"Qazaqstan" últtyq telearnasynda belgili qogham qayratkerleri men deputattar, sayasattanushylar men sarapshylar bas qosyp, Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaevtyng konstitusiyalyq reforma jýrgizu jónindegi bastamasyn jalpyhalyqtyq talqylaugha saldy, dep habarlaydy QazAqparat.

Teleshou formatynda ótken talqylau negizgi ýsh tarmaqqa bólindi. Birinshi tarmaqta osy reformalardyng qajettigi, ekinshi tarmaqta - osy qozghalystyng negizgi maqsaty, ýshinshi tarmaqta - qanday ózgerister kýtip túr degen mәseleler talqylandy. Esterinizge sala keteyik, Qazaqstan Respublikasy Preziydenti Núrsúltan Nazarbaev 25 qantar kýni biylik tarmaqtary arasynda ókilettikterdi qayta bólu mәseleleri jóninde ýndeu jariyalaghan bolatyn. «Sizderding nazarlarynyzgha elimiz ýshin asa manyzdy, taghdyrly mәseleni úsynbaqpyn. Búl - Konstitusiya men zandargha ózgerister engizu. Bizding aldymyzda biylik tarmaqtarynyng ókilettikterin qayta bólu mindeti túr. Qazir zamannyng didary ózgerdi. Biz de ózgeruge tiyispiz. Sol sebepti, memleketting basqaru jýiesin de janghyrtatyn kez keldi. Men elding mýddesi men zamannyng talabyn, úrpaqtyng bolashaghyn oilay otyryp osynday baylam jasadym. Arnayy qúrylghan júmys toby atqarylghan isterdi bayandady. Reforma eki negizgi baghyt boyynsha iske asady. Birinshiden, Preziydentting әleumettik-ekonomikalyq prosesterdi retteudegi birshama ókilettikterin Ýkimetke jәne basqa da atqarushy organdargha bergen jón. Sonda búl salagha Ýkimet, ministrlikter jәne әkimdikter tolyqtay jauap beretin bolady. Ókilettikterdi beru tiyisti zandardy ózgertu arqyly iske asady. Búl ózgeristerdi Ýkimet qazirgi Parlamentting sessiyanyng ayaghyna deyin Parlamentke engizui tiyis. Ekinshiden, odan da kýrdeli mindet - biylik tarmaqtary arasyndaghy qarym-qatynasty konstitusiyalyq dengeyde tengerimdi etu. Osy reformanyng ayasynda Ýkimetti jasaqtaudaghy Parlamentting rólin kýsheytemiz. Parlament saylauynda jengen partiya Ýkimet qúramyn anyqtaugha týbegeyli yqpal etetin bolady. Búl ministrler kabiynetining ókiletti biylik aldyndaghy jauapkershiligin arttyrady. Tiyisinshe, biylikting zang shygharushy tarmaghynyng atqarushy biylikke baqylauyn kýsheytedi. Aytylghan eki baghyttyng qay-qaysysy da jauapkershilik pen kәsibiylikti arttyru arqyly memlekettik basqaru tiyimdiligin kýsheytedi. Júmys toby barlyq súraqtardy jan-jaqty zerttep, qoghamdyq talqylaugha shygharu ýshin úsynystar jiyntyghyn әzirleui qajet»,-degen edi Elbasy otandyq telearnalar arqyly Qazaqstan halqyna arnaghan ýndeuinde. Ýndeu jariya bolghan son, Preziydentting tapsyrmasymen arnayy júmys toby qúryldy. «Ýkimetke nemese Parlamentke beruge bolatyn 40 shaqty ókilettik bar. Búl týzetulerdi qabyldau ýshin Ýkimet Parlamentke ýstimizdegi sessiyanyng ayaghyna deyin basym retpen engizedi. Ekinshiden, búdan da kýrdelirek mindet - biylik tarmaqtary arasyndaghy qarym-qatynastardy konstitusiyalyq dengeyde tengeru. Parlamentting Ýkimet jasaqtaudaghy rólin kýsheytu, Ministrler Kabiynetining deputattar korpusy aldyndaghy jauapkershiligin arttyru manyzdy. Parlamenttik saylaularda jeniske jetken partiya Ýkimetti jasaqtaugha sheshushi týrde yqpal etetin bolady. Osyny basshylyqqa ala otyryp, Ýkimetting ókilettigin búrynghyday Preziydentting emes, janadan saylanghan Mәjilisting aldynda toqtatuy zandy bolmaq. Ýkimet mýshelerine Parlament palatalary tarapynan senimsizdik bildiru tәrtibin onaylatu qajet. Ol biylikting zang shygharushy tarmaghynyng atqarushy tarmaqqa baqylau jasauyn kýsheytpek. Ýkimetke, ol sol ýshin tolyq jauapkershilikte bolatynday, memlekettik baghdarlamalardy bekitudi tapsyru oryndy bolmaq. Ýkimetting ózine onyng qúramyna kirmeytin ortalyq atqarushy organdardy qúru men taratu qúqyghyn beruge bolady. Preziydent Ýkimet pen Premier-Ministrding aktilerining is-әreketining kýshin jong bolmasa toqtatu qúqyghynan bas tarta alady. Múnyng bәri atqarushy memlekettik organdar men onyng basshylarynyng jauapkershiligin arttyryp, qajetti ókilettikter beredi. Zang kýshi bar Preziydent jarlyqtaryn qabyldau mýmkindigi turaly norma kókeytestiligin joydy»,-degen edi Elbasy ýndeuinde.

