Týrkiyanyng 130 myng tirajben taralatyn «Takvim (Kýntizbe)» gazeti «KEZEKTE KIM BAR!» atty maqala jariyalady. Maqala tikeley Qazaqstannyng memlekettik mәselesine qatysty dabyl kótergendikten, oqyrmandar nazaryna úsynamyz, - dep jazady «Qamshy» basylymy.

Ayta keteyik, atalmysh gazet Týrkiyada qazirgi biylikting soyylyn soghatyn aqparat qúraldarynyng biri retinde sanalady. Alayda, biz sóz etip otyrghan maqalasyn qatardaghy bireu emes, gazetting bas redaktory Ergýn Diler jazghan. Maqalanyng kórkemdik qalpyn búzbay, avtor stiyline qúrmet tanyttyq.

***

FETÓ degim de kelmeydi tipti

Sebebi, qarapayym Fetóshiler de emin-erkin búnday týsinikke tiyise alady. Boqtyq aitqandar da tabylady. Biraq, dәl sol kisiler FETHULLAH GÝLEN degeninizde «aghyp jatqan ózenderi toqtaydy». (FETÖ/PDY  - Týrkiyadaghy "Fethullahshyl terror úiymy /Paralleldi memlekettik qúrylymdasuynyn» qysqartylghan aty. Sonday-aq, Gýlen Qozghalysy, Gýlen Jamaghaty, Hizmet dep te aitylady - red).

Eshkim búl esimdi atap aitpaydy.  Gýlenning jaqtastary ashyq-jasyryn týrde bizge shabuyldap jatyr, shabuyldaydy da. Óiterine kýmәn de joq.

Alayda, bizge shabuyl jasaytyndar olardyng ashyq-jasyryn tústaryn jazbaymyz dep oilasa, qatty qatelesedi. Sonyna deyin jazamyz. Kónilderi toq jýre bersin. Ásirese JASYRYN FETHULLAHShY bolghandar. Bir qolymen Pensilivaniyany, bir qolymen Ankarany ústaghysy keletinder... Solar týsindi!

Sonymen...

Gýlen bandysynan jalghastyrayyq...  

Biraq, Qazaqstanda da Tónkeriske dayyndyq júmystary ishinde ekeninen jalghastyrayyq, jinishkelep, attaryn atap, týsterin týstep.

Qazaqstannyng halyq sany 17 million... Qazaqtardyng ýles salmaghy %61, orystar %27, ózbekter %3, kәrister %1, týrikter %1, úighyrlar %4, basqa últtar bolsa %1.

Qosh deyik, osy kishkentay, biraq, jer audany ýlken bolghan BAY MEMLEKETTE GÝLEN BANDYSY qanday jaghdayda? Mine osyny bile bermeymiz. Gýlen jamaghatynyng eng tamyrlanghan jerin eshkim aityp jatqan joq Týrkiyada. Barlyghy nysanagha tiygize almay jýr.

Aldymen, búl elde 33 FETÓ liyseyi bar, 2 halyqaralyq mektep, 1 uniyversiytet, 58 pәn kurstary men til kurstary...

Marqúm Ózәlding (Qazaqstan tәuelsizdik jariyalaghan tústaghy Týrkiya preziydenti – red.) bastauymen búlar Qazaqstangha taban tiredi. 1991-den song damyl qaqqan joq, Qazaqstangha qaray bastaryn sýirep zaulady kóbi.

Jasap alghan ShARYQTARYNDA әr jyly myndaghan oqushyny týletti. Áli de, 5 te 7 myng arasyndaghy studentti jyl sayyn shetelge oqugha jiberdi. Ketken qayta keledi. Jәne bәsekesiz maman retinde. Búlardan basqa Qazaqstanda búnday metody bar qúrylym da joq.

Olar әr jerde bar. Biylikting әr satysynda da bar. El basshysy Nazarbaev izgi niyetti, keng jýrekti bir adam... Búlargha adal kónilimen jol berdi.

