1) Birneshe jyl búryn Ukrainada Stepan Bandera men Shushkevichterge eskertkish ornatyldy. Mәskeu: "Fashisterdi dәriptep jatyrsyndar, senderge ne kerek ekenin biz bilemiz, últtyq iydeologiyany biz jasap beremiz" dep tiyisti, aiqay kóterdi. Odan búryn Baltyq jaghalauy elderi 2 dýniyejýzilik soghysta orys әskerine qoyylghan eskertkishti qiratqanda týgelimen "fashist" atandy. Álemde kimning kim ekenine solar bagha beretindey. 20 jyl búryn óz elin qorghap soghysqan Shәmil, Aslan, Joharlar Chechen elindegi mektepterde dәl qazir "terrorist, últshyl, fashist" retinde oqytylyp jatyr. Keyin Gruziyagha tiyisti. Tize berseng kóp. Ayta berseng súmdyq.

2) Kóktemde qazaghy qalyng Qyzyl-Ordada Mústafa Shoqaygha eskertkish ornatyldy. Qazaqstanda biraz sayttar "Bandera siyaqty" dep shulaghany bolmasa eskertkishke tiymedi. Ol sayttardyng da Mәskeuden qorektenetini belgili. Mәskeudegi Kutuzov, Suvorov, Ivan Groznyy siyaqty jendetterding eskertkishterine eshkim "fashist" dep yarlyk taghyp jatqan joq. Meyli ol basqa әngime. Bir qyzyghy jaqynda ghana shekaragha jaqyn Aqtóbedegi 5 qabatty ghimarattyng qabyrghasyna salynghan Shoqay sureti artynsha óshirilipti. Mәskeu birdene dedi me? Álde demey jatyp óshirdi me? Álde jaghday mýlde basqasha ma? Suretti salghan kimder? Óshirtken kim? Álihannyng sureti salynghanda qanday bolar edi?

Álihan "Qazaq últtyq memleketin qúramyn" dese Mústafa sol kezdegi bir pikirlermen "Týrkistanshyl" boldy. 1 dýniyejýzilik soghys túsynda Reseydi túqyrtyp qúrtu ýshin jәne Reseydi soghystan shygharyp jiberu ýshin Reseyge Lenindi jiberip tónkeris jasau jәne "panturkizm" iydeyalaryn tyqpalaghan da nemis iydeologtary ekeni ras. Alash arystarynyng 90 payyz Alash ýkimeti jaghynda bolghany taghy ras. Sebebi Alash ýkimeti Qazaq jerinde, Qoqan-Týrkistan ýkimeti Qoqan, Hiua, Búhara handyqtarynyng ornynda qúryldy. Shoqay iydeyasyna qazirgi kózqaraspen qarasang tipti basqa, tipti bólek úzaq әngime. Ekonomikalyq integrasiyalyq tústary kónilge qonymdy.

3) Degenmen Mústafa Shoqay Qazaq dalasy men Orta Aziya tәuelsizdigi ýshin kýresken túlgha edi ghoy. Taghy da osy kýnderi bireuler Alash Ordashylardy әsirese Álihandy "imanshyl" bireuler "panturkizmshil" etip kórsetkisi kelip jýrgen kezderdegi kishkene oiym dep bilgeysizder!

Núrat Iliyas

Facebook-tegi paraqshasynan