...Preziydentting 2017 jylghy Joldauyndaghy eng bir tanqalarlyq sóilem «Qazaq tilining basymdylyghy saqtalady» degen joldar boldy. Osyny oqyghanda jylarymdy da, kýlerimdi de bilmedim. Mýmkin, búnday kýige týsuimning sebebi – Joldaumen tanysudyng aldynda ghana Sizderdin, Qazaqstan Respublikasy Ýkimetinin, otyrysyn әleumettik jeliden kórgendigim bolar dep oilaymyn. Memleketting basynda otyrghan barlyq basshy qyzmetkerler – premier men onyng orynbasarlary, ministrler – otyrystaryn kórshi Resey elining memlekettik tilinde ótkizdi. (Basy qazaq tilinde bastalghanyn joqqa shygharmaymyn, biraq ol mәselege de keyinirek toqtalamyz).

Eng qyzyghy, bes jylda ana tilin úmytyp qalghan jana ministrden basqalarynyz qazaq tilin bir adamday bilesizder, sóiley alasyzdar, biraq, nege ekenin bilmeymin, otyrystarynyzdy orys tilinde ótkizesizder. Eng qorqynyshtysy, osy uaqytqa deyin, ishterinizden bir adam shyghyp: «Ey, azamattar, úyat bolady ghoy, ózimizding memleketimizding tilinde sóileyik» deuge jaramady...Bilmeymin, qazaq elining Ýkimeti ar-úyat,  namys degendi joghaltqan, ynghaysyzdyq degendi bilmeytin jandardan jasaqtalatyn bolghan ba?   Eger búl jaghday 90-jyldardyng basynda oryn alsa, «әi, әli ýirenedi ghoy, qazaqshasy nasharlau eken...» dep qoya salar edik, al qazir Sizderdi qalay aqtap alamyz. Álde, Preziydentting «qazaq tilining basymdylyghy saqtalady» degen sózining naqty kórinisin kórsetkendering osy ma?

Eger ózderining ýkimetterining otyrysynda Qytaydyng premier-ministri japon tilinde nemese Fransuzdyng ministri aghylshyn tilinde sóiley qalsa, ertenine-aq qany qarayghan bir otandasy olardy atyp tastar edi, nemese halyqpen birinshi kezdesulerinde shirigen júmyrtqanyng astynda qalar edi. Biz – ýndemeymiz. Biraq oghan qarap qazaqtargha bәri bir eken dep oilap qalmanyzdar. Biz Qazaqstannyng tórinde, ýkimet ýiining ishinde ózderining memlekettik tilin mensinbeytinderge qarap qynjylamyz, ashu-yzagha bulyghamyz, qorlanamyz, jerge kirip kete jazdaymyz! Esterinizde bolsyn, sol arqyly halyqtyng biylikke degen kózqaras qalyptasady, biylikting iske asyryp jatqan baghdarlamalaryna, josparlary men is-әreketterine degen keri, jiyirkenishti kózqaras qalyptasady. Áriyne, bizding kózqarasymyz Sizderding jalaqylarynygha әser etpeydi, sondyqtan boluy kerek, basqa tilde shýldirleudi toqtatatyn týrleriniz joq. Orys tilinde ótkizgen әrbir otyrystarynyz, resmy jiyndardaghy orys tilindegi bayandamalarynyz – qazaq tilining qoldanyluyn bir jylgha shegerip otyratynyn da úmytpanyzdar. Sol arqyly Sizderge degen senimsizdik qalyptasady! Al Ýkimetke degen senimsizdik – memleketke degen senimsizdikke alyp keledi. Demek Sizderding orys tilinde ótkizgen әrbir otyrystarynyz, resmy is-sharalarda orys tilinde sóilegen әrbir sózderiniz memlekettik biylikke degen senimsizdikti arttyra týsedi. 

Ekinshiden, Sizderding ózge tilde ótkizgen otyrystarynyz – Ýkimetti ekijýzdi etip kórsetedi. Sebebi, memlekettik tildi damytu baghdarlamalaryn qabyldaytyn da, onyng oryndaluyn baqylaytyn da, jyl sayyn memlekettik tildi damytugha milliondaghan qarjy bóletin de – Ýkimet, sondyqtan memlekettik tildi qoldanudyng ýlgisi de Ózderiniz bolularynyz kerek. («Dәriger, eng aldymen ózindi emdep al!» degen sóz bar). Onday bolmaghan jaghdayda – aitqan sózi men jasaghan is-әreketi ýilespeytiin jandardy qazaq atamyz «ekijýzdi» dep ataghan.

Keyde maghan Ýkimet mýshelerining nemese memlekettik qyzmetkerlerding ózge tilde sóilegeni – qazaq tilin ýirengisi kelmeytin adamdargha nemese shovinistik toptargha kórsetken qoldauy siyaqty bolyp kórinedi. Ýkimet otyrysyndaghy Sizderding sóileu tilderiniz olargha: «Saspandar, Qazaqstandaghy biylikting tútqasyn ústap otyrghan bizding de tandauymyz - orys tili, jogharyda senderding qoldaushylaryn, qorghaushylaryng bar» degen oy beredi, jel beredi, qoltyqtaryna su býrkedi...

Biz qazaq tilin damytu, tiriltu, memlekettik til dәrejesinde qoghamdyq ómirding barlyq salasynda qoldanu baghytynda san týrli tәsilder qoldandyq. Zang da qabyldadyq, 10 jyldyng ishinde jasalatyn júmystardyng baghdarlamasyn da jasadyq, basqa últ ókilderin teledidargha da shyghardyq, qazaqsha әn aitqyzyp by biylettik... Meninshe, tildi damytudyng joly bireu-aq – búl qazaq tilinde jazu jәne sóileu. Búl baghytta jýkting ýlkeni – elding basshylaryna – Sizderge týsedi. Árkim ózining arynyng aldynda jauap berui kerek.

Abai.kz