7 qarasha kýni qazaq kommunisteri jyldaghyday jinalyp, el qalalarynyng quys-quystarynda túrghan sýiikti kósemderi Leninning eskertkishterine gýl shoqtaryn qoyyp, Kenes zamanyn ansap, kóz jastaryn syqtady. «Úly Qazan revolusiyasynyn» 83-jyldyghyna oray Qazaqstan kompartiyasy Ortalyq komiytetining burosy arnayy mәlimdeme qabyldap, jaqtastaryn «Pravda Kazahstana» gazetining betterinen qúttyqtady.

Óz ýndeuinde kompartiyanyng Ortalyq komiyteti bylay depti: «My desyatyy raz vstrechaem ocherednuy godovshinu Velikoy Oktyabriskoy sosialisticheskoy revolusiy bez Sovetskogo Soyza. S glubokim volneniyem my obrashaem nashu pamyati v tot oktyabriskiy deni 1917 goda, kogda partiya bolishevikov vo glave s Leninym vstala u rulya ogromnoy strany. Ona smogla eto sdelati potomu, chto za partiey shly rabochiy klass, krestiyanstvo, trudyashiyesya vseh nasiy y narodnostey, te massy, kotorye neposredstvenno sotvorily revoloysii. Oktyabriskaya revolusiya korennym obrazom izmenila hod razvitiya chelovechestva, otkryla dorogu k spravedlivomu, gumannomu y podlinno demokraticheskomu obshestvu...».  Qalghany ýirenshikti dalbasa.

7 qarasha kýni qazaq kommunisteri jyldaghyday jinalyp, el qalalarynyng quys-quystarynda túrghan sýiikti kósemderi Leninning eskertkishterine gýl shoqtaryn qoyyp, Kenes zamanyn ansap, kóz jastaryn syqtady. «Úly Qazan revolusiyasynyn» 83-jyldyghyna oray Qazaqstan kompartiyasy Ortalyq komiytetining burosy arnayy mәlimdeme qabyldap, jaqtastaryn «Pravda Kazahstana» gazetining betterinen qúttyqtady.

Óz ýndeuinde kompartiyanyng Ortalyq komiyteti bylay depti: «My desyatyy raz vstrechaem ocherednuy godovshinu Velikoy Oktyabriskoy sosialisticheskoy revolusiy bez Sovetskogo Soyza. S glubokim volneniyem my obrashaem nashu pamyati v tot oktyabriskiy deni 1917 goda, kogda partiya bolishevikov vo glave s Leninym vstala u rulya ogromnoy strany. Ona smogla eto sdelati potomu, chto za partiey shly rabochiy klass, krestiyanstvo, trudyashiyesya vseh nasiy y narodnostey, te massy, kotorye neposredstvenno sotvorily revoloysii. Oktyabriskaya revolusiya korennym obrazom izmenila hod razvitiya chelovechestva, otkryla dorogu k spravedlivomu, gumannomu y podlinno demokraticheskomu obshestvu...».  Qalghany ýirenshikti dalbasa.

Men biraz uaqyt boyy kommunisterdi ayamay synap jýrgen adamdardyng birimin. Osy uaqytta talay әngime estidim. Bireuler: «Qaytesing osylardy? Shal-shauqandar jastyq shaqtaryn eske alyp, soghan bola ózderin kommunistermiz deydi. Osy buyn ketken song búl iydeologiya da joyylady» dep qoyady. Taghy bireuler: «Demokratiyalyq qoghamda әrtýrli aghymdar men partiyalar boluy kerek. Kommunisterding de ziyany joq, jýre bersin. Búlaryng eng bolmasa avtoritarly biylikke qarsy kýresip jýr» degen uәj aitady. Juyrda «Almaty» telearnasyndaghy «Pikirler piramidasy» atty habarda bolghan aitysta kompartiyanyng býgingi basshysy Ghaziz Aldamjarov: «Bizderding Stalinning qylmystaryna esh qatysymyz joq, adamdardy atqan, qudalaghan joqpyz. Yaghny bizge eshqanday aiyp taghugha bolmaydy. Biz tek asa әdiletti marksistik, kommunistik iydeyalardy nasihattap jýrmiz» dep ózime shýilikken bolatyn.

Osyghan oray, Qazan tónkerisining mereytoyyna «tartuym» retinde kópten beri aityp jýrgen әngimelerimdi qaytalap berudi jón kórip otyrmyn.

Birinshiden. Mәsele adamnyng jasynda emes, basynda. Eger qazaq kommunisterining shoqymday ghana miy, tittey últtyq namysy bolsa, olar óz attaryn ózgertip, osy partiyanyng qazaq halqyna jasaghan qylmystaryn әshkerelep, laghnetin aityp, sosialistik, sosial-demokratiyalyq baghdarlamany ústanar edi. Esterinizde bolsa Leninning ózi de kezinde «sosial-demokrat» bolghan, alayda, artynan әsire radikaldy baghytty ústanyp, jaqtastarymen bet jyrtysyp «bolisheviyk» atandy. Býgingi kommunister ózderin birese kommunistpiz, birese qazaq últshylymyz dep atauy - tap-taza shizofreniyanyng ózi. Eger kommunister eng bolmaghanda Marks pen Lenindi dúrystap oqyghan bolsa, olardyng «últqa, últtyq memleketke» qarsy shyqqandaryn biler edi. Osy iydeologiyanyng negizin qalaushylar «kommunizm ornaghan kezde júmys taby diktatura qúryp, qalghan taptar da, últtar da atymen joyylady» dep armandap ketken bolatyn. Búl túrghydan alghanda, býgingi qazaq kommunisteri kommunist te emes, jýrgen bir dýbәrә, sayqymazaqtar. Basqa jaghynan qarasaq, olardy «qazaq» dep ataudyng ózi qiyanat. Últymyzdyng sayasi-evolusiyalyq damuyna balta shapqan, qúrdymgha ketip bara jatqan otarlyq imperiyany janghyrtqan, halqymyzdyng alpys payyzyn qoldan jasalghan genosid nәtiyjesinde qyrghyngha úshyratyp, bosytyp jibergen zamandy, partiyany, iydeologiyany ansau, ony dәripteu - últsyzdyqtyn, últtyq, adamy azghyndaudyng nyshany emes pe?!

