Býgingi Tәuelsiz qazaq elining biyligin ústap, býkil әlemge ózining sayasy qyraghylyghymen tanylghan, tórtkýl dýniyege qazaq elin tanytqan Elbasy Núrsúltan Nazarbaev 25 qantar kýni 26 jyldyq jana tarihy bar elimizding nazaryna memlekettik biylikting tarmaqtary arasynda ókilettikterdi qayta bólu mәseleleri jónindegi ýndeuin jariyalady. Sodan beri elimizde sayasy betbúrys bastalyp, talqylaular jýrip jatyr.

Osy aptada «Qazaqstan» últtyq telearnasynan konstitusiyalyq reforma jýrgizu tónireginde  deputattar, qogham qayratkerleri men sayasattanushylar, sarapshylar qatysyp, oy bólisken telekópirdi tamashalap, qolyma qalam alyp, elimiz ýshin sayasy manyzy zor bastamagha óz pikirimdi bildirip, Elbasynyng ýndeuin qoldaghym keldi. Bizding Elbasymyz, túnghysh Preziydentimiz N.Á.Nazarbaev shynymende óte parasatty, bolashaghyn oilaghan kemenger basshy ghoy. Ótirik maqtap, kólgirsip otyrghanym joq. Endi ózimning konstitusiyalyq reforma turasyndaghy oiymdy bayandayyn:

Men - qarapayym oqyrman retinde Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng qalamynan tughan birqatar kitaptaryn oqyp, enbegimen tanysqan zeynettegi adammyn. Meninshe, Elbasy N.Á.Nazarbaev –  HH ghasyr basyndaghy Alash qayratkerlerining jolymen jýrip, solardyng sayasy ústanymdaryn ústaghan adam. Mysaly, Alash ziyalylarynyng Qazaq dalasynda últtyq iydeyany negizdegeni jóninde Elbasy N.Nazarbaev ózining «Tarih tolqynynda» kitabynyng «Alash múrasy jәne osy zaman» atty tarauynda: «XX ghasyrdyng basynda últtyq birlikti nyghaytu iydeyasyn algha tartqan ruhaniy-zerdeli iygi jaqsylar qazaqtyng últtyq iydeyasyn jasau mindetin óz moynyna aldy. Olar qoghamnyng týrli tarabynan shyqqandar, әri eng aldymen dәstýrli dala aqsýiekterining ókilderi edi. XX ghasyrdyng basyndaghy qazaq qoghamynda ziyaly qauym qalyptasuynyng úrpaqtar estafetasy siyaqty sipaty bolghanyn atap aitqan abzal» - dep kórsetken bolatyn. Kórdiniz be, zerdeli de zerek oily preziydent  tarih qatparyndaghy jay-japsarlarmen tolyq tanysyp, Qazaqstan halqyna biylik tarmaqtaryn qayta qarau jóninde ýndeuin jariyalady. Osyghan qaraghanda, Elbasy – ghasyr basyndaghy Alash ziyalysy Barlybek Syrtanúlynyng «Qazaq elining ustavy» dep atalatyn alghashqy konstitusiyalyq enbegin oqyp, tanysyp shyqqanday әser qaldyrdy. Ásirese, Elbasynyng ýndeui – Barlybektey arystyng pikirimen úshtasyp túr. Búny – eki dәuirde ómir sýrgen qazaqtyng qos perzentining birin-biri tolyqtyrghany dep týsindim.

Telekópirde QR Bas prokurorynyng asa manyzdy isi boyynsha bas kómekshisi, professor Qabylsayat Ábishevting «Qazaq qoghamynda jýz jyldan beri konstitusiyalyq iydeya kele jatyr. Jýz jyl búryn qalyptasqan iydeya ýzilip, toqtap qalyp, ósip damyp kele jatqan iydeya» degenin estip, Alash qayratkeri Barlybek Syrtanovtyng Ustavyn esime týsirdim. Sosyn shamaly oilanyp, zanger-ghalym Sәken Ózbekúlynyng 1996 jyly jaryq kórgen «Barlybek Syrtanov» dep atalatyn kitabyn oqyghanym esime týsti. Atalghan kitapta avtor professor Q.Ábishevke ózining alghysyn bildirgen bolatyn.

Ghasyr basynda jazylghan, mening jerlesim, Qapalda, Alataudyng  shynynda dýniyege kelgen, «Elim!» dep qyruar enbek atqarghan B.Syrtanovtyng  konstitusiyalyq zanynyng I bóliminde: «4 bap:  Qazaq elining eng basshy oryny Últ mәjilisi. Oghan dauyspen ótkender Qazaq elining basshysyn,  Preziydentti tórt jylgha saylaydy.

