كورنەكتi مەملەكەت قايراتكەرi, زامانىنىڭ زاڭعار تۇلعاسى دiنمۇحامەد احمەتۇلى قوناەۆ ەسiمi قازاق حالقىنىڭ ماڭگi ەسiندە قالارى داۋسىز. كەڭەس وداعى سەكiلدi الىپ دەرجاۆا قۇرامىنداعى ون بەس وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ بiرi – قازاقستاندى باسقارعان د.قوناەۆ  شىن مانiندە حالىق سۇيگەن  ەل اعاسىنا اينالدى. ول رەسپۋبليكاعا باسشىلىق جاساعان جىلدارى قازاقستاننىڭ دامۋىنا وراسان زور ەڭبەك ەتتi. بۇل كەزەڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ گۇلدەنگەن كەزi بولدى. ونىڭ كەزiندە قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار مادەنيەتi, ادەبيەتi, ونەرi دە دامىدى. بيازى دا پاراساتتى تۇلعالى باسشى، كiشiپەيiلدiلiگiمەن دە ەرەكشەلەندi. سوندىقتان دا حالىق ونى جاقسى كوردi, سىيلادى، قۇرمەتتەدi. دiنمۇحامەد دەپ ەسiمiن تولىق اتاماي، ديماش احمەتۇلى دەۋىنىڭ ءوزى سول قۇرمەتتiڭ بiر پاراسى بولسا كەرەك. 

مiنە حالقىمىزدىڭ وسىنداي ۇلى پەرزەنتىمەن كەزدەسۋ نەمەسە ونى كورۋ سول ۋاقىتتا كiم-كiمگە دە ەرەكشە اسەر قالدىراتىن. سونداي اسەردi وسى جولداردىڭ اۆتورى دا باستان كەشكەن ەدi. بۇل ءوزi سوناۋ 1970 جىلى بولعان جاعداي ەكەنiن ايتا كەتۋ كەرەك. ول كەزدە مەن الماتىداعى  № 2 مەكتەپ-ينتەرناتتىڭ التىنشى سىنىپ وقۋشىسىمىن. بۇل بiلiم وشاعى سول ۋاقىتتاعى قازاقستان استاناسىنداعى ساناۋلى قازاق مەكتەبiنiڭ بiرi. قاتەلەسپەسەم تورتەۋ عانا بولدى-اۋ دەيمىن. وقۋ جىلىنىڭ  باستالعانىنا كوپ بولا قويماعان كەز. شاماسى سول قىركۇيەك ايىنىڭ ورتا شاماسى بولۋى كەرەك. ايتەۋiر كۇن جىلى ۋاقىت. مۇعالىمدەرىمىز  كەلەسi كۇنi وتە ەرتە ويانۋعا تيiس ەكەنiمiزدi ەسكەرتتi.  سودان كەيiن بارiمiزگە جاڭا كيiمدەر بەردi. ۇلدار بارلىعى  بiردەي كوستيۋم-شالبار مەن اق كويلەككە يە بولسا، قىزدارىمىزعا دا جاڭا مەكتەپ فورمالارى بەرiلدi. كيiمدەرiمiزدi, سونداي-اق قىزىل گالستۋكتەرiمiزدi وتەكتەپ، دايىنداپ قويدىق. وسىلايشا ءۇش سىنىپ وقۋشىلارى دايىن بولدى. الداعى كۇنi نە بولاتىنىنان، قايدا باراتىنىمىزدان حابارسىزبىز.

