(Jalpy otyrystan kórinis)

Astanada eki kýn qatarynan ótken Siriyadaghy ahualdy retteu jónindegi kelissózderding qorytyndysy jariyalandy. Qazaqstannyng Syrtqy ister ministri Qayrat Ábrihmanov myrza Týrkiya, Resey jәne Irannyng delegasiyalarynyng birlesken kelisimin oqyp berdi.

Astana alanynda Siriyanyng qazirgi biyleushisi Bashar Asad jaqtastary men oppozisiya ókilderi jәne qaruly oppozisiya delegasiyasy bir kelisimge kele almady. Al kelissózderding bastamashysy bolghan Týrkiya, Iran jәne Resey delegasiyasy qorytyndy qarar qabyldady. Qabydanghan qarar BAQ ókilderine tanystyryldy. Oghan Asad jaqtastary da, olardyng negizgi opponentteri de qatyspady. Biz jabyq esikting arghy betindegi taraptardyng tartysy qyzu bolghanyn keyin bildik.

Týrkiya, Resey jәne Iran delegasiyasynyng birlesken qarary:

«Týrkiya, Resey jәne Irannyng bastamasymen Astanada ótken kelissózder qorytyndysy boyynsha biz Siriya jerindegi qaruly qaqtyghystardyng toqtattyluyn qalaymyz. BÚÚ qauipsizdik kenesining atynan Steffan de Mistury myrzanyng qatysuy da jiynnyng júmysyna óz salmaghyn qosty. BÚÚ qauipsizdik kenesining 2254 qararyn negizge ala otyryp, biz DAISh úiymymen soghysty әri qaray jalghastyratyn bolamyz. Jәne búl jolda biz birlesip kýres jýrgizetin bolamyz. Sonday-aq, Siriya oppozisiyasyn DAISh pen terroistik toptardan bólek dep qarastyrugha kelisim jasaldy.  Biz Siriyadaghy beybit halyqtyng qauipsizdigining qamtamasyz etiluin jәne ondaghy azamattargha gumanitarlyq kómekting jetkiziluin qoldaymyz. 2016 jylghy Týrkiya, Resey jәne Iran arasyndaghy ýsh jaqty kezdesulerding qorytyndysy negizinde Astana kelissózderining Siriya halqyna gumanitarlyq kómek jetkizuge jol ashatynyna senimdimiz. Biz BÚÚ qauipsizdik kenesining 2254-shi rezolusiyasyn negizge ala otyryp, Siriyanyng territoriyalyq tútastyghyn qoldaymyz. Astanadaghy kelissózderge qatysqan qaruly oppozisiya ókilderining Jenevadaghy kedesulerge de qatysuyn qoldaymyz. Sonday-aq, Astana kelissózderi Jeneva kezdesuining alghashqy qadamy boldy. Halyqaralyq qauymdastyqty Siriya jaghdayyna bey-jay qaramaugha shaqyramyz»,-delingen birlesken qararda (Qarar yqshamdalyp berildi).

Eki kýndik talqy kezinde taraptar arasynda janjal da boldy, oppozisiya ókilderi men Asad jaqtastary arasynda kóptegen kelispeushilikter de oryn aldy. Jabyq esikting arghy betinde ne mәseleler talqylandy, taraptar qanday uәj keltirdi, ol turaly resmy aqparat taratylmaghanymen, biz delegasiya ókilderin «dәrethanadan» ústap alyp, súrap bildik.

(V. Putin әskery tehnikalardy tekserip jýr)

RESEY EKIJÝZDI SAYaSAT ÚSTANYP OTYR

Sóitip, qarar boyynsha DAIYSh-pen soghys jalghasatyn boldy. Endigi jerde Týrkiya, Resey jәne Iran taraby lankestik toppen birlesip kýres jýrgizbek. Búl jolda Siriya oppozisiyasyn terrorshy dep tanityn Resey taraby qaruly oppozisiyany DAISh jaqtastary  dep esepemeytinin mәlimdedi. Sonda búryn qalay bolghan?

Osy tústa eskere keter jәit, ótken jyly Mәskeudegi ýsh jaqty kezdesude Astana prosessine bastama kóterip, Siriyadaghy soghysty toqtatudy qoldaytynyn ashyq aitqan RF Preziydenti Vladimir Putin edi.

Astana prosessi bastalardan birneshe kýn búryn Reseyding «Rossiya 1» arnasyndaghy Vladimir Solovievtyng «Poedinok» baghdarlamasynda shyghystanushy, RF armiyasynyng polkovniygi Semen Bagdasarov pen onyng jaqtastary «Ázirge soghys jýrip jatqanda, siz ben bizding júmysymyz bar degen sóz. Amerikandyq «palachtardan» qay jerimiz kem?» dedi (

Kýlli dýniyejýzi Batys sanksiyasynyng astynda qalghan RF ekonomikasy әskery tehnika saudasymen ghana ózek jalghap otyrghanynan habardar. Biz búny Putinning sayasy ritorikasy dep týsindik. Siriyadaghy soghysqa demeu bolyp, Asad әskerine kómek kórsetip otyrghan da dәl osy Resey ekeni taghy ras.

