«Abai.kz» aqparattyq portaly ótken joly «Qaryzben qúl qyludyng qazaqstandyq jobasy» atty maqala jariyalady. Onda bankpen sottasyp jýrgen almatylyq kәsipkerding janayqayy jazylghan edi.

Biz «Aybol» JShS diyrektory, bankke jolaymyn dep basy daugha qalghan Svetlana Aytbaevany sózge tarttyq. Mәselening mәn-jayyn, jay-japsaryn óz auzynan estip bildik.

- Svetlana hanym, әueli kәsipker bola túryp, sizding sayasat maydanynda jýrgeninizdi bilemiz. Sayasatty tastap, kәsipkerlikke bet búruynyzgha ne sebep boldy?

- Sayasat degende, bylay ghoy. Adam ózining qolynan keletin ispen ainasyluy kerek. Sonda bir nәtiyje shyghady. Elimiz Tәuelsizdikti alghan alghashqy jyldary sayasy ómirge belsene aralasqan edik. Almaty qalalyq әkimdigi janyndaghy qoghamdyq kenesterde, partiya qúrylymynda biraz jyl ter tóktik. Marqúm Sergey Diyachenko Parlamentke saylanatyn  kezde, sol kisining saylau aldy ýgit-nasihat  kompaniyasyn basqardym. Shapqylap jýrip, Sergey myrzany ótkizdik qoy, Parlamentke. Ol kisi, óte qarapayym edi. Qolynan kelgen kómegin ayamaytyn.  Qazirgi «Núr Otan» partiyasy «Otan» bolyp túrghan kezde qalalyq partiya úiymynyng politsovet jәne burosynda mýshe bolyp biraz qoghamdyq-sayasy sharalardy ótkizdik. Otan partiyasynyng ýsh sezine delegat boldym. Onyng barlyghyn qazir jipke-tizip aityp beruim artyq bolar. Almatynyng Bauyrjan Baybekke deyingi әkimderining barlyghyn kórdim. Barlyghymen istes boldym. Qalanyng infraqúrylymyna da demeushi bolghan edim, óz uaghynda....

- Kәsipkerlikte jýrip qalalyq is-sharalardyng demeushisi bolyp jýrdiniz ghoy.

- Ol kezde jeke saqtandyru kompaniyalary degen joq edi. Men Mәskeuge baryp, solardyng jýiesin kórip keldim. Olar da sylap-sipap, shet jaghyn kórsetkenimen, onyng ishki funksiyalary qalay júmys jasaytynyn aitpaydy. Sodan, kelip, ózimizding Últtyq qorlardyn, bankterding jýiesine negizdep, saqtandyru kompaniyasyn ashtym. Qazaqstanda jiyrma ýsh jәne Mәskeude bir ofiysimiz boldy.

Sóitip, kәsibimiz dóngelep túrghan kezde qalalyq әkimdikting kóptegen sharalaryna qoldau kórsetip, jas mamandardy, jastardy qoldaudan ayanyp qalmadyq. Osynyng barlyghyn Qúday taghala kórip túr ghoy.

- Almatynyng syrt jaghyndaghy Qúlja kýre jolynyng boyynan bir joba bastaghan ekensizder...

- IYә, Almatydan shygha beristegi Qúlja kýre jolynyng boyynan jastar qalashyghyn salu josparymda bar edi. Ol búrynghy «malosemeyka» degen sekildi ghoy. Arzan baghadan, bólip tóleuge ynghayly. Bir-eki bólmelik ýiler salu ýshin әkimdikke jobamdy ótkizip, jer súradym. Keyin ony әkimdik ózi qolgha alyp, «biz salamyz» dedi. Aqyrynda sol joba ayaqsyz qaldy ghoy.

- Myna bәlege qalay úrynyp jýrsizder?

- «Aybol» JShS degen seriktestigim bar.  Biz alghashynda «Temir bank» (keyin «Forte Bank» bolyp auysty ghoy) pen kelisim jasap Almatydan bazy asha qoyayyq degen niyetpen nesie aldyq. 2006 jyl bolatyn. Bizge bank 9 transhqa bólip tóleuge kelisim jasap, jalpy somasy 240 millionnan astam tenge berdi. Biz ol aqshagha bazymyzdy saludy bastap kettik.  Onyng ýstine biz nesiyeni tengemen aldyq. Zanda da jazylghan ghoy, tengemen alynghan nesie – tengemen qaytarylady dep. 2008 jyldyng mamyr aiynda bankting mәjbýrleui boyynsha biz nesie valutasyn dollargha auystyryp, dollarmen qaytarugha tura keledi. Bank valuta konvertasiyasyn jasady. Devalivasiya kezindegi tәuekel dedi.

Biz 2013 jyldyng qazan aiyna deyin bankting núsqauy boyynsha barlyq nesiyemizdi tólep keldik.  2013 jyldyng qazan aiynan bastap bank  bizding ótinishterimizdi eskermeuge kóshti. Biz әuel basta  әl-Faraby danghylynyng boyynda ornalasqan ghimaratymyzdy kepilge qoyghanbyz. Nesiyeni berer kezde bank ol ghimaratty bolmashy aqshagha baghalaghan. Keyin onyng baghasy kýrt ósip, bank bizge 500 milliongha deyin nesie alugha bolatynyn aitty.

