qaynary. Búl qiyndyqtan qútylu ýshin mindetti týrde ahiyretke, núrgha qaytu kerek. Eger adam núrgha bet búrsa, kólenkesi artynda qalady jәne artynan keledi. Núrgha arqasyn qaratsa, qaranghylyqqa búrylghan bolady, isteri qaranghylyq bolady, eshqashan kólenkesine de jete almaydy. Adam tandauyn dýniyege búrsa adamdarmen qaqtyghysady, ahiyretke búrsa adamdar oghan úqsau ýshin jarysady.
Halifa Harun Rashid bir kýni Bәhlýl Dana hazretterimen kóriskisi, hikmetti, danalyq sózderin tyndaghysy keledi. Adamdaryna ony tauyp, alyp keluin búiyrady. Izdeuge ketkender ony mazaratta úiyqtap jatqan kýiinde tauyp alady. Oyatqan kezde: «Sender ne istedinder! Meni patshalyq mansabynan týsirdinder. Endi men ne isteymin?» dedi. Patshanyng qyzmetshileri búl sózderin aityp bergen kezde, halifa múnyng syryn týsine almady, aldyna kelgen kezde súrady:
− Ey Bәhlýl! Búl ne tirlik? Sen qay patshalyqtan týsirildin?
− Týsimde qanday tamasha patsha edim. Zәulim saraylarym, әskerlerim bar edi. Saltanat pen shattyq ishinde edim, alayda sening adamdaryng meni oyatty jәne taghymnan týsirdi.
− Jaraydy, biraq Bәhlýl, týstegi patshalyqqa mәn beruge bola ma? Qara, kózindi ashqan kezinde bәri bitkenin kórdin.
− Mening patshalyghym kózimdi ashqan kezde bitti, al seniki kózindi júmghan kezinde bitedi. Aradaghy aiyrmashylyq nede? Onyng ýstine men kózimdi ashqanymda ómirge keldim. Al sen kózderindi júmghanynda saltanatynnan airylasyng jәne ókinishing bastalady, súraqqa tartylasyn. Al endi aitshy, qaybirimizding patshalyghymyzgha mәn berilui kerek?
Harun Rashid aitatyn sóz taba almady.

Derekkózi: gibrat.kz

Abai.kz