Kórnekti memleket qayratkeri, zamanynyng zanghar túlghasy Dinmúhamed Ahmetúly Qonaev esimi qazaq halqynyng mәngi esinde qalary dausyz. Kenes odaghy sekildi alyp derjava qúramyndaghy on bes odaqtas respublikalardyng biri – Qazaqstandy basqarghan D.Qonaev  shyn mәninde halyq sýigen  el aghasyna ainaldy. Ol respublikagha basshylyq jasaghan jyldary Qazaqstannyng damuyna orasan zor enbek etti. Búl kezeng respublikamyzdyng gýldengen kezi boldy. Onyng kezinde Qazaqstannyng ekonomikasy ghana emes, sonymen qatar mәdeniyeti, әdebiyeti, óneri de damydy. Biyazy da parasatty túlghaly basshy, kishipeyildiligimen de erekshelendi. Sondyqtan da halyq ony jaqsy kórdi, syilady, qúrmettedi. Dinmúhamed dep esimin tolyq atamay, Dimash Ahmetúly deuining ózi sol qúrmetting bir parasy bolsa kerek. 

Mine halqymyzdyng osynday úly perzentimen kezdesu nemese ony kóru sol uaqytta kim-kimge de erekshe әser qaldyratyn. Sonday әserdi osy joldardyng avtory da bastan keshken edi. Búl ózi sonau 1970 jyly bolghan jaghday ekenin aita ketu kerek. Ol kezde men Almatydaghy  № 2 mektep-internattyng altynshy synyp oqushysymyn. Búl bilim oshaghy sol uaqyttaghy Qazaqstan astanasyndaghy sanauly qazaq mektebining biri. Qatelespesem tórteu ghana boldy-au deymin. Oqu jylynyn  bastalghanyna kóp bola qoymaghan kez. Shamasy sol qyrkýiek aiynyng orta shamasy boluy kerek. Áyteuir kýn jyly uaqyt. Múghalimderimiz  kelesi kýni óte erte oyanugha tiyis ekenimizdi eskertti.  Sodan keyin bәrimizge jana kiyimder berdi. Úldar barlyghy  birdey kostum-shalbar men aq kóilekke ie bolsa, qyzdarymyzgha da jana mektep formalary berildi. Kiyimderimizdi, sonday-aq qyzyl galstukterimizdi ótektep, dayyndap qoydyq. Osylaysha ýsh synyp oqushylary dayyn boldy. Aldaghy kýni ne bolatynynan, qayda baratynymyzdan habarsyzbyz.

Ertenine shynymen de tanghy saghat tórtte oyatty, 15-20 minuttan keyin bәrimizde mektepting janyna kelip túrghan ýsh avtobusqa bólinip otyrdyq. Bir bayqaghanymyz avtobusta әdemi gýl shoqtary salynghan sebetter bar eken. Saghat besten óte Almaty әuejayyna kelip jettik. Bizge qazir kelip qonatyn laynerden sheteldik qonaqtar týsetinin, solargha gýl shoqtaryn tapsyrugha tiyis ekenimizdi týsindirdi.  Sәlden song bizge jaqyn jerge birneshe "Chayka" avtokólikteri toqtap, olardan Qonaev bastaghan respublika basshylary týse bastady. Bәrimiz de sol jaqqa qarap qalyppyz. Ol kisiler ózderin kýtip alghan әuejay qyzmetkerlerimen az-kem tildesken song biz jaqqa qaray nazar audardy.  Sonan song bizge qaray bet aldy. Bastap kelgen múghalimderimiz "Tynysh túryndar, ózderindi jaqsy ústandar" dep sybyrlap ýlgirdi. Túsymyzgha jetken Dimash Ahmetúly meyirimdi jýzben "Al balalar, salamatsyndar ma?" dep ózi birinshi sәlem berdi. Barlyghymyz birdey jamyrap, "Salamatsyz ba?" dep ol kisining sәlemine jauap qaytaryp jatyrmyz. "Jaghdaylaryng qalay, sabaqtaryng jaqsy ma?" degen súraghyna "Jaqsy" dep jәne jauap qaytardyq. "Dúrys, jaqsy oqyndar. Elimizding bolashaghy ózderinsinder. Sondyqtan bolashaqta elimizge jaqsy qyzmet etulering ýshin bilimdi bolularyng kerek" dedi. Búl uaqytta kýtip túrghan úshaghymyzdyng qonu alanyna jaqyndap qalghan sәti edi. Áuejay basshylary Qonaev pen onyng janyndaghy joghary lauazym iyelerine  asyghu kerektigin sypayylap jetkizip jatty. Qonaev biz jaqqa taghy da búrylyp, jyly jymighan kýii "Jaraydy, bәrimiz de qonaqtarymyzdy dúrystap kýtip alayyq" dedi de qasyndaghy kisilerdi bastay jóneldi. Qonaevtyng ózi kelip sәlemdesip ketkenining әseri bolar, balalardyng bәrining beti bal-búl jaynap ketti. Bizdi bastap jýrgen oqytushylarymyz da әserden aiygha almay túrghanday.

