(suret matritca.kz saytynan alyndy)

Býgin Almaty qalasynyng әkimi Bauyrjan Qadyrghaliyúly Baybek qala túrghyndary men Almaty qalalyq mәslihaty aktiyvining jәne qogham qayratkerlerining aldynda 2015 jyldy qorytyndylap, esep berdi.

AMANTAY QAJY NE AYTPAQ BOLDY?

Almaty qalasynyng kreativti әkimining esebin tyndaugha QR Densaulyq saqtau jәne әleumettik damu ministri Tamara Dýisenova hanym bastaghan, QR Preziydenti әkimshiligi ókilderi, týrli vedmostvo basshylary men sayasy partiyalar jetekshileri jәne BAQ ókilderi tegis jiylypty. Ákemning esebin tyndaugha  «Abai.kz» portalynyng tilishisi de qatysyp qaytty.

Qala qojayyny esep beredi degendi estigen halyq, saghat 08:30-dan bastap Respublika sarayyna aghyldy. Esep beru jiynyna kelgen 3 mynnan astam (Respublika sarayynyng syiymdylyghy) Almaty túrghyny bәri birdey bolmasa da, birazynyng әkimge saual qoyyp qalghysy keletini týsinikti. Óitkeni alyp megapolisting mәselesi de auqymdy, sharuasy da shash etekten bolsa kerek.

(suret matritca.kz saytynan alyndy)

Bauyrjan Baybek myrzanyng esebi bastalmes búryn Respublika sarayyn basyna kóterip Amantay Qajy Asylbek myrza әdettegidey shou jasady. Asa tayaghyn ary bir, beri bir sermep-sermep jiberip, birdene aitpaq bolyp edi, qajyny tyndaghysy kelgen qúlaq tabylmady zaldan. Sosyn aqyryn ghana baryp, óz ornyna jayghasqan Amantay qajynyng lәm degen ýni jiyn sonynan deyin estilgen joq.

QADYRGhALIYÚLY QAZAQ TILINING QADIRIN BILETIN EDI GhOY?..

Áu degende Bauyrjan Qadyrghaliyúly eseptik bayandamasyn memlekettik tilde bastaghan edi. Úzyn-yrghasy 3,5 saghatqa sozylghan jiynnyng alghashqy 10 minut 41 sekundynda memlekettik tilge erekshe qúrmet kórsetken әkim myrza, odan arghy 199 minutta resmy tilde kósildi. El ishinde ózining bastamashyldyghymen jәne qazaqtyng últtyq óneri men tiline erekshe qúrmetpen qaraytyn әkimning múnysy nesi destik.

 Desek te, әkim esebi kezinde búl jaydy juyp shayatyn bir oqigha boldy. Qala әkimining resmy bayandamasy ayaqtalyp, zalda otyrghan túrghyndarmen diskussiya bastalghanda Almaty qúramyna jaqynda qosylghan Nauryzbay audany túrghyndary mikrofonnan sóz aldy. «Ákim myrza, bizding Nauryzbay audanynda ótken jylghy sel apatynan keyin uәde etilgen jәrdemaqylar tólengen joq. Jergilikti әkimdikke barghanymda mening qújattarym sәikes emes dep jii qaytaryp jiberedi. Osyghan óziniz kómeginizdi kórsetinizshi», -degen túrghynnyng janayqayy eskerusiz qalmaytynyn jetkizgen qala basshysy qaramaghyndaghy audan basshylaryna shýilikti. «Múnda Nauryzbay audanynyng әkimi bar ma? Kәne, túrynyz, sizge qarasty mәsele eken. Ne aitasyz? Qashan retteledi búl sharualar?», - dedi Baybek myrza. Bauyrjan Qadyrghaliyúlynyng sógisinen keyin, «resmy tilde» ýn qatqan Nauryzbay audanynyng әkimine qala basshysy Qadyrghaliyúly taghy da eskertu jasady. «Elbasy ótken joly Almatygha kelgende aitty ghoy, әkim myrza. Adam qay tilde súraq qoysa, sol tilde jauap beruiniz kerek. Sizge qazaq tilinde súraq qoyyp túr, siz nege oryssha jauap qaytarasyz ol kisige? Eskeriniz múny», -dedi qatuly ýnmen. «Ákimder maghan esep bermenizder. Múnda halyq otyr. Halyqqa qarap sóilenizder. Esepti halyqqa beresizder», - dedi taghy da. "Áp, bәrekeldi" destik, biz! Bauyrjan myrzanyng ýni búl joly batyl shyqty.

