Elbasynyng tikeley bastamasymen qolgha alynghan ýdemeli industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasy el ekonomikasynyng damuynda sheshushi ról atqarady. Shiykizattyq emes sektordy damyta otyryp, innovasiyalyq prosesterge bet búru arqyly ekonomikanyng bәsekege qabilettiligi artady. Industriyalyq-innovasiyalyq sayasattyng basty maqsaty — bәsekege qabiletti tiyimdi últtyq ónerkәsipti jәne joghary tehnologiyalar industriyasyn qalyptastyru. Búl baghytta kәsipkerlerge jaghday jasaluda. Osy orayda Shardara audanynda qúrylghan industrialdy aimaqta atqarylyp jatqan júmystargha toqtalayyq.

Aumaghy 35 gektardy qúraytyn industrialdy aimaqta injenerlik-kommunikasiyalyq infraqúrylymdar qúrylysy tolyghymen ayaqtalghan. Memleket budjetinen 467,5 mln. tenge bólinip, su, elektr energiyasy, kәriz, kólik kommunikasiyasymen qamtamasyz etilgen. Bir shaqyrymnan astam jerge quattylyghy 35 kilovattyq elektr jelisi tartylyp, qosalqy stansiya satyp alynghan. Su qúbyrlary jýrgizilip, 1,3 shaqyrym jolgha asfalit tóselgen.

Shardara audany әkimining orynbasary Qayrat Joldybaydyng aituynsha, býgingi tanda industrialdy aimaqqa ornalasugha 6 industrialdy-investisiyalyq joba tapsyrylsa, onyng 2-eui jaqyn kýnderi júmysyn bastamaq. Iske asyrylatyn jobalardyng jalpy qúny 975 mln. tenge. Mәselen, «Aqjol 2008 LTD» JShS-i audanda gofrlanghan karton jәne qorap jasaumen ainalysady. «Búl óte sәtti jobalardyng biri der edim. Óitkeni, kez kelgen ónimdi jónelterde karton qorap qajet. Ásirese, jihaz jasaytyn, týrli tehnikalar shygharatyn kәsiporyndar men auyl sharuashylyghy ónimin satumen ainalysatyndargha búl tauar óte qajet. Oblys boyynsha múnday óndiris orny joq. Gofrlanghan kartongha súranys joghary. Qazirding ózinde tapsyrys kóptep týsip jatyr» deydi seriktestik diyrektory N.Áshimhanov.

Jalpy, qúny 100 mln. tengelik jobagha «Maksimum» aimaqtyq investisiyalyq ortalyghy arqyly 74 mln. tenge nesie berilipti. Qalghan qarajatty kәsipker óz qaltasynan shygharyp otyr. Býginde Qytaydan óndiristik jabdyqtar әkelinip, montajdau júmystary jýrgizilude.

– Qytaylyq әriptesterimizben bir jylgha kelisimshartqa túrdyq. Olar júmys babyndaghy viza ashtyryp, kәsiporyn júmysy jolgha qoyylghansha osynda júmysshylargha qúrylghymen júmys isteudi ýiretedi, — deydi kәsiporyn basshysy.

Ayta keteyik, óndiris orny iske qosylsa, tәuligine 5 tonnagha deyin karton ónimderin shygharudy josparlap otyr. Múnda 25 adam júmyspen qamtylady dep kýtilude. Óndiris orny 1 qazanda iske qosylady.

Qaulay ósip, egistikke ziyan keltiretin qamystyng da kәdege asatyn kýni jaqyn. «Seikhun» JShS-i auyl sharuashylyghy qaldyqtaryn qayta óndeu jolymen parket, eden taqtayshasy, tireuishter sekildi kompozittik qúrylys materialdaryn shygharady. Qamystan jasalghandyqtan ónim óte sapaly әri suda shirimeydi. Alayda, ózindik qúny joghary bolghandyqtan, satylym baghasy da qymbat.

– Ónimdi ótkizuding amaldaryn qarastyrudamyz. Oblys әkimi B.Atamqúlov audangha kelgen saparynda osy mәseleni sheshudi tapsyrghan bolatyn. Otandyq ónimdi qoldau maqsatynda qazyna qarjysyna salynatyn qúrylys nysandaryna osy kәsiporynnyng ónimderin satyp alu turaly úsynys bildirip jatyrmyz, — deydi Qayrat Joldybayúly.