ەرتەڭiنە شىنىمەن دە تاڭعى ساعات تورتتە وياتتى، 15-20 مينۋتتان كەيiن بارiمiزدە مەكتەپتiڭ جانىنا كەلiپ تۇرعان ءۇش اۆتوبۋسقا ءبولiنiپ وتىردىق. بiر بايقاعانىمىز اۆتوبۋستا ادەمi گۇل شوقتارى سالىنعان سەبەتتەر بار ەكەن. ساعات بەستەن وتە الماتى اۋەجايىنا كەلiپ جەتتiك. بiزگە قازiر كەلiپ قوناتىن لاينەردەن شەتەلدiك قوناقتار تۇسەتiنiن، سولارعا گۇل شوقتارىن تاپسىرۋعا تيiس ەكەنiمiزدi ءتۇسiندiردi.  سالدەن سوڭ بiزگە جاقىن جەرگە بiرنەشە "چايكا" اۆتوكولiكتەرi توقتاپ، ولاردان قوناەۆ باستاعان رەسپۋبليكا باسشىلارى تۇسە باستادى. ءبارiمiز دە سول جاققا قاراپ قالىپپىز. ول كiسiلەر وزدەرiن كۇتiپ العان اۋەجاي قىزمەتكەرلەرiمەن از-كەم تiلدەسكەن سوڭ بiز جاققا قاراي نازار اۋداردى.  سونان سوڭ بiزگە قاراي بەت الدى. باستاپ كەلگەن مۇعالiمدەرiمiز "تىنىش تۇرىڭدار، وزدەرiڭدi جاقسى ۇستاڭدار" دەپ سىبىرلاپ ۇلگiردi. تۇسىمىزعا جەتكەن ديماش احمەتۇلى مەيiرiمدi جۇزبەن "ال بالالار، سالاماتسىڭدار ما؟" دەپ ءوزi بiرiنشi سالەم بەردi. بارلىعىمىز بiردەي جامىراپ، "سالاماتسىز با؟" دەپ ول كiسiنiڭ سالەمiنە جاۋاپ قايتارىپ جاتىرمىز. "جاعدايلارىڭ قالاي، ساباقتارىڭ جاقسى ما؟" دەگەن سۇراعىنا "جاقسى" دەپ جانە جاۋاپ قايتاردىق. "دۇرىس، جاقسى وقىڭدار. ەلiمiزدiڭ بولاشاعى وزدەرiڭسiڭدەر. سوندىقتان بولاشاقتا ەلiمiزگە جاقسى قىزمەت ەتۋلەرiڭ ءۇشiن بiلiمدi بولۋلارىڭ كەرەك" دەدi. بۇل ۋاقىتتا كۇتiپ تۇرعان ۇشاعىمىزدىڭ قونۋ الاڭىنا جاقىنداپ قالعان ءساتi ەدi. اۋەجاي باسشىلارى قوناەۆ پەن ونىڭ جانىنداعى جوعارى لاۋازىم يەلەرiنە  اسىعۋ كەرەكتiگiن سىپايىلاپ جەتكiزiپ جاتتى. قوناەۆ بiز جاققا تاعى دا بۇرىلىپ، جىلى جىميعان كۇيi "جارايدى، ءبارiمiز دە قوناقتارىمىزدى دۇرىستاپ كۇتiپ الايىق" دەدi دە قاسىنداعى كiسiلەردi باستاي جونەلدi. قوناەۆتىڭ ءوزi كەلiپ سالەمدەسiپ كەتكەنiنiڭ اسەرi بولار، بالالاردىڭ ءبارiنiڭ بەتi بال-بۇل جايناپ كەتتi. بiزدi باستاپ جۇرگەن وقىتۋشىلارىمىز دا اسەردەن ايىعا الماي تۇرعانداي.

سالدەن كەيiن اۋەجاي الاڭىنا سول ۋاقىتتاعى الىپ لاينەرلەردiڭ بiرi سانالاتىن "تۋ-104" ۇشاعى كەلiپ قوندى. تراپ باسپالداقتارى قويىلعاننان كەيiن ۇشاق ەسiگi اشىلىپ، كۇتكەن قوناقتارىمىز تۇسە باستادى. بۇلار وزدەرi شاماسى حالىقارالىق سيمپوزيۋم نەمەسە كونفەرەنتسيا دەلەگاتتارى بولۋى كەرەك. ويتكەنi, ءتۇسiپ جاتقان قوناقتار قۇرامىندا بارلىق كونتينەتتەردiڭ وكiلدەرi, اق تۇستiلەر دە، قارا ءناسiلدi دە. ازيالىقتار دا، لاتىنامەريكاندىقتار دا بولدى. ولاردىڭ بارلىعى، ءجۇز شاقتى ادامداي، ءتۇسiپ بولدى-اۋ دەگەن كەزدە كەيiنiرەك تۇرعان بiزدەرگە قولدارىمىزداعى گۇلدەرiمiزدi تاپسىرۋعا رۇقسات بەردi. بالالار جۇگiرiپ كەلiپ، مارتەبەلى مەيماندارعا گۇلدەرiن بەرە باستادى. مەن گۇل تاپسىرعان قوناقتىڭ ءۇندi ەلiنiڭ ادامى ەكەنiن كيگەن كيiمiنەن اڭعاردىم. جانە ول دەلەگاتسيا باسشىلارىنىѓ بiرi ەكەنi بەلگiلi بولىپ تۇردى. گۇلدi الىپ، "سپاسيبو!"دەپ ارقامنان قاعىپ، باسىمنان سيپادى. ودان بiر-ەكi قادام جەردە دەلەگاتسيا باسشىسى، جاس شاماسى جەتپiسكە جاقىنداپ قالعان  بۋرىل شاشتى ەۋروپالىق كىسى قوناەۆپەن اڭگiمەگە كىرىسىپتى. ديماش احمەتۇلى بيازى قالپى  باسىن يزەپ، سودان كەيiن ول كiسiگە رەسپۋبليكانىڭ جوعارى كەڭەسi پرەزيديۋىمىنىڭ باسشىلارى نيازبەكوۆتi جانە رامازانوۆانى تانىستىرىپ جاتىر. بiر ءسات بوگەلگەندە وسى كورiنiسكە كۋا بولدىم، ودان سوڭ كەيiن قايتا باستاعان سىنىپتاستارىما قوسىلدىم.