«ALMATY - AVTOKÓLIKTERDING EMES, ADAMDARDYNG QALASY»

Baybekting bayandamasynan týigenimiz, qala ekonomikasy men onyng tynys-tirlishigi ótken jyldarmen salystyrghanda edәuir ilgerileudi kórsetken. "Enbek - etkendiki" degenge salsaq, múnday manyzdy dýniyelerge kóz júmyp qarau qiyanat ekeni ras.

Sonymen Bauyrjan Baybek komandasy ne bitirdi? Áueli qogham narazylyghyna úshyraghan «Onay» dauy turaly sóz etken Bauyrjan Qadyrghaliyúly túrghyndar shaghymy men úsynystary boyynsha júmystar jýrgizilip jatqanyn jetkizdi.

«Qúrmetti, almatylyqtar, «Onay» jýiesi janadan ghana qúryldy. Onyng da olqylyqtary az emes. Sizderding shaghymdarynyz ben barlyq ótinishterinizdi biz qarastyryp jatyrmyz. Búl - qoghamdyq kólikterdegi bassyzdyqtardy, konduktorlardyng dórekiligin, jýrgizushilerding mәdeniyetsizdigin, qaltagha ketip jatqan qyruar qarajatty qala qazynasyna qaytaru ýshin, qoghamdyq kólikterding sapasyn arttyru jәne olardyng qyzmet sapasyn retteu ýshin eng qolayly jýie. Týsininizder, damyghan memleketke ainalu ýshin búl jýiening manyzdylyghy joghary. Biz osy uaqytqa deyin túrghyndargha mýmkindik berdik. Almatylyqtardyng barlyghy qazir «Onay» jýiesimen tanysyp ýlgerdi. Endi aqpan aiynan bastap qoghamdyq kólikterde jol aqysyn tóleuden jaltaryp jýrgen jolaushylargha birden aiyppúl salynatyn bolady. Qazirgi tanda 1 miilionnan astam «Onay» kartasy satylyp bitti», - dedi әkim.

Qoghamdyq kólik mәselesi aitylghan osy jerde qalamyzdyng ekologiyalyq mәselesine qatysty qala әkimining qyzyqty oilaryn aita ketken jón bolar.

Júrt nazaryn audartqan taghy bir mәlimdeme mәshiyneler mólsherining mejeden kóptigi boldy. «Almaty – mәshiyneler qalasy emes, adamdar qalasy. Biz Japoniyanyng eng ýzdik mamanynyng jobasyn jýzege asyrugha niyettimiz. Bizding qalamyzda jayau jýrginshiler ótuge arnalghan joldardy jerding astymen emes, ýstimen jasauymyz kerek. Al mәshiyne bolsa, tosady. Eshqayda ketpeydi. Adamdar jerding astymen emes, ýstimen jýrui tiyis. Qalamyzdyng sәndi, saltanatty jerlerin tamashalauy tiyis», - dedi qala әkimi. Qala basshysy qymbat sheteldik kóliktermen qala kóshelerinde kóp qúqyq búzatyn jýrgizushiler turaly da sóz etti. «Biz qala ishindegi joldarda qoghamdyq kólikterge arnalghan arnayy jolaqtardyng sanyn arttyramyz. Jyl sonyna deyin taghy 7 avtobus jolaqtary jasalady. Búl qoghamdyq kólikterding qatynasyn retteu ýshin manyzdy. Al jeke kólik iyeleri jol tar dep jatsa, kólikterin tastap, qoghamdyq kólikterge auyssyn. Al qymbat Djipterin qimaytyn bolsa, keptesilte túrsa túra bersin, «pusti eto ih delo». Al eger júmystaryna der kezinde jetkileri kelse, avtobuspen barsyn. 20 minutta jetedi júmysqa. Biz búl arqyly qaladaghy kólikterding sanyn azaytamyz. Búl tiyisinshe ekologiyany tazartugha ýlken kómek bolady. Mysal keltiretin bolsaq, jaqynda biz aralap kórdik. QBTU aldynda 1000 kólik túr. Bәri inomarkalar, studentterdiki. Solardyng barlyghy kólikterin tastap, qoghamdyq kólikterge auysuy tiyis. Áke-sheshelerining alyp bergenderine mәz bolyp jýredi. Keyin ózderi júmys istep, aqsha tapqanda mashina satyp alsyn», - deydi әkim myrza. 