Al, telekópir barysynda oiyn aitqan Qogham jәne memleket qayratkeri Myrzatay Joldasbek búl reformany jýrgizu ýshin Qazaqstannyng ishki sayasy jaghdayy әbden pisip-jetildi deydi. «Elbasy Núrsúltan Nazarbaev osy sheshimdi alghash ret jariya etken kezde, sózin «zamannyng didary ózgerdi, biz de ózgeruimiz kerek» dep  bastaghan bolatyn. Qúdaygha tәube, Qazaqstan әlemning damuynan eshqashan kesheuildemegen. Mysaly, Preziydent osydan biraz uaqyt búryn - «Qazaqstan-2030» degen strategiyany jariyalaghan kezde, «2030 jylgha deyin kim bar, kim joq» degen pikirler kóp aityldy. Biraq, búl Preziydentting aldaghy daghdarystyng aldyn alugha baghyttaghan jospary edi. Biraq, mine, ol kýn de alys emes. Sondyqtan, Preziydent búl reformalardyng uaqyty jetti degen payymgha kelse, uaqyty jetti degen sóz», - deydi Myrzatay Joldasbek.

Sayasattanushy Ámirjan Qosanov «kelisip pishken ton kelte bolmaydy, sondyqtan, kelisip jazghan Konstitusiya da kelte bolmas» degen oiyn aityp, búl japyhalyqtyng talqylaudyng óte qajettigin aityp ótti. «Óz basym sayasy reforma turaly әngime Preziydentting auzynan shyqqany dúrys boldy dep oilaymyn. Sebebi, Preziydent tarapynan aitylghan mәsele ýnemi salmaqty keledi. «Kelisip pishken ton kelte bolmas» demekshi, kelisip, jalpyhalyqtyq talqylaugha salyp jazghan Konstitusiya da kelte bolmas. Búl jerde júmys toby kez kelgen ong yaky syny pikirdi, balama úsynysty, keybir baptargha qatysty kýmәndi ashyq talqylauy kerek. Ýkimetke әleumettik ekonomikalyq sayasatty derbes  jýrgizuge qúqyq beru - erteng bizding sayasy reformamen birge ekonomikalyq jandanugha mýmkindik beru degen sóz. Mysaly, Premier-ministr kelip, Mәjilisting aldynda óz baghdarlamasyn dәleldey alsa, qúp, dәleldey almasa, qúziretti deputattar premier-ministrdi ornynan alys tastay alady», - deydi sayasattanushy. Al, Qazaqstan Respublikasy Bas prokurorynyng arnayy tapsyrmalar boyynsha agha kómekshisi Qabylseyit Ábishovting aituynsha,  Konstitusiya degenimiz - halyq pen biylikting arasyndaghy «kelisimshart». «Konstitusiya  - halyq pen biylikting arasyndaghy shart. Halyq dauys beru arqyly ózine únaytyn Parlament pen Ýkimetti saylaydy. Sondyqtan, osy túrghyda Preziydent ózining belgili bir mindetin parlamentke berui - zandy dýnie dep oilaymyn.  Konstitusiya din emes, dәstýr emes, ol bizding elimizding basty qújaty. Ol naqty boluy kerek. Ol úsaq nәrselerdi elemey, iri  mәselelerdi qarauy kerek», - deydi qúzyrly organ ókili. Sóz qorytyndysyn aitqan Parlament Mәjilisining deputaty Mәulen Áshimbaev búl reformalar jýzege assa, Preziydentting biyligi әlsireydi degen pikirding qate ekenin týsindirip berdi. Halyq әdildik pen dúrys sheshimning «garanty» dep sezinetin preziydenttik biylikti joghaltpaydy, deydi deputat. «Preziydenttik basqarugha keletin bolsa, osy reformalardyng nәtiyjesinde Preziydenttik biylik әlsireydi dep oilamau kerek.  Elbasy ózining belgili bir biyligin Ýkimet pen Parlamentke beruining basty sebebi - Elbasy endi syrtqy sayasatta, elding qauipsizdigine baylanysty dýniyelerge kóp mәn bermek. Yaghni, Preziydent elding qauipsizdigi men damuyna qatysty  strategiyalyq mәselelermen ainalysady. Reformalardyng eng týpki maqsaty - halyqtyng jaghdayyn dúrystau», - dedi sózdi qorytyndylay otyryp, Mәulen Áshimbaev.

Abai.kz