وسىلايشا ازعانا ۋاقىت ارالىعىندا بiز سول كەزدەگi قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باسشىسىمەن ديدارلاسقان ەدiك. شىنىن ايتقاندا بiز ديماش احمەتۇلىن بۇعان دەيiن دە بiر رەت كورگەن بولاتىنبىز. سودان 4-5 اي بۇرىن لەنيننiڭ 100 جىلدىعىنا بايلانىستى الماتىداعى ورتالىق ستاديوندا ۇلكەن مەرەكەلiك شارا وتكiزiلدi. سول شارادا قوناەۆتى  وتە جاقىن جەردەن تۇردى. مiنە وسىلايشا جاس كەزiمiزدە ۇلى تۇلعانى كورگەن ساتتەر ۇمىتىلماستاي اسەرiن قالدىرعان ەدi.

ءيا، اۋەجايعا قايتا ورالايىق. رەسپۋبليكا باسشىلارى مەن شەتەلدiك مەيماندار اۋەجايدان اتتانىپ كەتكەننەن كەيiن بiز سول جەردە بiراز بوگەلدiك. كiمنەن شىققان ۇسىنىس ەكەنiن بiلمەيمiن، بالالار ۇلكەن ۇشاقتاردى كورسiن دەپ اۋەجاي باسشىلارى رۇقسات بەرiپتi. سودان ءبارiمiز شەتەلدiكتەر ۇشىپ كەلگەن "تۋ-104"-تiڭ جانە سول جەردە تۇرعان تاعى بiر لاينەر – "يل-18"-دiڭ iشiنە كiرiپ، ارالاپ شىقتىق. ول دا وزiندiك بiر قىزىق ءسات بولدى.

نەگiزi شەتەلدiك قوناقتاردى ۇلتتىق مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ كۇتiپ الۋى دا رەسپۋبليكانى تانىستىرۋدىڭ بiر جولى دەپ تۇسىندىك. جالپى وسى مەكتەپتە وقىپ ءجۇرىپ قازاقتىڭ  تاريحىندا ەسiمi قالعان كوپتەگەن بەلگىلى ادامدارمەن جۇزدەسكەن ەدiك. ولار مەكتەپ وقۋشىلارىمەن كەزدەسۋلەرگە كەزەگiمەن شاقىرىلىپ تۇراتىن. مىسالى سولاردىڭ قاتارىندا شىعىس جاستارى كوشباسشىلارىنىڭ بiرi بولعان سارا ەسوۆا اپامىزبەن (ول لەنينمەن كەزدەسكەن), رەيحستاحقا تۋ تiككەن راقىمجان قوشقارباەۆپەن، داڭقتى پارتيزان، جازۋشى قاسىم قايسەنوۆپەن بولعان كەزدەسۋلەر ءدال بۇگiنگiدەي كوز الدىمدا. بۇلار تۇتاس بiر ءداۋiردiڭ وكىلدەر ەدi. وسىنداي جاندارمەن كەزدەسكەنiمدi شىن مانiندە ماقتان ەتەمiن.

ىدىرىس تاجىۇلى

Abai.kz