ESEP-QISAP: SANDAR SÓILEYDI

Qosh! Ákimning aituynsha býgingi kýni Almaty qalasy JIÓ 5,1 bóligin qúrap otyr. Respublikalyq budjetke týsetin barlyq týsimning 26,3 payyzy Almatynyng enshisine tiyesili. Almatyda 2015 jylghy әleumettik-ekonomikalyq damu qorytyndysy boyynsha ósim dinamikasy kelesidegidey órilgen: Ónerkәsip ónimderi óndirisining kólemi 646,3 milliard tengeni qúraghan. Kóterme jәne bólshek tauar ainalymynyng jyldyq kórsetkishi 9 536,1 milliard tenge bolghan. Ótken jyly Almaty qalasynda 1 373,7 myng sharshy metr túrghyn ýy paydalanugha berilgen. Ákim myrzanyng aituynsha, Almatyda  ortasha ailyq jalaqy mólsheri – 159 630 tengeni qúrap otyr. Sonday-aq, qala boyynsha júmyssyzdar sany 46,6 myng adamgha jetse, ótken jyly qalada memlekettik jәne ýkimettik baghdarlamalardy, sonday-aq júmyspen qamtudy qoldau is-sharalary boyynsha 21 808 jana júmys ornyndary qúrylghan. Qalalyq medisinalyq úiymdarda emdelushilerdi qoldau qyzmetin jaqsartu ýshin qalalyq jedel medisinalyq jәrdem kórsetu stansasynda biringhay Call-ortalyghy qúrylghan. Byltyrghy jyly bilim berudi damytudy qarjylandyru maqsatynda budjetten 70 milliard tenge bólingen. Ótken jyly Bauyrjan Baybek komandasy qarqyndy júmys istep, 3 myng pәterdi túrghyndargha tabystaghan. Qala budjetinen shyghatyn shyghyndy 30 milliardqa azaytyp (ýnemdep), 135 mynnan astam kәsiporyn júmysyn jandandyrghan. Jalpy esep boyynsha, ótken jyly Bauyrjan Qadyrghaliyúlynyng basshylyghymen qala aumaghynda 117 milliard tengening 49 jobasy iske qosylghan.

Óz sózinde «Almaty el ekonomikasynyng - lokomotiyvi» degen Baybek myrza Halyqaralyq «Financial Times» keltirgen derekterde, Almaty invertorlar tartu ýshin eng tiyimdi qalalardyng tiziminde 51-oryngha túraqtaghanyn aitty.

ÁKIM ÁLEUMETTIK MÁSELENI 2 KÝNDE ShEShEDI

Aytpaqshy, Bauyrjan Baybek myrzanyng basqaratyn әkimdigi әleumettik jeliler arqyly túrghyndarmen tikeley baylanysqa shyghudy jón kóredi. «Qazirgi tanda bizding «Instagram» jelisinde 56 mynnan astam jazylushymyz bar. Al biz 400 jariyalanym jasadyq. Túrghyndardan 2000-nan astam ótinishter kelip týsti. Biz olardy nazargha aldyq. Ayta ketteyik, әleumettik jeli arqyly jasalghan ótinish nemese úsynystarynyz 2 kýnning ishinde sheshiledi. Búl tez әri bizben tikeley baylanysqa shyghudyng zamanauy joly»,  -dedi Baybek myrza.

