Qazaq repatrianttary negizinen Ózbekstannan (61%) kelip jatyr, qalghany - Resey,Mongholiya jәne Qytaydan kelude. Qazaqstada qazir qazaqtyng tabighy ósimi men immigrasiyalyq ósim jaqsy. Aytalyq, 1999-2009 jyldary qazaqtyng Qazaqstandaghy ósimi 26,3% bolsa, orys, ukraiyn, belorus, nemis jәne tatardyng sany azayyp barady: tabighy ósim tym az, al tabighy ólim tughandar sanynan asyp túr. Orystar men  nemister, tatarlar atamekenderine – Resey men Germaniyagha kóship jatyr. Al Qytay qazaqtary Atajúrtqa kelgisi kelmese, balalaryn oqyta bersin. Oqyghan qazaqtar keyin keler, qytay firmalaryna kirip,  tehnologiyalardy iygere bersin, olardyng biligi men bilimi kóship kelse,  kәdeli qyzmetke jarap qalar. Býgin Qytay da, Resey de qazaqqa jau emes. Biz – Tәuelsiz memleketpiz. Endi qazaqqa teng dәrejeli araqatynas qana kerek. 21ghasyrdyng basynda kýshti memleketter osal memleketterding jerine jarmasa almaydy. Áskery jolmen jerdi jaulap alu mýmkin bolmay qalady. Resey Ukraina jerin tartyp alyp edi, endi jaulaghan jerding mәselesi paydasynan ziyany kóbirek bolyp shyqty.

Búdan bylay  «júmsaq kýsh» - demografiyanyng –   «ekonomikalyq quattyn» manyzy ósedi. Júmsaq kýsh degenimiz – til, ruhani  qúndylyqtar (naqtyraq aitsaq, últtyq sana, til, din , iydeologiyalyq qúndylyqtar, iydeologiya).Sondyqtan Qazaqstandaghy 12 mln qazaqqa qazaq tili kerek. Qazaqtardyng  tórtten biri negizinen orys tildi, olar orystyng «júmsaq kýshi», sanda bar,  sanatta qazaq emes. Býgingi kýni biz Resey baspasózin, teatryn, kiynemotografiyasyn , teledidaryn, solardyng jarnamalary arqyly Resey tauar óndirushilerin qarjylandyryp kelemiz. Qazaq neghúrlym kóp bolsa, olar qazaq tildi bolsa, bizding infraqúrylym qazaq tildi bolsa, biz útamyz. Basqa jaghdayda biz bәsekede útylamyz. Sondyqtan biz tildik diyversifikasiyagha baruymyz kerek. Orys tilining ornyna aghylshyn tilin ekinshi til retinde ornyqtyru kerek. Qytaydan kelgen  oralmandardyng qytay tilin Qazaqstanda kóbirek paydalanu kerek. Sondyqtan bizge «ýshtúghyrly» emes, eki túghyrly til kerek. Qazaq tili – bas til, ekinshi til - aghylshyn tili bolghany jón.

Abai.kz