Búlar bolsa, QARTANG TARTQAN MEMLEKETTIK KADRLARDYNG ALTERNATIYVIN dayyndady. Jyldar boyy búl jospar minsiz atqarylyp keledi... Oqular týgeldey búlardyng basqaruyndaghy balalargha toly. Burokratiya da, Biznes әlemi de sonday. Jetildirgen búlar, ornyqtyrghan búlar... Qartayghandar zeynetke ketedi, oryndaryna osylar keledi. Basqa bireuding kelui mýlde mýmkin de emes.

Osy jaghdaygha hәm Resey, hәm Týrkiya  keri yqpal etip jatyr, qauipting qaydan ekenin bildi. Biraq, MEMLEKET olardyng qolynda. Tek qazirgi mehanizm óz paydalaryna esetin shynayy bir dauylgha mýmkindik bermey túr. Onyng jolyn tosyp túrghan TÓMENGI TAPTAR. Partiyalar, kәsipodaqtar, sonday-aq azamattyq qogham әli týgeldey «úiymdaspady», yaghny tolyqtay «jamaghattyn» qolyna kóshpedi.

Solay bolsa da, Jamaghat ókilderi keninen tamyrlanyp, niyetin jeng ishinde jasyryp jýr. Qazaqstandaghy eng úiymdasqan qúrylym osylar. Saghat siyaqty syrtyldap istep túrghan jýiesi bar. Búlardyng qataryna jatpaytyn týrik biznesmenderi attap basa almaydy. Barghandar birden qaytugha mәjbýr bolady. Al, olardyng ókilderi bolsa Týrkiyadan qústay úshyp ketip jatyr. Tipti keybiri ol jaqta (Qazaqstanda. –red) Fetóshi bop kórinuge mәjbýr. Búlar oblys әkimdikterinede de, ortalyqta da kýshti. Aqshany, ekonomikany op-onay kontroliinde ústaydy. Qalamaghan adamdaryna adym attatpaydy. Bankterde de sonday jaghday, aqshany qalghanyna beredi, basqasha mýmkin emes.

Asha týseyik...

Attaryn atayyq...

Doktor Zeky Pilge eng bay, eng yqpaldy bir túlgha. Ol KATİAD (QAZAQSTAN JÁNE TÝRKIYa ISKER ADAMDAR QOGhAMY)-ting 16 jyl tóraghasy boldy. Zeki, búl qoghamnyng ishine ynghay Fetóshilerdi toltyrdy. Qoghamnyng qúrushysy bolghan Ály Bayram Gýlenning jiyeni. Olardyng arasynda Qazaqstanda imamdyq júmys istegen Ály Tokul, Ýnal Óztýrik siyaqty adamdar da osy saptyng ishinde roli alghan. Gýlen jasaghynyng Qazaqstanda tamyrlanuyn qamtamasyz etken Zeky Pilge bolatyn. Aqyldy bolatyn, biraq baylanystaryn jasyra aldy dep oilamaymyn, kýnining bolashaghyn oilamaytyn da shyghar.

Zaman gazetinde júmys istegenderden bilgenimdey, bizderdi SELAM TEVHİD KUMPASI-na shatqan Ály Fuat Iylmaz bolatyn. Esh tanymaghan adamym, esh bilmegen úiymgha «bizdi» kirgizdi (Tevhid Selam nemese Tevhid Selam Qúdys armiyasy, Hizbullah qúrushylarynan Irandyq oishyl jәne sayasatshy Músa әl-Sadyrdyng iydeyasy negizindegi Islamdyq memleket qúrudy maqsat etken úiym),

Eshkim dәlel súramaydy dep oilaydy ghoy, 17-25 oqighasynda kimning dauysy shyghar edi.(Bas prokuraturanyng 2013 jylghy 17 jeltoqsandaghy Týrkiyanyng 4 birdey ministrining úldarynyn, birqatar iri kәsipkerlerding tútqyndaluy men 25 jeltoqsandaghy Preziydentting balasy Bilәl Erdoghangha qatysty jemqorlyq boyynsha qylmystyq aiyp taghuymen bastalghan dau. Olardyng qylmystaryn «dәleldeytin» biraz material BAQ-ta jariyalandy). Osy  istegi Polisiya bastyghynyng QAYYNATASY JÁNE ADVOKATY bolghan bir esimning shyn mәninde kim bolghann bilesiz be? Qúseyin Ataol. IYә, ol Zeky Pilgening eng jaqyn dostarynyng bireui edi.