EKOLGIYaNY ESKERGENDE...

Almaty qalasy ekolgiyasy eng lastanghan qalalardyng qatarynda ekendigi belgili. Ózge de eldimekenderden kelgen enbek migranttaryn qosa eseptegende, 2,5 millionnan asyp jyghylatyn adamy bar megapoliste kólikterding mólsherden tys kóptigi, ekologiyanyng lastanuyna tiyisti әser etetini ras. Qala ekologiyasy turaly sóz etken Bauyrjan Qadyrghaliyúly Almaty túrghyndaryna kólikten bas tartyp, qoghamdyq kólikterge auysudy úsyndy.

«Qazir qalamyzdyng ekologiyasy óte nasharlap ketken. Búghan men de sizder sekildi alandaymyn. Mening qalam - búl. Men ýshin ekologiyamyzdyng taza boluy manyzdy. Sondyqtan bәrimiz endi velosiypedke auysuymyz kerek. Almaty Astana siyaqty suyq, ayazdy qala emes. Barlyghymyz júmysqa velosiypedpen qatynaytyn bolsaq, densaulyqqa da, ekologiyagha da paydaly bolady. Sondyqtan men ózimnen bastaymyn. Qalalyq әkimshilikke tapsyrmalar berildi. Osydan bastap bizding әkimshilik qyzmetkerleri velosiypedke ausatyn bolady», - dedi әkim myrza.

Jiyn tәmamdalyp, júrt tarqasap jatqanda, әkimshilik qyzmetkerlerining 70 velosiyped satyp alghandyghyn qúlaghymyz shalyp qaldy. Demek, Baybek myrzanyng aitqany jay sóz bolmaghany ghoy! Biz biletin Almaty basshylarynyng ishinde velosiyped dese ishken asyn jerge qoyatyn bir adam Ahmetjan Smaghúlúly edi. Endi kreativti әkim Bauyrjan Qadyrghaliyúly da qyzmettik qymbat kólikterin tastap, júmysqa velosiypedpen keletin boldy.

Týiin

 Sonymen Bauyrjan Baybek ótkizgen esep beru jiynynan týigenimiz ben týrtkenimiz osy boldy. IYә, Almaty qalasynyng ekonomikalyq әm әleumettik ahualy turaly keninen kósile sóilegen Bauyrjan Baybek myrzanyng bayandamasy barysynda zalgha jinalghan kórermender túp-tura 37 mәrte qoshemet kórsetip, 350 ret alaqan soqty.

Úzaqqa sozylghan jiyn barysynda әkimdik tarapynan arnayy әzirlengen adamdar men shynymen janayqayyn jetkizgen túrghyndar súraq qoydy, Bauyrjan Qadyrghaliyúly olardyng bәrine jauap berip baqty. Osy tústa eskere ketetin taghy bir jayt bar. Ákim myrzagha qoyylghan 32 súraqtyng 22-si orys tilinde bolsa, 10 súraq memlekettik tilde estildi. Ótken jylghy sel tasqyny, elektr tarifterining qymbattauy, azyq-týlik baghasyn retteudegi mәseleler, jer mәselesi men bank qaryzdary sekildi birsypyra ózekti mәseleler talqylandy. Búqaradan búnday belsenlilik kýtpese kerek, Baybek myrza  jergilikti audan әkimderi men tiyisti departament basshylaryn tik túrghyzyp, tergeuge aldy. Keybirin sózben sógip tastady. Keybirine júmsaq jetkizdi. Osydan keyin Baybek myrza men Tamara hanym sahnanyng syrtyna ketti. Al, biz qala әkimining qyzmetke velosiypedpen kelemin degen әudesin eskerip, býgingi esep beru jiynan oray taqyrypty jogharydaghyday qoyghandy jón kórdik. 

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz