Qytay tarihshylary Qazaqstannyng jarty jerin Qytaygha qosyp jiberipti. IYә, búl mәsele qazaq tarihshylarynyng tarapynan birneshe ret narazylyqqa úshyraghanymen  kýni býginge deyin әlgi kartalar Qytay oqulyqtarynda bar kórinedi. "Tengrinews.kz" aqparatynda solay dep jazylghan.

QR Bilim jәne ghylym ministrligi janyndaghy Shyghystanu institutynyng jetekshisi Meruert Ábuseyitova súhbat berip, Qytay tarihshylarynyng qazaq jerin "jaulap alghan" kartasy әli joyylmaghanyn aitypty.

Búl oqulyqtar (Qazaqstandy Qytaygha qosyp jibergen tarihy oqulyqtar - red.) Qazaqstan Tәuelsizdik almay túryp jaryq kórgen. Qazir olar qarastyryp jatyr.

"Búl oqulyqtar (Qazaqstandy Qytaygha qosyp jibergen tarihy oqulyqtar - red.) Qazaqstan Tәuelsizdik almay túryp jaryq kórgen. Qazir olar qarastyryp jatyr. Biz olarmen kezdeskende bizding de, olardyng da oqulyqtarynda birdey, geografiyalyq kartanyng obiektivti әri búrmalanbay kórsetiluin, shekaranyng dúrys kórsetiluin jәne tarihy kózqarastyng shynayy beriluin talap etemiz", - depti Meruert hanym.

Ministrlik janynan ashylghan R. Sýleymenov atyndaghy Shyghystanu institutynyng jetekshisi Meruert hanym Ábuseyitovanyng aitqandaryna qarap mynany týidik.

Áueli, Qazaqstan Sәbet odaghynyng qúramynda bolghan tústa-aq, Qytay tarihshylary Qazaqstangha sayasy anneksiyany bastap ketken kórinedi. Sebebi, oqulyqtardaghy jaghrapiyalyq kartada Qazaqstan jeri Qytaydyng aumaghyna kirip ketken.

Qazaqstan kýiregen KSRO-dan bir jola ketip, Tәulisiz el atanghaly 26 jyl ótse de, qytay tarihshylary men QHR iydeologiyasy bәrine kóz júmyp qarap otyrghan siyaqty. Qytay tarihshylarynyng sayasy sauatsyz әri әperbaqandyqpen syzylghan kartasy oqulyqtarda әli kýnge bar eken. Búl neni bildiredi?

Men Qazaqstangha kelgende, "Pekiyn" qonaq ýiine ornalastym. Ol jerde ózimdi óz ýiimde jýrgendey sezinemin

Biz Qytaymen qoyan-qoltyq júmys jasap, әriptestik ornatyp otyrghan  elmiz deymiz. Kýni keshe ghana Astanada Shanhay Yntymaqtastyq Úiymynyng sammiytin ótkizip, úiymgha mýshe elderding preziydentterin qabyldadyq. Ol jiynnyng bas qonaghy taghy Sy Szinipin boldy.

Astananyng qaq tórindegi Qytay qonaq ýiinde jatqan Sy Szinipin bylay dedi: "Men Qazaqstangha kelgende, "Pekiyn" qonaq ýiine ornalastym. Ol jerde ózimdi óz ýiimde jýrgendey sezinemin".

Qytay kompartiyasynyng әm halqynyng tóraghasy búl sózimen neni menzedi?

Biz she? Biz "Qytaydy senimdi dosymyz" dep dәripteymiz. Shekaramyz shektesip jatqan Qúdayy kórshimiz dep bilemiz. Sóitemiz de, Qytaydyng 51 óndiristik kәsiporynyn elimizge kóshiremiz.

Oghan qosa, Qazaqstannyng energetika ministri Qanat Bozymbaev sýiinshi súrap, Qazaqstan múnayynyng 25 payyzyn Qytay óndiretin aitty.

Qytaylyq әm qazaqstandyq BAQ Sy Szinipinning Qazaqstangha keluin tarihy sәtke balap, eki elding dostyghy turaly kóldey maqalalar jariyalay bastady. Ras, Preziydent Nazarbaev pen Qytay tóraghasy ózara 15 ret kezdesipti. Búl siyrek kezdesetin jaghday. Sonyng ishinde Sy Szinipin Qazaqstangha 3 ret kelgen. Nazarbaev pen Szinipin arasyndaghy jyly qarym-qatynasty júrt 2016 jyly әsirese bayqap qalghangha úqsaydy. G20 sammiytine barghan Preziydent Nazarbaev Qytay tóraghasymen qayta-qayta qúshaqtasqan eken. Onyng ýstine Núlsúltan Nazarbaev Qytaydyng ýsh tóraghasymen de til tabysqan edi. Áueli Szyan Szemiyn, sosyn Hu Szinitao, endi  Sy Szinipiyn.

E, aitpaqshy, Sy Szinipinning әkesi Sy Chjunisun Qytay kompartiyasy ortalyq komiytetining soltýstik-batys bólimin basqaryp túrghanda Aqsay-qazaq avtonomdyq uezining qazaqtarymen jaqsy qarym-qatynasta bolypty. Sodan eken, Sy Szinipinning qazaqtargha yqylasy auyp túratyny. 

QHR tóraghasy Qazaqstangha resmy saparmen kelerding aldynda baspasózde osynday bir әngime tarady. Bәlkim, ras ta shyghar. Eger Qazaqstan-Qytay dostyghy anau aitqanday adal әm әlemge ýlgi bolatyn bolsa, Qytay oqulyqtaryndaghy beysauat karta qaydan shyqty? Ol kartany Qytay tarapy nege oqulyqtargha kirgizip otyr? Erteng әlgi kartany kórip ósken qytay jastary: "Qazaqtar bizding jerde nege otyr?", - dep sayasy mәsele kóterip, jer dauyna kirsipesine kim kepil?.. Qytaydyng mektep oqushylaryna arnalghan oqulyqtaryndaghy sayasiy-jaghyrapiyalyq kartany kәdimgi qúmar oiyny "karta" dep qarastyrsaq, Kýn Shyghystaghy kórshimizding kózdep otyrghan kózirin eptep týsinuge bolatyn siyaqty...

Núrzat Toqjan

Abai.kz