Arada dau bastalghanda bank taghy bir oryndalmaytyn sharttar úsyndy.  Sóitip, aradaghy kelisim búzyldy. 2014 jyldyng qazan aiynan bastap bankpen aramyzda sot prosessi bastaldy.

Qúday-ay, osy uaqytqa deyin eki birdey saraptama jýrgizilgen. Alghashqy saraptama qorytyndysy boyynsha, Medeu audandyq soty bizding naqty bereshegimizdi kórsetip, sheshim shygharyp berdi. Biz oghan da kelistik, meyli.

Sóitip, olar appelyasiyalyq shaghym týsirip, appelyasiyalyq sotta ekinshi mәrte saraptama jýrgizilip, anau Medeu audandyq sotynyng sheshimin teriske shyghardy. Sodan ne kerek, is Jogharghy sottyng aldynan bir-aq shyqty.

- Bankke tólegen aqshanyng qaghazdary bar shyghar?

- Býgingi kýnge deyin biz  240 million tengening 183 million tengesin әuelgi qaryz esebinde tólep tastadyq. Chekter de bar. Jana aitqan 9 transhtyng 5 tranyshyn jauyp tastadyq. Osy uaqytqa deyin bankke 356 million tenge tólengen. Onyng 161 milliony ýsteme payyzdyq syiaqy retinde esepke kirdi. Keyin, Últtyq bank sarapshysy osy mәseleni qarap, óz tújyrymdamasyn jazyp berdi. Onda aidan-anyq jazylghan. Biz bankke 20 million tenge artyghymen tólep bergen ekenbiz. 13 million negizgi qaryzdan artyq tólense, 7 million syiaqydan asyp ketken. Sonda búl 20 million kimning qaltasyna ketti?

- Ortadaghy devalivasiya kezinde jasalghan valuta konvertasiyasy kezinde aqsha aiyrmashylyghy bolghan ghoy...

- Ol kezde tengemen alghan nesiyemiz dollargha baghalanghan. Sóitip, bank «taghy 50 milliongha juyq  qaryzdarynyz bar» dep shyqty ghoy.  Biz búl 50 milliondy alghan da, kórgen de joqpyz. Sosyn tólemeytinimizdi aittyq. Endi sol aqsha 120 milliongha juyqtapty. Búl da kóldeneng aqsha ghoy. Kәsipkerlerdi osynshama qinaugha bola ma? Bankter býite berse, elimizde kәsipker qalmaydy ghoy.

- Endi bazynyz ben, әl-Farabiydegi ghimaratynyzdy bank alyp qoyghan joq pa?

- Bazymyz qúrydy. Ketti. Bala-shaghamnyng nesibesi degende bankke jem boldym. Ózi bәlenbay jyl osy salada istep kelip, aqyrynda ózimdi jem etti.

Bir ret bank shaqyrdy. Myna Almas (Almas Kýngeybaev, zanger) ekeuimiz barghan edik. Almasty kirgizbey qoydy. Men jalghyz kirip, bankting basshylarymen kezdestim. Jap-jas qyz (maman) dauys kóterip, mening әl-Farabiydegi kensemdi bankke beruimdi talap etti. Sondaghysy, men ol kenseni bankke bersem, barlyq qaryz-qúryzymnan qútylady ekenmin-mis. Joq, kókem, olay bolmaydy dedim. Mening jasym 70-ten asty. Órimdey jastar, jelkemnen alghanday jekip sóilep, dauys kótergende, әlgi jerde qúlap qalsam ne bolady?

Sonda týsindim, bankting tilep otyrghany – mening әl-Farabiydegi kensem eken. Onyng jobasyn ózim syzyp, ózim salghan ghimarat edi.  5 qabatty kense ghoy. Búl endi reyderlik emey nemene? Qasaqana jasap otyr. Maqsattary – mening dýniye-mýlkimdi tartyp alu ghana. Basqa dәnene de joq. Mine, jaghdayym osy, balam. Qújattarymnyng barlyghy bar. Aqqa Qúday jaq deushi edi ghoy.

- Endi ne istemeksizder?

- Kýresemin! Aqiqatyna jetkenshe kýresemin. Mende eki birdey úlymnan aiyrylghan anamyn. Bar qyzyghym nemerelerim, men shóberelerim. Solardyng nesibesin qúlqyny ashylghan bankterge berip qoyyp otyrmaymyn. Kerek, bolsa Elbasynyng ózine deyin shyghamyn.

- Ras, Elbasynyng ózi shaghyn jәne  orta biznesti jan-jaqty qoldaudy Ýkimetke tapsyrghany belgili. Moyymanyz!

- Rahmet altynym, osyny jariya etersin. Júrt oqysyn, kórsin. Amaly bosla, bankterge jolamasyn!

Eskertu! «Abai.kz» portaly erkin aqparat almasu alany. Oy jarystyryp, pikir talastyru oqyrman enshisinde. Biz óz kezegimizde «Forte Bank» tarapynan qanday da bir jauap kýtemiz!

Súhbattasqan - Núrzat Toghjan

Abai.kz