2009 jyldan keyin Zeky Pilge búl kisini janynan tastamady. Eger «15 shilde bas kóterui» sәtti bolghanda osy Ataol Ádilet ministri bolugha tiyis ekenin estidim. Olay bola qalsa, Zeky Pilge kim bolar edi, tipti bilmeymin.

Shamasy, osy Pilgening arqasynda ATAOL Qazaqstannyng iri kompaniyalarynyng biri QazMúnayGaz-ding ishinen oryn aldy (Keshe Týrkiyalyq BAQ, Qúseyin Ataoldyng atalmysh kompaniyanyng advokaty bolghanyn jazdy. Aqparatta, Qazaqstannyng manyzdy strategiyalyq aqparattary CIA-ge Gýlen arqyly Ataoldan berilgeni aityldy.  – red). Ol óte maghyzdy, ýlken kelisimsharttardyng kuәsi bolghany anyq, manyzdy aqparattardy CIA-ge jiberip otyruy esh qiyn bolmaghany da belgili.

Búl advokat, búrynyraq Ystambúl Jas Kәsipkerler Qoghamyn basqarghan. Osy qoghammen Qazaqstandaghy qoghamdy birlestirdi. Eki jaqty konsessiyalar jasaudy onaylatty. Sonyng arqasynda Týrkiyadaghy keybir kәsipkerler Qazaqstanda emin-erkin әreket etti.

Olardyng ishinde:

Ahmet Joshkun - SÜVARİ-ding 18 magaziynin ashty.

Ismayl Hakky Qysqajyq - LC Waikiki-ding 23 magaziynin ashty.

Hasan – Irbahim Sayn –«Çiçek Mangal»-ding jelisin qúrdy.

Memleketten tenderler aldy. Búlarmen qosa, Fatih Aqtash, Evren Qaraja, Reshat Qorqmaz, Múrat Súngurlu, Faruk Gýlloghlú jәne Nejat Gýllý  aldy tosqauylsyzdar tiziminde boldy. Basqalary da bar edi, olargha keyin kenirek toqtalamyz.  

Advokat Qúseyin ATAOL «polisiya, prokuror, sot» ýshbúryshynda atqarghan qyzmetinde kóptegen isker adamdardy qúrtyp jiberdi. Tipti asa orasan somadaghy qarajatty úiymdaryna isker adamdardan «alyp bergeni» turaly da aitylady. Áriyne jalghyz ózi emes. Hәm biznes әleminen, hәm qúqyq qorghau organdarynan ýlken kómek alatyn. Keybir burorkrattar men sayasatkerlerding «tazalyq» júmysyn jasaghan da osy esim. Úiymdaghy qyzmeti bolsa «Advokat Imamy» ekenin estidim.

Al osy adam, Qazaqstandaghy eng myqty mekemening dәl ortasynda.

Zeky Pilgege keleyik, ol ... 17-25-ten keyin de advokatyn qasynan tastamady. IYelik etti. Qúseyin Ataolmen joly úshyrasqan isker adamdardyng kóptegeni tútqyndalyp nemese qashyp jatqanda Pilge nege ekeni onyng qasynda qasqayyp jýrdi.

Oylanyz, advokat  «15 shildeden»  keyin MINISTR bolsa Pilge kim bolar edi?

Biz bilmeytin bir kelisimsharttary bolghan da shyghar.

Pilge barlyq aimaqtargha AQSh-tyng markalaryn satqan eng yqpaldy túlgha bolatyn. Myqty Kompaniyanyng iyesi bolatyn, «15 shildeden» qanday nәrse kýtkenin bilmeymin. Al, qazir Qúseyin Ataol Germaniyada qashyp jýr.