Industrialdy aimaqta ornalasatyn jobalardyng qúny men ozyq tehnologiyalyq erekshelikterine nazar audarylady. Búl túrghydan alghanda jeke kәsipker Á.Bektasovtyng sýt óndeu zauytyn ashu turaly jobasy qyzygharlyq. Kәsipker qúrghaq sýt óndirudi jolgha qoymaq. Statistikalyq mәlimetterge sýiener bolsaq, býginde elimizde sýt ónimderi tapshy. Qazaqstanda jylyna 5 million tonnagha juyq sýt sauylsa, onyng 22 myng tonnasy eksporttalady. Osy 5 million tonna sýtpen barlyq qazaqstandyqtardy qamtu kózdelgen. Alayda, ónerkәsiptik óndeuge onyng 30 payyzy ghana jetedi. Búl — mamandardyng pikiri. Al, elimizde jylyna 15 myng tonna qúrghaq sýtke súranys bolsa, onyng 3 tonnasy ghana ózimizde óndiriledi eken.

«Tórt týlik malyn saylaghan halqymyz otandyq ónimdi ózgelerge tanytpaq týgili, ózimizdi qamtamasyz ete almay keledi. Áriyne, tabighy sýt joq emes. Kóp. Biraq ony jinap, kәsiporyngha jetkizu jaghy qarastyrylmaghan. Mәselen, Europa elderinde sýt qabyldau punktterining eng úzaghy 50 shaqyrym. Al, bizde sýtti ótkizu ýshin keminde 300 shaqyrymdy artqa tastaugha tura keledi. Búl — tiyimsiz. Birinshiden, jol shyghynyn esepke alynyz. Odan keyin alys jolda sýt búzylady. Al, bizding kәsiporyn túraqty júmys istese, shardaralyqtardyng qolyndaghy siyrynan sauylghan sýt qayta óndelip, býkil respublikagha taraydy» deydi Á.Bektasov. Sýtti zauytqa jetkizu jaghy da oilastyrylghan. Q.Túrysbekov auylynyng túrghyny Baqyt Qaldybekov kýnine 500 litr sýtti arnayy ydysqa qúiyp, sauda dýkenderine taratady eken. «Eger zauyt júmys istese, onyng kólemin 2000 litrge jetkizuge mýmkindigimiz bar» deydi ol.

Shardaradan miyneraldy su da shygharylatyn bolady. Jeke kәsipker Qúrmanghazy Akbarov úsynghan búl jobanyng qúny 200 mln. tenge. Óndiristik quaty — 10 tonna.

— Audan ortalyghynan әride jatqan shaghyldy aimaqtyng suynyng dәmi til ýiiredi. Qazsan, 40 metr terenirekten keyin su shyghady. Qazir sudyng sapasy saraptamagha ótuge tapsyryldy. Almaty qalasyndaghy Qazaq tamaqtanu akademiyasynyng sarapshylary ong bagha berse, júmys bastalmaq. Uaqyt óte kele týrli shyryndy susyndar shygharu da josparda bar, — deydi kәsipker.

Shardara — shalghayda jatqan audan. Negizinen agrarly salagha, onyng ishinde mal sharuashylyghyna beyimdelgen. Múnda iri kәsiporyn ashugha qaltaly investorlardy tartu da onay emes. Biraq, solay eken dep ónerkәsipti damytpay, qol qusyryp otyrugha taghy bolmaydy. Uaqyt kóshine ilesu ýshin týrli óndiristerdi jolgha qoyyp, halyqty júmyspen qamtu qajet. Al, múnyng eng tiyimdi tәsili industrialdy aimaq ashu arqyly shaghyn jәne orta jobalargha qoldau kórsetu ekenin uaqyt dәleldep otyr.

Ashylyp jatqan kәsiporyndar audan ekonomikasynyng damuyna, halyqtyng әleumettik jaghdayynyng jaqsaruyna yqpal etedi degen senimdemiz.

Damira MOLDANAZAROVA.

Abai.kz