Júma, 29 Nauryz 2024
Bilgenge marjan 4529 0 pikir 14 Qazan, 2016 saghat 10:51

QAZAQ BOKSYNYNG QAMQORShYSY

Elimizding sport salasynyng tarihy tegeurindi úiymdastyrushylardyng jarqyn esimderine kende emes. Osyghan oray, Amansha Aqpaev pen Kәrken Ahmetov tәrizdes daryndy jetekshilerdi atap ótuge tiyispiz. Qazaq fizikalyq mәdeniyeti men sportyn damuyna zor ýlesin qosqan búnday qayratkerlerding bilikti izbasarlarynyng biri – Beket Sapabekúly Mahmútov. 1939 jyly tughan sambo kýresinen sport sheberi, talapty kәsipkerding keng kólemdi is-әreketteri otandyq dzudoshylarynyng halyqaralyq dodalardaghy jenisterine óz septigin tiygizdi. Biraq, eng aldymen ardaqty aqsaqalymyz tól júdyryqtasushylarymyzdyng Olimpiada oiyndary men әlem birinshilikterining altyn túghyrynan kórinuine atsalysuymen jankýier qauymymyzgha әigili. Bedeldi zamandasymyzgha qatysty keybir derekterdi ortagha salghym keledi. 

Toqsanynshy jyldardyng basynda, naryq ekonomikasyna beyimdelgen isker qazaqtardyng sany joqtyng qasy edi. Sondyqtan, elimizding sharuashylyghynyng sýbeli ýlesteri kóbinese kelimsekterding enshisine tiydi. Osynday aumaly-tókpeli kezende Beket Sapabekúly iskerligin tanytyp, qúldyrap ketken sport salasyn qaytadan qalpyna keltiruine kómektesti. Mysaly, 1994 jyly 75 kilogramm salmaq dәrejesinde óner kórsetken boksshymyz Arkadiy Topaev Álem kubogining iyegeri atandy. Almaty әuejayynyng aldynda Mahmútov myrza gýrzi júdyryghynyng iyesi Arkadiydi temir túlpargha mingizdi. Áriyne, ótpeli kezenning orta túsynda sportshylarymyz ýshin dәl osynday syi-tartular siyrek tabystalghan edi.

2006 jyly, qos birdey qazaq pen úighyr sport qauymynyng maqtanyshy, boks bapkeri Túrsynghaly Edilov mening kózimshe Beket Sapabekúly telefonyna qonyrau shaldy. Túrsynghaly Núrjaqypúly ózi de pysyq adam, onay shaghylatyn janghaq emes. Sonyng ózinde, ol jany qalmay Mahmútov myrzagha qaray «Shef! Shef!» asa izetti atauyn paydalandy. 2010 jyly, Astanada ótken bokstan el chempionatynyng qúrmetti qonaqtaryna arnalghan minbesinde ataqty jattyqtyrushy Dәmir Budanbekovpen birge tartysty sayysty tamashaladym. Sәlden son, Mahmutov myrza da osy minbesine otyrdy. Dәmir agha Beket Sapabekúly jayynda, kýrsinip, maghan bylay dedi: «Biz osynday qamqorshymyzdan airyldyq». Sebebi, sol uaqytta ardaqty aqsaqalymyz elimizding boks salasyna belsendi týrde aralaspady.

Bóten júrttyng ókilderi de boks maytalmanymyzdyng qasiyetterin moyyndaydy. Tauly ebrey, belgili tóreshi Boris Semenovich (Beno Simonovich) 1998 jyly jaryq kórgen Shvirashvily «Zvezdy kazahstanskogo ringa» kitabynda Beket Sapabekúlynyng jetistikterin keninen әngime etedi. Aytpaqshy, Beno Simonovichting tarihy otanyna qaray saghynyshy óte ystyq. Izrailige kelgende ol bylay dedi: «Shirkin-ay, qazir ghana ómirding qyzyghyn kórudemin!» 1986 men 2006 jyldardyng aralyghynda Áuesqoy boksynyng halyqaralyq qauymdastyghynyng (AIBA) preziydenti, pәkistandyq professor Anvar Chaudry (1923-2010) de 1998 men 2007 jyldardyng aralyghynda AIBA-nyng birinshi viyse-preziydenti qyzmetin atqarghan Mahmútov myrzanyng jan dostarynyng biri edi. Kóptegen jaghdaylarda Beket Sapabekúlynyng diplomatiyalyq, iskerli, sayasy qabiletteri otandyq boksshylargha óz paydasyn tiygizdi. Álgi Túrsyn Edilov te sharshy alandaghy bayaghy shayqastardy jyly seziminen eske alady: «Eger Shefting kómegi bolmasa, asa auyr salmaqtaghy júldyzymyz Múhtarhan Dildәbekovting kóptegen jenisteri oryn almas edi».

Tәjiriybeli bapkerding búnday pikirining jany bar. Naghyz olimpiada jenimpazdarymyz – Viktor Demiyanenko men Vasiliy Levit – milliondaghan telekórermenderding kózinshe altynnan qaghylghan edi. Sen jattyghu zalynda qanshama ter tókseng de, bilikti jattyqtyrushynyng aqyl-kenesterin múqiyatty týrde oryndasang da – sening orasan zor enbeging zaya ketui әbden mýmkin, eger janynda Mahmútov myrza sekildi qamqorshysyng bolmasa. Onyng qonaqjayly shanyraghy da beyne-bir múrajay ispettes. Mine, júdyryqtasu ónerining anyzy – Múhammed Áliymen birge týsirilgen fotosureti. Áne, asa auyr salmaqtaghy ghalamat boksshy Lennoks Liuisting avtografy bar portreti. Beket Sapabekúlynyng talay dostary, әriptesteri, shәkirtteri barshylyq. Onyng otbasy, tuystarynyng da jaghdayy jaman emes. Sonymen, aghamyzgha zor densaulyqty ghana tileymiz.

Daniyar NAURYZ

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2276
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3594