Ekinshiden. Demokratiyalyq túrghydan qarasaq, kommunister de bir partiya. Olar da ýgit-nasihatyn jýrgizip, jaqtastaryn toptastyryp, saylaugha týse alady. Alayda, demokratiya degenimiz bassyzdyq, jýreksizdik, ruhsyzdyq degen sóz emes. Eger kommunister bizding biylik qúsap, qazaqqa bir әngime, orysqa ekinshi әngime aityp, Qazaqstanda Tәuelsizdikti jaqtaghanday synay tanytyp, Reseyde - Kenes odaghyn ansap jýrse, onda olargha kóptegen qisyndy súraqtar tuyndaydy. Kóptegen elderde kommunistik totalitarlyq rejimder qúlaghannan song lustrasiya jýrdi. Yaghny osy iydeologiyagha qyzmet etkenderding barlyghy biylikten de, belsendi qoghamdyq ómirden de alastatyldy. Bizdegi kommunister biylikte de, oppozisiyada da tayrandap jýre berdi, әli de biylep otyr. Býgingi biylikting keybir qylyqtaryna qarasan, olardyng әdisteri men tәsilderi ózderine oppozisiyada jýrgen kommunisterdikimen birdey eken dep qalasyn.

Tәuelsizdigimizdi, memlekettigimizdi, últtyq sanamyz ben tarihy jadymyzdy saqtaymyz, әri qaray damytamyz deytin bolsaq bolashaqta eng bolmasa ruhany lustrasiyany ótkizip, sayasi, ruhy túrghydan tazaruymyz, janghyruymyz qajet. Yaghny kommunizm iydeologiyasy fashizmmen tenestirilip, olardy nasihattaushy, dәripteushi partiyalar sottyng sheshimimen jabyluy tiyis. Onyng ýstine kommunizm iydeyasy bizder ýshin otarlyq iydeya ekenin de esten shygharmayyq. Osy sotta kommunistik iydeologiyany ústanushylardyng Qazaqstandaghy barlyq qylmystary men qiyanatyna sayasi, tarihi, zany bagha berilip, olar qoghamdyq ómirden quyluy dúrys bolar edi. Onday tәjiriybe әlem tarihynda kóptep kezdesedi. Songhy kezderi Europa Odaghy, EQYÚ dep kóp aitamyz. Eng bolmasa osy úiymdardyng ayasynda qabyldanghan kommunizm men fashizmdi aiyptaugha qatysty sheshimderin óz eldimizde jýzege asyrayyqshy!

Ýshinshiden. Kommunister, dәlirek aitsaq, kommunistsymaqtar: «Biz eshkimdi jazalaghan, atqan joqpyz. Biz kenes zamanyndaghy әleumettik tendikti, ekonomikalyq tәrtipti qalaymyz. Kommunizmning jaqsy da, jaman da jaqtary bar. Biz jaqsylyghyn iske asyramyz» dep kólgirsiydi. Bәri de bos sóz! Kommunistik partiyanyng býgingi basshylary ózderin Leninnin, Stalinning isin jalghastyrushylarmyz, bizding partiya eldi keremet damytty dep jazyp ta, aityp ta jýr! Yaghny lenindik-stalindik partiyanyng Qazaqstandaghy múragerimiz deydi ózderin. Múragerler tek әke-atanyng múrasyn basyp qalmaydy, olardyng jaqsy-jaman isteri ýshin de jauap beredi emes pe? Olay bolsa QKP-nyng birinshi hatshysy Aldamjarov, ne onyng «qúrmetti kóshbasshysy» Ábdildinder halyq aldyna shyghyp, keshirim súrauy tiyis. Keshiru-keshirmeu bizding sharuamyz.

Kommunisterding «ekonomikany ósirdik, halyqty әleumettik túrghydan tolyq qamtamasyz ettik» degenderi de ótirik. KSRO-nyng damuy tek adam men tabighatty ayausyz qanau arqyly iske asqany haq. KSRO-da eshqanday tendik bolghan emes: ainalyp kelgende, basshylary bayyp, halqy ózining kedeyligi men bisharalyghynda ghana tenesip otyrdy. Feodalizmning raketamen kómkerilgen týri ghana. Sebebi bireu: kommunizm - adamzattyn, tabighattyng damu zandaryn joqqa shygharghan iydeologiya. Ózderin keremetpiz degen kommunistik memleket pen rejim aqyrynda óz elin asyray almaytynday jaghdaygha jetip, nebary bes jyldyng ishinde qirap, mәngilikke ketti emes pe? Yaghny búnday modeli bizder ýshin ýlgi bola almaydy.

Aytarym osy. Abay bolayyq, alashshyl bolayyq, aghayyn!

«Abay-aqparat»