( Elbasy N.Nazarbaevqa Ekinshi Hat)

Bismillahir Irahmanir Rahiym

Asa qadirli Elbasy Núrsúltan Nazarbaev myrza!

     Men búdan búryn (07.09.2016 jyly)  «Mәngilik el bolamyz!»  desek dinimizding –  Islam ekendigi – Ata zanymyzda, yaghny Konstitusiyada kósetilui kerek!» degen taqyryppen jazylghan Hatty óz atynyzgha joldap, ile ol hat respublikalyq birneshe BAQ betterinde jaryq kórdi. Jazylghan osy Hatta; «…Diny tarih - patshanyng patshalyghy dindi ústanuda ghana qadirli bolghandyghyn aitady. Osy Diny agenttik tikeley sizding bastamanyzben qúryldy. Biraq nege ayaq astynan qayta jabylyp eldegi diny qúrylym bayaghday ministirlikting qatardaghy bir komiyteti bolyp qaldy?  Qazir Preziydent әkimshiligi qúrylymynda Konfessiyaaralyq qatynastar jóninde arnayy bólim qúrylyp, әlemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerinin  siezin әzirleu men ony oidaghyday ótkizuge at salysyp keledi.  Búl ne degen sóz?  Elbasy әlem dinimen bite qaynasyp júmys istep otyr degen sóz. Sonda әlemning diny aqualymen etene aralasyp otyrghan Elbasy  elding ishki diny júmystaryn nazardan tys qaldyrghany ma?  Sizding búl qúndy bastamanyz kimge únamay qaldy?..

…  Bizding Konstitusiyamyzda “Diny birlestiktermen baylanys jónindegi memlekettik organdy Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti qúrady” – dep ashyq jazylghan.  Qazirgi jaghdayda әlem dindarlarynyn  ýmiti qazaq eline auyp otyrghan jaghdayda Agenttikten góri býgingi Diny komiytetti Preziydent apparaty janyndaghy konfessiya aralyq bólimmen biriktirip jana qúrylym Din ministrligi etip qúrsa, Siz algha mindet etip qoyghan «Mәngilik el» baghdarlamasyn iske asyruda jarqyn qadam bolar edi» - degen ózekti úsynys bolghan…

Búl úsynys sizding songhy jariyalaghan Baghdarlamanyzdy qoldau jәne osy elde qorghausyz qalghan Islam dinine shyryldaghan janashyrlyq bolatyn. Búlay aityp otyrghanym Qúranda aitylghanday qashanda «Allah óz dini Islamdy ózi qorghaydy» al bizding eldegi dinning qauqarsyz jaghdayyn kim qorghaydy degen sóz bolatyn. Osy hatymyz maqúldanghanday 12.09.2016 jyly elimizde «Din isteri jәne azamattyq qogham ministrligin qúru turaly» Sizding qol qoyghan jarlyghynyz jaryq kórdi. Allanyng әmirinsiz búl jalghan tirshilikte eshtene bolmaydy. Búl da bolsa – Allanyng búiryghymen bolghan ýndestik dep Jaratushynyng atyna shýkirlik aittyq, sonymen birge osy jarlyqqa qol qoyghan sizge de Allanyng meyirimin tiledik.

Hatta búdan basqa elimizde qalyptasyp otyrghan diny problemalar men ózekti jaghdaylar qamtylghan edi. Soghan oray qazir BAQ betterinde úzyn sonar talqylaular men ýnqatular bolyp jatyr. Búl – zandylyq, elde silesi qatqan din mәselesi әlde qashan osylay talqylanuy kerek bolatyn.  Pikir aitushylardyng arasynda dindarlar da, dinsizder de bar. Basqa din iyeleri de óz ýnderin estirude. Álem músylman elderindegi din dúshpandary synalap kirgizip úiymdastyryp otyrghan qandy soghysty algha tartyp, dinge kýie jaghushylar da jetip artyluda. Osylardyng arasynda kózi qyraqty, últ janashyry dep jýrgen biraz azamattar «Din salasyna ministr kerek pe?» degen saualgha bergen jauaptarymen óz dengey dәrejelerin kórsetip te ýlgerdi. Búghan da maqúl deymiz, osylay pikir úsynys aitu ol da Alladan.   Sondyqtan, Hatta jazylghan ózekti úsynystarymdy qaytalap jatqym joq.