Sәlden keyin әuejay alanyna sol uaqyttaghy alyp laynerlerding biri sanalatyn "TU-104" úshaghy kelip qondy. Trap baspaldaqtary qoyylghannan keyin úshaq esigi ashylyp, kýtken qonaqtarymyz týse bastady. Búlar ózderi shamasy halyqaralyq simpozium nemese konferensiya delegattary boluy kerek. Óitkeni, týsip jatqan qonaqtar qúramynda barlyq kontiynetterding ókilderi, aq týstiler de, qara nәsildi de. aziyalyqtar da, latynamerikandyqtar da boldy. Olardyng barlyghy, jýz shaqty adamday, týsip boldy-au degen kezde keyinirek túrghan bizderge qoldarymyzdaghy gýlderimizdi tapsyrugha rúqsat berdi. Balalar jýgirip kelip, mәrtebeli meymandargha gýlderin bere bastady. Men gýl tapsyrghan qonaqtyng Ýndi elining adamy ekenin kiygen kiyiminen anghardym. Jәne ol delegasiya basshylarynyѓ biri ekeni belgili bolyp túrdy. Gýldi alyp, "Spasibo!"dep arqamnan qaghyp, basymnan sipady. Odan bir-eki qadam jerde delegasiya basshysy, jas shamasy jetpiske jaqyndap qalghan  buryl shashty europalyq kisi Qonaevpen әngimege kirisipti. Dimash Ahmetúly biyazy qalpy  basyn iyzep, sodan keyin ol kisige respublikanyng joghary kenesi prezidiuymynyng basshylary Niyazbekovti jәne Ramazanovany tanystyryp jatyr. Bir sәt bógelgende osy kóriniske kuә boldym, odan song keyin qayta bastaghan synyptastaryma qosyldym.

Osylaysha azghana uaqyt aralyghynda biz sol kezdegi Qazaqstan Respublikasynyng basshysymen didarlasqan edik. Shynyn aitqanda biz Dimash Ahmetúlyn búghan deyin de bir ret kórgen bolatynbyz. Sodan 4-5 ay búryn Leninning 100 jyldyghyna baylanysty Almatydaghy ortalyq stadionda ýlken merekelik shara ótkizildi. Sol sharada Qonaevty  óte jaqyn jerden túrdy. Mine osylaysha jas kezimizde úly túlghany kórgen sәtter úmytylmastay әserin qaldyrghan edi.

IYә, әuejaygha qayta oralayyq. Respublika basshylary men sheteldik meymandar әuejaydan attanyp ketkennen keyin biz sol jerde biraz bógeldik. Kimnen shyqqan úsynys ekenin bilmeymin, balalar ýlken úshaqtardy kórsin dep әuejay basshylary rúqsat beripti. Sodan bәrimiz sheteldikter úshyp kelgen "TU-104"-ting jәne sol jerde túrghan taghy bir layner – "IYL-18"-ding ishine kirip, aralap shyqtyq. Ol da ózindik bir qyzyq sәt boldy.

Negizi sheteldik qonaqtardy últtyq mektep oqushylarynyng kýtip aluy da respublikany tanystyrudyng bir joly dep týsindik. Jalpy osy mektepte oqyp jýrip qazaqtyn  tarihynda esimi qalghan kóptegen belgili adamdarmen jýzdesken edik. Olar mektep oqushylarymen kezdesulerge kezegimen shaqyrylyp túratyn. Mysaly solardyng qatarynda shyghys jastary kóshbasshylarynyng biri bolghan Sara Esova apamyzben (ol Leninmen kezdesken), Reyhstahqa tu tikken Raqymjan Qoshqarbaevpen, danqty partizan, jazushy Qasym Qaysenovpen bolghan kezdesuler dәl býgingidey kóz aldymda. Búlar tútas bir dәuirding ókilder edi. Osynday jandarmen kezdeskenimdi shyn mәninde maqtan etemin.

Ydyrys TÁJIÚLY

Abai.kz