5 bap: Bir preziydent eki retten asyp el biyleuge húqy joq.

6 bap: Preziydent Qazaq elin ministrler arqyly basqarady. Ministrlerdi  Preziydent ózi tandaydy, biraq Últ mәjilisi dauyspen sheshedi.

7 bap: Ministrler ózderi basqarghan júmystarymen Preziydenttin  hәm Últ mәjilisining aldynda esep berip túrady.

8 bap: Qazaq eli Preziydentining orynbasary – Viyse – preziydent. Ol Preziydent joq bolghanda ornyn basady, bar kezde onyng aitqanymen júmys isteydi», - dep anyq jazylghan.

Al, qazirgi Tәuelsiz qazaq elining qoldanysynda jýrgen Ata zanymyzdyn  44 babynyng 3 tarmaghynda: «Parlament Mәjilisinde ókildigi bar sayasy partiyalar fraksiyalarymen konsulitasiyalardan keyin kelisim beru ýshin Mәjilisting qarauyna Respublika Premier-Ministrining kandidaturasyn engizedi; Parlament Mәjilisining kelisimimen Respublikanyng Premier-Ministrin qyzmetke taghayyndaydy; ony qyzmetten bosatady; Premier-Ministrding úsynuymen Respublika Ýkimetining qúrylymyn aiqyndaydy; Respublikanyng Ýkimet qúramyna kirmeytin ortalyq atqarushy organdaryn qúrady, taratady jәne qayta qúrady, Respublika Ýkimetining mýshelerin qyzmetke taghayyndaydy; syrtqy ister, qorghanys, ishki ister, әdilet ministrlerin qyzmetke taghayyndaydy; Ýkimet mýshelerin qyzmetten bosatady; Ýkimet mýshelerining antyn qabyldaydy; erekshe manyzdy mәseleler boyynsha Ýkimet otyrystaryna tóraghalyq etedi; Ýkimetke zang jobasyn Parlament Mәjilisine engizudi tapsyrady; Respublika Ýkimeti men Premier-Ministrinin, oblystar, respublikalyq manyzy bar qalalar men astana әkimderi aktilerining kýshin joyady ne qoldanyluyn tolyq nemese ishinara toqtata túrady», - dep «tasqa tanba salghanday» anyq kórsetilip túr.   

Mine, kórdiniz be, birin-biri tolyqtyrghan, birin-biri ýstemelegen zang talaptary. Óstip retimenen mysaldy keltire beruge bolatyn edi, biraq, men zang mamany emespin. Qarapayym oqyrman retinde әri osy alyp memleketting azamaty retinde óz oiymdy jazyp otyrmyn.

Jana zaman toghysynda qazaqtyng biylik tizginin qolyna alyp, jahangha elimizdi tanytqan Elbasy N.Nazarbaevtyng әrbir sayasy bastamasyna, nyq  qadamyna sәttilik tiley otyryp, onyng isi men sózining – HH ghasyr basyndaghy qazaq intelliygensiyasynyng pikir, ústanymdarymen toghysyp, astasyp jatqanyna quandym. Elbasynyng búl qadamyn biyl ghasyrlyq toyy atalatyn Alashordashylardyng sayasiy-kózqarastarymen úshtasyp jatqanyn  bayqap, jaqsylyqqa baghalap, simvolizmdik mәnin úqtym. Sonymen, Elbasynyng ýndeui –  Barlybek Syrtanovtay  Qazaq elining altyn úldarynyn  biri, onyng  jazghan zanyn tolyqtay quattap, jandandyryp otyr emes pe! Mening oiymsha, Alash babalarymyzdyn, Barlybek  Syrtanov babamyzdyng ruhy Elbasy N.Á.Nazarbaevtyn  batyldyghyna, kóregendigine  dәn riza shyghar! Bәlkim, Alash bozdaqtarynyng aruaghy bir aunap týsken bolar...

Sóz sonynda aitarym: elimizdegi memlekettik basqaru jýiesi, biylik ókilettiligi – Elbasynyng aitqanynday bolsa, elimizding sayasy infraqúrylymy da, demokratiyalyq basqaru talaby da – jana zamannyng ýdesinen shyghar edi. Sәttilik bolsyn!

Shoqan NÝSIP,

Aqsu audany 

Almaty oblysy

Abai.kz