Qazaq «temirdi qyzghan kezinde soq» deydi. Sondyqtan «bir hattan song bir hat jazghany nesi» dep kónlinizge almanyz. Búl – dәl qazir, halyqtyq, últtyq qajettilik bolyp otyr!

Ángime – qabyldanghan osy «Din isteri jәne azamattyq qogham turaly» zang jayly. Naqtyly týiin pikir – Zannyng óz bastamanyzben jaryq kórip, bekip ketkeni óte dúrys sharua boldy. Múny kókireginde imany bar adamnyng bәri maqúl kórip otyr. Biraq osy zang qúqyqtyq túrghyda zandy ma? Alghashqy hattyng da kótergen sharuasy osy bolghan. Dingeginde dini bar din janashyrlaryn osy jaghday oilandyrady. Konstitusiyamyzda “Diny birlestiktermen baylanys jónindegi memlekettik organdy Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti qúrady” – dep ashyq jazylghan. Búl túrghydan alghanda jariyalanghan zang qúqyqtyq negizde alynghan  – zandy. Al ekinshi jaghynan qarasaq  osy Konstitusiyada taghy da shiyrek ghasyrdan beri  “Din memleketten bólek!” degen keshegi  kommunisterding aqtandaq úrany әli túr ghoy. Búl kimge kerek, ol ne aityp túr?  Demek, basty zanymyz  Konstitusiyada, osy eki bap birimen-biri óz ýilesimin tappay túr. Ýilesimin tappaq týgili, qyzyl kózdenip birine-biri qarsy shyghyp túr emes pe,  búny kim qalay týsindiredi?

Ata zang – әr baby búljymay oryndalatyn qújat.  Eger Ata zanda kórsetilgendey memleket shynymen dinnen bólek bolatyn bolsa, myna siz qol qoyghan songhy zannyng zansyzdyghy eshbir dәleldi qajet etpeydi.  Múnan song «Biz zayyrly memleketpiz, zayyrly memleket dinsiz memleket emes, dindi teriske shygharmaydy, kerisinshe, diny senim bostandyghy qamtamasyz etiledi» - dep jalpylama aitylatyn  jalghan sóz, qabyldaghan búl zandy esh uaqytta aqtamaydy.  Ata zandaghy osy olqylyqtan 2011 jyly qayta tolyqtyrularmen qabyldanghan  diny qyzmet salasyndaghy  zang da býginde dәrmensiz júmys jasap túr. Óitkeni búl zandy da Ata zanymyz tolyqqandy quattap túrghan joq. Oghan myna songhy alynghan zang taghy qosyldy. Osy siyaqty diny merekelerdi demalys retinde atap ótu turaly zang da Ata zan  shenberine syimaytyn qújat bolyp sanalady. Búl mәseleni el preziydenti qol qoyghansha qaraugha tiyisti  Konstitusiyalyq Kenes qalay jibergeni bizge týsiniksiz.

Dәl qazir Parlamentte «Terrorizm men estremizmge qarsy kýres turaly»  alynatyn zangha baylanysty mәjilis deputaty M. Áshimbaevtyng jetekshiligimen ýkimettik arnayy qúrylghan komissiya júmys jýrgizip jatyr.  Qarap otyrsaq osy komissiya qúramynda júmys jasap jatqan birde-bir dinning naghyz janashyryn, ne Qúranda aitqanday aqyl iyesin kórip otyrghanymyz joq. Bәri Ýkimettik tapsyrmany oryndaushylar men aldyn-ala dayyndalghan jobany bas shúlghyp maqúldaushylar ghana. 

Mening jeke pikirim – komissiya qúramyna diny basqarma atynan baryp otyrghandar ózindik aitar jeke pikiri de, tereng diny bilimi de joq, onshaqty sýreni jattap alghandaryna mәz  aq shapan kiygen artister bolsa, al dindi biledi degen teologtary dindi ózderi ústanbaghan ateister. Olar sol ghylymy ataqtaryn da dindi joqqa shygharudan qorghap alghandar nemese dinning ne ekenin ózderi úqpaytyndar. Búlar dindi biletin bolsa - mәseleni aldymen men aityp otyrghan Ata zandaghy oryn alyp otyrghan osy әdiletsizdikten bastaulary kerek edi ghoy. Ángimelerin tyndap otyrsang barlyghynyng aitatyny diny terorizm men diny ektremizm. Búl – din iysi múrnyna barmaytyn, ústazsyz, internetten negizsiz bilim alghan óresizderding aitatyn sózi. Dinning túrlauly egesi bolmaghan song dinnen ýreyli Ýkimet o bastan terrorizm turaly zang qabyldasa da, ekstremizm tural zang qabyldasa da  qosamjarlap Islamdy dúshpan etip kórsetudi dәstýrge ainaldyrdyryp kelgen-di, qazir de sol әuenderi әdemi jalghasuda.