Al taghy bir reseylik sayasatker Evgeniy Satanovskiy Siriya mәselesin Jenevada talqylau tiyimsiz. Sebebi, onda Bashar Asad jýiesine qarsylyq әm sayasy talaptar qozghalady. Europa basshylary Bashar Asadty avtoritar biyleushi dep tanidy. Al Astanada әuelgi kezekte qandy qaqtyghystardy tolyq nemese uaqytsha toqtatu jәne Siriya halqyna gumanitarlyq kómek jetkizu mәseleleri qozghalady dep boljam jasaghan bolatyn.

Siriyalyq «Djeysh әli-Islam» oppozisiyalyq úiymynyng jetekshisi Múhammed Allush Astanadaghy kelissózder ong nәtiyje bermese, Damask ýshin soghysty jalghastyratynyn aitty.

(Oppozisiya jetekshisi Múhammed Allush)

"KEREK BOLSA SOGhYSAMYZ"

-Biz, Siriyadaghy qandy qyrghyndy, soghysty toqtatu maqsatynda kelip otyrmyz. Siriya halqyn, onyng beybit túrghyndaryn terrordan әm basqynshylyqtan qorghau ýshin barlyghyna dayynbyz. Shynynda biylikti qantógis arqyly basyp alyp, sol taqta ómirining sonyna deyin otyrudy kózdegen jandar bar. Oghan jol joq. Biz býgin Astanagha Siriyadaghy tútqyndalghan әielder men balalardy bosatu ýshin keldik. Biz Siriyanyng oppozisiyalyq toby kez kelgen tәuekelge saqaday saymyz. Degenmen, qazirgi preziydent Bashar Asadtyng avtoritarlyq rejimin qoldamaymyz. Biz konstitusiyaly memleket bolamyz. Astana Siriyadaghy soghysty toqtatudy kózdeydi. Soghystyng toqtaghanyn biz de qalaymyz. Alayda, bizding opponentterimiz talaptarymyzdy eskermese, Astana kelissózderi ong nәtiyje bermeydi. Búnday jaghdayda, biz soghysamyz.

(Oppozisiya  ókili Usama Abu Zeyd)

EKI KÝNDE NE ShEShILEDI DEYSIZ?..

- Biz kópirme kóp sózden góri, naqty iske kóshuimiz kerek.  Rasynda soghys kimge kerek deysiz... Bizding qolymyzda soghysty toqtatugha arnalghan ózimizding jeke jospar jobamyz bar.Týrkiya men Resey talaptary ózderine ghana tiyimdi. Biz búghan kelispeymiz. Siriyany azat etu ýshin tәuekelge dayynbyz! Siriya halqynyng taghdyry 2 kýnmen sheshile salmaydy. Qarastyratyn mәseleler kóp. Resmy qújat dayyn emes, - deydi Siriyanyng qaruly kýshtik qúrylymynyng ókili, oppozisiya mýshesi Usama Abu Zeyd.

(Ortada otyrghan Djafar әl-Bashariy)

ASTANAGhA KELGENDERDING IShINDE «TERRORISTER» DE BOLDY

-Biz eki kýn boyy kýn-týn demey ong nәtiyjege qol jetkizuge tyrystyq. Soghysty toqtatu, daghdarysty sayasy jýie negizinde sheshuge kelissózder jasaldy. Qazaqstannyng Syrtqy ister ministri atap ótkendey, kelissózderge qatysushy barlyq tarap ýsh jaqty mehanizmdi qoldady. Astananyng maqsaty – jaghdaydy retteu, beybit jolmen retteu, soghysty toqtatu. Biz Astanagha bazarda sauda jasau ýshin kelmedik. Naqty sheshimder qabyldandy. Áriyne, múnda sheteldik mýddege júmys jasap otyrghan, tipti terroristik oqighalargha qatysqan óz elemizding adamdarymen bir ýstelde, bir bólmede otyru biz ýshin auyr tiydi. Olar Irannyng Astanadaghy kelissózderge qatysuyna narazylyq tanytty. Bizding delegasiyanyng Astanagha keluine qarsy bolghan – Týrkiya edi, - dedi Siriya ókimeti mýshesi Djfar әl-Bashariy.

(Staffan de Misturiy)

Ayta keteyik, Astanadaghy jiyngha Hlyqaralyq baqylaushy bolyp BÚÚ qauipsizdik kenesining Sriya mәseleleri jónindegi ókili Steffan de Mistury arnayy qatysty. De Mistury myrza kelissózder bolar aldynda qatysushy taraptarmen jeke-jeke kezdesken bolatyn. Tipti, Preziydent N.Nazarbaevtyng qabyldauynda bolyp, Astana prosessin ong nәtiyjemen ayaqtaugha baryn salatynyn aitqan edi.