Qyrghyzstangha jii kelip-ketip jýrgen kórinedi.  Qylmystylardy auystyru kelisimi bolmaghandyqtan sonda boy kórsetip, Qazaqstandaghy júmystaryn atqarady. Jәne qauyrt jýrgizip jatyr.

Búghan da aitarym joq, qolymyzdan eshtenge kelmeydi sebebi. Biraq, búlardyng ne istey alatynyn bilemin. 1991-den beri qaray dayyndyq jasady. Memleketting barlyq nýktesinde ornalasqan. Baylyq ta búlardyng qolynda.

Eleusiz qaralmaytynday kýshteri bar. Bankterden ÚQK-ge deyin. Eng jaqsy bilimdi osylar bergendikten, Shetel kórgenderding bәri osylardan bolghany ýshin búlargha bәsekeles te joq, búlarday ailaker de joq.

Núrsúltan Nazarbaev óte adal niyetti bir aqsaqal... Týrkiyany sýietin adam. Biraq, Jamaghat úiymy Týrkiyadaghyday úiymdasugha úqsas bir әreketti, tipti odan da zoryn josparlaghan boluy da mýmkin.

Qazaqstan baylyghy men jaghrapiyalyq pozisiyasy baqylauda ústalugha tiyis bir ortalyq. Jamaghat CIA-ding kómegimen baqylaudy eshkimge de bergisi kelmeydi. Osy ýshin de keledi olar...

Sebebin naqty bilmeymin, biraq Núrsúltan Nazarbaev osy sebepten de Energetikalyq Sammitke (14 qazanda Erevanda ótken Újymdyq qauipsizdik kelisimi kezekti jinalysy. –red.) barmay qaldy. Kim bilsin, biraq onyng jekebasynyng da qater ishinde ekenining aqiqatyn joqqa shyghara almaymyz.

Bauyrlas elimiz ýlken qauip astynda

Eleusiz qalar túsy joq.

Búndaghylar «15 shildening de», «17-25 dauynyn» da dәl ortasynda bolghandar.

Barlyghyn birge oilastyrdy.

Búlardyng arasyndaghy keybir túlghalardyng shyn kelbetin tanysanyz, tanghalasyz. Qazirge basqa adamdardyng atyn ataghym kelmeydi. Biraq, Tarhim Hangardan (1994 jyly qúrylghan jeke úshaqtar jalgha beretin kompaniya, Jamaghatpen baylanysty. –red.) Injirlikke («15 shilde» әreketinde Jamaghat qoldanghan manyzdy әskery aviyasilyq nysan. – red.), audiotaspalargha (Preziydent Erdoghan men úly Bilәl arasynda paraqorlyq aqsha turaly ótken dialog jazbasy delingen BAQ-ta jariyalanghan dәlel. –red), «15 shildege» barghan joldyng tasyn búlar birge tósegen.

Eshqaysysy da bilmeytin esimderimiz emes, baylanystary da syr emes. Tym bolmaghanda Men ýshin.

Qazaqstandy eskerteyik, qashatyn bir jer bolmasyn búlargha, ol jaqtaghy esikterin jabayyq...

***

Esterinizde bolsa, Týrkiyadaghy jaghdaydan keyin Týrik biyligi Qazaqstannan Jamaghatqa qatysy bar bilim úyalaryn jabudy resmy súraghan bolatyn. Tipti, Nazarbaevting Ankara saparynda da osy mәseleni Erdoghan tike ózi súraghan. Óz kezeginde Elbasy týgeldey tekseris jýrgiziletinin aitqan edi. Al, atalghan mәselege qazaq qoghamy eki jarylyp, bir jaq «jabayyq» dese, bir jaghy «ishki sharuamyzgha Týrkiya kiylikpesin!» desken. Týrkiyalyq BAQ Qazaqstan turaly osynday maqala jariyalasa, bizding qúzyrly organdarymyzdyng qarap otyrghany jaramas.

Audarghan: Núrghaly Núrtay

Abai.kz