Din – Allahtyng joly, terrorizm men ekstremizm – imansyz adamdardyng tirligi, bizdin  ýreyli Ýkimet osyny moyyndauda dәrmensiz. Islamnyng qadir qasiyetin týsinbegen song qashan da ony  tabalap, taptap tastaugha tyrysady. Eldegi din atyn jamylghan alayaqtar tirligin dinge әkelip japsyrugha bolmaydy. Olar – dinsizder. Dindi –dinsizder emes, dingeginde dini bar Allanyng Qúranymen jýrgender ghana úghady jәne qorghaydy.  Múnyng ózi elimizdegi Islamdy qorghaytyn dingeginde dini bar jandardyng tapshylyghyn kórsetip otyr. Sol tapshylyqtyng saldarynan din turaly pәtuany songhy uaqytta qyz kelinshekter qauymy jii aitatyn boldy.

Din – óz tizginin esh uaqytta әielderge ústatqan emes. Oghan dәlel biz biletin 124 000 payghambardyng birde bireui әiel adamnan bolmaghan. Búl әiel adamdardy tabalau emes, Allanyng dosy sanalatyn payghambarlardy da analar tapqan. Biraq jaratylysynda әielderding mindeti Jaratushy tarapynan basqasha berilgenin esten shygharmauymyz kerek. Búghan, aqyl iyesi, dindi din dep týsinetin kózi ashyq dindar әielder qarsylyq bildire qoymas.

Bizde dinge janashyr bolar diny ilimi bar kadrlar joqtyng qasynda. Arab elinde oqyp kelgender men Almatydaghy Egiypet-Qazaq uiyversiytetin bitirgender arabtyq dәstýr saltty, Týrkiyada bitirgender týriktik dәstýr saltty oqyp ýirenip kelgender. Olar óz oqyp bilip kelgenderin qazaq janyna sinirgisi keledi.  Býgingi Qazaqstanda qalyptasyp otyrghan diny aghymdardyng týp negizi eng aldymen osylardan bilim aluda jatyr. Elimiz ýshin dәl qazir eshbir Islamy diny aghymnyng qajeti joq! Kirme diny aghymdargha zang jýzinde de, diny jolmen de jedel toqtau saluymyz kerek. Islamnyng atyn jamylghan jaghymsyz ekstremistik kýshtermen Ýkimet te, zang oryndary da qatang kýres jýrgizui tiyis. Búl orayda ózimizding dәstýrli qazaqy Islam dinimiz ózin-ózi kórsetip jatsa qúba qúp. Mening osy «ózimizding dәstýrli qazaqy Islam dinimiz» degen sózime ýrke qaraushy dindarlar tabyluy mýmkin. Ýrketin dәnene joq, Qúrannyng ózinde «Ey, adam balasy! Shýbәsiz senderdi bir er, bir әielden jarattyq. Sonday-aq bir birlerindi tanularyng ýshin senderdi últtar, rular qyldyq» («Hújyrat» 49 – 13) - dep jazylghan. Demek, Jaratushmyz bizdi últ etip jaratqan eken, ózimizding sonday últtyng biri ekenimizdi әlemge tanytqan son, әr últtyng ózindik últtyq dәstýri bolatyndyghyn eshkim joqqa shyghara almaydy. Olay bolsa ol últtyn  dinin, derbestigi men birligin saqtau jәne qorghau, әrbir memlekettin, últ azamaty men din iyelerining abyroyly boryshy.