NEGE ASTANA?

Siriyadaghy ahualdy retteuge baghyttalghan negizgi alang – Jeneva edi. Alayda, Siriya mәselesin betpe-bet talqylaugha Jeneva tiyimsiz orta bolyp tabyldy. Sebebi, Jeneva Europa jeri. EO  elderi Siriyanyng qazirgi biyleushisi Bashar Asadty avtoritarlyq rejimdi ústanushy dep tanidy. Jenevadaghy kezdesude  negizinen – Bashar Asad biyligin qoldau ya qoldamau aldynghy shepte talqylanatyndyqtan, Resey ýshin Astana eng tiyimdi alang retinde tanyldy. Onyng ýstine Týrkiya Qazaqstangha tuys memleket. Al Resey soltýstikte jatyr. Qazaqstan Kaspiy arqyly Iranmen de shekaralasatyndyqtan, ýsh jaq kelissózderdi ótkizu turaly úsynysty Qazaqstan Preziyentine aitqan. Sayasy arenada bitimgerlik missiyasymen tanylyp jýrgen Núrsúltan Nazarbaev búghan joq demegen.

(Talqy qyzu jýrip jatqanda)

Osylaysha Astana kezekti ret Halyqaralyq delegasiny qabyldady.  Búl prosessti 300-den astam sheteldik BAQ taratty. Ayta keteyik, búl oqighany tikeley efirde taratqan BAQ ókilderining basym kópshiligi orys tilin erkin mengergen eken. (Reseylik BAQ ókilderinin, orys tildi jurnalisterding kóptigin kórip jәne olardyng reseylik BAQ ókilderimen qoyyn-qoltyq júmys istegenine qarap, biz olardyng birsypyrasyn proreseylik pozisiyany qoldaushylar ma degen oigha keldik.) Desek te, CNN Al Jaseera sekildi birsypyra BAQ ta boldy. Tipti, arab jornalshylary arasynda qaqtyghys ta boldy.

(Jurnalister korpusy)

OPPOZISIYa ASTANA QARARYNA QOL QOYMADY

Búl eki arada Qazaqstannyng Siriyadaghy jaghdaydy retteuge 700 myng dollar jәne 500 tonna azyq-týlik jәne gumanitarlyq kómek bólgeni belgili boldy. Búnyng syrtynda Astana kelissózderin ótkizuge júmsalghan qaruar qarjy taghy bar. 300-den astam sheteldik BAQ ókilderin jәne sheteldik delegasiyany kýtip alugha qansha qarjy júmsalghany әzirge belgisiz...

Degenmen Astanagha attay qalap aldyrtqan Siriya qaruly oppozisiyasy Astana qararyna qol qoymady. «Biz qol qoymadyq. Kepildik jasap otyrghan ýsh tarap qarar qabyldady», - dedi delegasiya mýshesi Yahiya әl-Aridiy.

Sóitip, alashapqyn bolghan kezdesu ong nәtiyjesin bermedi. Qazaqstannyng Syrtqy ister ministri Qayrat Ábdirahmanov myrza Astana dialogyn ashu barysynda Núrsúltan Nazarbaevtyng resmy mәlimdemesin oqyp bergen bolatyn. Onda jogharydaghy faktiler kórsetilgen.

Sóz sonynda aita ketelik, Qazaqstan preziydenti N. Nazarbaevtyng kandidaturasy býkilәlemdik Nobeli syilyghyna birneshe mәrte úsynylghany belgili. Astana kelissózderi tónireginde sóz qozghaghan  reseylik sayasy sholushy Arkadiy Dubnov (http://obozrevatel.com/blogs/71280-nazarbaev-poshel-na-sblizhenie-s-zapadom.htm) dәl osy  bitimgerlik missiyasy ýshin Qazaqstan preziydentin taghy bir mәrte Nobeli syilyghyna úsynyluy mýmkin, dep jazady.

Rasynda, Qazaqstan OA elderi ishinde birinshi bolyp BÚÚ qauipsizdik kenesine túraqty emes mýshelikke ótti. Nazarbaevtyng Resey-Týrkiya arasyn tatulastyrghany taghy bar. Múnyng syrtynda Ukraina daghdarysyn retteuge baghyttalghan sayasy jobalary bir tóbe. Nesi bar, Elbasymyzdy Nobeli syilyghyna úsynyp jatsa, alyp qalar. Ótken jylghylarmen salystyrghanda búl joly mýmkindik te mol sekildi kórinedi...

Astanadan Núrgeldi Ábdighaniyúly 

Abai.kz