Mening bayqap jýrgenim, syrt elden bilim alyp kelip, elde din túlghasy bolghysy kelip jýrgen keybir din dýmsheleri «Islam dini últqa týspegen, jalpy әlem júrtshylyghyna týsken» dep dindi últtan qashyqtatqysy keledi. Búl – týbirimen dúrys emes pikir. Aldymen últyndy sýi.  Din degen últtan bólinbeytin – senim. Úly – senim! Múnday senimi bolmasa el birligi, últ birligi turaly, onyng irgesining myqtylyghy turaly әngime de aitugha negiz bolmaydy.  Biz qazaqpyz, qazaq bolyp qalamyz, bizge býginge deyin ata babalarymyz ústanyp kelgen Yәssauiy ilimin ústanghan qazaqy Islam kerek. Ony oqytyp ýiretetin ústazdar qauymy elde әli qalyptasyp ýlgergen joq.  Dindi biledi degen imamdarymyzdyng ózi ary ketkende Qúrandy jatqa oqityn qarilyq dәrejeden aspaytyndar. El dinine ghúlama diny ilim iyeleri jetekshilik jasauy kerek. Olardyng ereksheligin alghashqy Hatta aitqanbyz.

Múny aityp otyrghanym, Islam dinin dúshpan qylyp kórsetuge, ony jýgensiz ketken ekstremizm men terrorizm lanshyldaryna zang jýzinde aparyp telip qonggha  eshkimning haqysy joq! Men qazir búl mәseleni nege qozghap jatyrmyn, óitkeni endigi sýienetin, aitatyn dúghamyz tek Allahtyng sózi boluy kerek. Qúranda «Tәnirim arqyly bilim alyndar» dep aitqan. Qazir Jer jýzine, kýlli jer betine tazartu mәselesi kelip jatyr. Dinde – qarsylyspaydy. Dinde – qoshtaydy, qol ústasady, birigedi.  Osy jerde ótken, Allahtyng razylyghy ýshin, alghashqy amanat Hattan taghy bir ýzindini algha tartudyng artyqtyghy bolmas dep oilaymyn.

«...Qúran – Allahtyng sózi, onda jalghandyq joq. Qúrandaghy myna derekke qalay qaraysyz? «Bәdir» soghysynan bastap payghambar qatysqan songhy jiyrma jyldaghy soghysta ólgen adamdar sanyn jiyrma jylgha bóletin bolsaq, sol tarihy әr soghysta ýsh-aq adamnan ólgenin eseptep shygharugha bolady eken. Allahtyng kómegimen ol soghystarda adamdar óte az  ólgen.

Al odan keyingi, býginge deyingi aty-jóni joq soghystarda she? Onda adamdardy kimder óltirip jatyr – adamdar birin biri ne ýshin óltirip jatyr. Sony kóre túra;  «Qylyshyn sýiretip Islam  kelgende eng kóp adam óltirgen din» dep aitady kәpirler. Osy naqty derekti Qúrandy qolyna ústap, halyqaralyq minberden toqtau aitatyn әlemdik dengeydegi túlgha, sony tyndaytyn qúlaq bar ma? Bәlkim, býgingi tanda el aralyq ara aghayyndyqta abyroy alyp kórinip jýrgen Siz aitarsyz.  

Álemge Islam kelgendegi diny soghysta  adam az ólgen.  Tipti dindi joyamyz dep kelgenderding ózin Islamnyng úlylary keshirip jibergen. Al kәpirler she, olar soghysta islam dininde jýrgenderding basyn ayamay kesip qandaryn suday aghyzdy emes pe. Sonda qylysh qay jaghynan kelip túr. Islam – tek nәpsini tii ýshin kelgen din. Búl din adamdy emes nәpsindi qylyshpen shauyp tastaytyn din. Islam qylyshy –  Allahqa ashyqtan ashyq qarsy shyqqandardyng ghana basyn shabatyn qylysh. Kәpirler siyaqty jappay qyryp joyatyndardan  emes. Sebebi búl dining týpki maghanasy – meyirim, baq, dәulet. Allahtyng janynda bolu, taza jýru, Jannatqa baru».

Sonda osynday imandy jolgha bastar eldegi Islamdy kim qorghaydy? Islam - ata babamyzdan bite qaynasyp kele jatqan dәstýrli dinimiz  emes pe? Biz osyghan býgin mәn bermesek, ertenimiz óte qiyn jaghdaylargha tap bolghaly otyr. Múny, Islamdy – memlekettik túrghydan zanmen qoldau arqyly ghana quattandyryp, toqtatugha bolady.

Qúrmetti Elbasy!   

Elbasy – elding eng lauazymdy túlghasy. Búl jayly Konstitusiyada anyq jazylghan.  El Konstitusisy – Zan! Oghan ózgeris endiru Elbasy qol qoyghan zang shyqpay auyz eki әngimemen esh uaqytta ózgermeydi. Sondyqtan janadan qúrylghan «Din isteri jәne azamattyq qogham» ministrligi óz qyzmetin aldymen ózderi turaly alynghan songhy zannan bastauy kerek. Búl ýshin El Preziydenti Sizding taghy bir jarlyghynyz kerek. Osydan song ghana alynghan Zang Konstitusiyagha say boluy ýshin búl ministrlik Respublikalyq diny basqarmamen kelise otyryp arnayy  komissiya qúrugha bas-kóz bolyp, sol komissiyanyng qabyldaghan úsynys-sheshimimen Ata zandaghy «Din memleketten bólek» degen sózdi alyp tastaytyn, osy zannyng Jetinshi babyndaghy «QR- ghy memlekettik til – qazaq tili»- degen sózden de búryn, dinimiz – Islam, әlemdik dinder moyyndalady» degen sózdi engizuge kýsh saluy kerek. Sonda ghana búl ministrlik óz isinde kógerip kókteydi. Jaratushynyng jarylqauyna ie bolady. Búl rette atalynghan ministrlik sizding býgingi zansyz shygharghan Jarlyghynyzdy ornymen әdemi paydalana bilse, biz aityp otyrghan  osy úsynysty últ aibyny ýshin abyroyly oryndy alyp shyqqan bolar edi.

Qúrmetti Elbasy!

Qazir «Mәngilik el» iydeyasyn iske asyru ýshin halyqty birlikke shaqyryp jatyrsyz. Bastamanyzgha Alla jar bolsyn!  Búl iydeya shynymen iske  asu ýshin Alghashqy Hatymyzda eskertkenimizdey, Ata Zanmyzdyng Jetinshi babyndaghy «QR- ghy memlekettik til – qazaq tili»- degen sózden de búryn, dinimiz -  Islam, әlemdik dinder moyyndalady degen sóz altyn әrippen jazylyp engizilui kerek. Óitkeni din tilden de búryn Adam Ata ómirge kelmey túrghanda, ómirge keletin adamdardy  tәrbiyeleytin tәrbie qúraly retinde әzirlengen. Sondyqtan «Mәngilik el bolamyz!» desek dinimizding Islam ekendigi Konstitusiyada kórsetiluin qoldauynyzdy jәne ony óziniz jeke qatang baqylaugha aluynyzdy súraymyz!   

Din – senim. Myna jahandanu degen әlemdik úly dert óris alyp otyrghan kezde, qazaqtyng jer betinde qazaq bolyp qaluy, atadan qalghan osy dәstýrli dinimiz Islamnyng últymyzdyng qanyna qanshalyqty sinuine baylanysty. Elding el bolyp irgesin sókpeui – elding tútas alghandaghy seniminde. Al jer betindegi senimning әkesi әlimsaqtan – din! Dinsiz el, dinsiz otbasa, dinsiz adam balasy da joq. Senimsiz el bolmaydy. Diny seniminen aiyrylghan el  el bolyp jer betinde mәngilik túra almaydy, keshegi Kenes imperiyasy siyaqty joyylyp ketedi.

Qúran – dinnen aiyrylghan elding jer betinen joyylyp ketip otyrghanyn payghambarlar ómiri arqyly bizge jetkizip bergen.  Dini joq, dini joyylghan el memleket bolyp jer betinde mәngilik ómir sýre almaydy. «Mәngilik el» iydeyasy mәngilik bolsyn desek dinge elding imany senim kózqarasy kerek.    

Sizge, qúrmetti Elbasy, endigi jerde elimizdegi óziniz negizin qalghan memlekettik qúrylymnyng ishki diny júmysyna janashyrlyq tanytady degen oimen osy Ekinshi hatty da óz atynyzgha arnayy jazyp otyrmyn. Artyq әbes sózim ketse keshirimmen qararsyz. Alla Sizding imany qadamynyzgha sәttilik bersin. Atadan qalghan dәstýrli Islamymyzgha Qúday quat bersin. Alghashqy hatta aitqanymday, Alla Taghalanyng әmirinsiz eshtene jazylmaydy, sondyqtan Tәnirimning әmirimen bastalyp otyrghan osy enbegimning halyq iygiligine jarar dýnie boluyn, Allanyng razylyghyna bólenuin tileymin.

Sәlemmen, Baqtybay AYNABEKOV

Abai.kz