Adam balasynyng ómirdegi armany bitken be? Árkim aldyna maqsat qoyyp, neshe týrli nәrseni armandaydy. Bireu mansapqa jetsem dep armandasa, basqa bireu ataq-danqty arman etedi. Kóp armannyng ishindegi, әrkimning qol jetkizsem nemese qútylsam dep ansaghan eki nәrse bar. Olar, baylyqqa jetu men kedeylikting shenberinen shyghu. Bilgen músylman balasyna osy ekeuinde de hayyr-jaqsylyq bar. Ómirding qadirine jete almasang bay bolsang da, kedey bolsang da baqytsyz bolasyn. Sol ekeuin de Alladan kelgen synaq jәne taghdyr dep týsingen adamgha ekeui de jaqsylyqqa ainalady. Jýregimizde baylyqqa degen mahabat pen kedeylikke degen qorqynysh oryn alsa, odan qalay qútylugha bolady?  

Al kerisinshe baylyqty Alla qúlshylyq qylu ýshin bergen bir aspap retinde bilgen adam ómirding mәni men maghynasyn týsingen ispettes bolady. Kedeylikti Alladan kelgen syy dep bilu jәnnәttan oryn alu ispettes. Óitkeni Allanyng elshisi (S.Gh.U.) hadiysinde: «Búl ýmbetting eng hayyrlylary kedeyler»- degen. Ánәs bin Mәlik (R.A.) jetkizgen hadiste Allanyng elshisi (S.Gh.U.) bylay dep sýiinshilegen: (Bir top kedey adamdar payghambarymyzgha (S.Gh.U.)  aralarynan bir adamdy elshi qylyp jiberedi. Ol kisi kelip: Men kedeylerden kelgen elshimin deydi. Oghan payghambarymyz (S.Gh.U.): Saghan jәne seni jibergenderge Allanyng marhamaty bolsyn! Alla jaqsy kóretin qauymnan kelding deydi. Sonda kelgen kisi: Ua Allanyng elshisi!  Baylar barlyq hayyr jaqsylyqtyng sauabyn aluda. Qajylyq qylady , biz ony istey almaymyz. Sadaqa etip sauap aluda, bizde onday aqsha joq deydi.

Allanyng elshisi (S.Gh.U.) búl sózge bylay jauap qaytarady: Kedeylerge menen mynany jetkiz. Eger sabyr bolyp, jaqsylyqty Alladan kýtse, senderge baylargha berilmeytin ýsh jaqsylyq bar: Birinshisi: Jәnnәtta jaqúttan olargha ýy salynady. Ol ýige tek kedey nәbiyler men kedey shәiitter jәne kedey mýminder ghana kiredi. Basqa jәnnәt túrghyndary olargha adamdar júldyzdargha qarap túrghanday qaraydy. Ekinshisi: Kedeyler baylardan jәnnәtqa jarty kýn búryn kiriedi. Ol jarty kýn bes jýz myng jylgha tatidy. Sýleymen bin Dәuid (Gh.S) basqa payghambarlardan (Gh.S.) qyryq jyl keyin kiredi. Alla oghan bergen patshalyghynyng sebebinen.Ýshinshisi: Eger kedey shyn yqylasymen: Subhana Alla ual Hamduliylә ua Lә iylәhә illa Alla au Allahu Akbar dese, búny bayda dәl solay shyn yqylasymen aitsa, bay kedeyge beriletin sauapa jetu ýshin on myng diyrham tóleui kerek. Mine osylay barlyq jaqsy amaldarda bolady. Allanyng elshisining (S.Gh.U.) búl sózin estigen kedeyler: Ua Rabym rizamyz, Ua Rabym rizamyz)- degen eken.

Islam ghalymdary kedeyge berilgen bes keremet bar deydi:

Birinshisi: Namaz ben sadaqa jәne osy siyaqty jaqsy amaldarda kedey bay adamnan góri kóp sauap alady.

Ekinshisi:  Kedey bir nәrseni qalap, ony ala almasa ol ýshin de oghan әjir- sauaby bar.

Ýshinshisi:  Jәnnәtqa baylardan búryn kiredi.

Tórtinshi:  Aqyrette hisabtary baylardan az bolady.

Besinshisi:  Qiyamette ókinishteri az bolady. Baylar qiyamette kedeylerge qarap sonday bolsam dep armandaydy. Kedeyler bay bolmaghanyna ókinbeydi.

Ibn Abbas (R.A.): Kim baylargha qúrmet kórsetip, kedeylerdi mensinbese malghún degen.

Abu әl-Dardaa (R.A.) bir sózinde bylay deydi: Bay bolghan buyrlarymyzgha janymyz ashidy. Óitkeni olarda tamaq jeydi , bizde tamaq jeymiz. Olarda susyn ishedi bizde ishemiz. Olardy kiyinedi, bizde kiyinemiz. Olar óz baylyqtaryna qarap shattanady, ol baylyqty bizde kóremiz. Biraq olar baylyqtary ýshin esep beredi, biz esep bermeymiz.

Dýniye, mal men baylyq biz oilaghanday tek jaqsylyq әkelip qana qoymaydy. Dýniyemen qiynshylyghy jәne mashaqaty birge jýredi. Baydyng da bayy bar, kedeyding de kedeyi bar. Yaghny ekeuininde jaqsy jaghy men jaman jaghy bar. Eger kedeylikting janynda tәkәpparlyq  pen sabyrsyzdyq bolsa, onda onyng sony ókinish bolmaq. Allanyng elshisi (S.Gh.U.) hadiysinde:     (Takappar kedeyge qiyamette Allanyng nazary bolmaydy)-degen.

Kedey adam kishipeyil jәne meyirimdi bolghanda ghana eki dýniyening rahatyn taba alady. Al endi baylyqpen birge ilesip qanaghatsyzdyq, sarandyq pen qatygezdik jýrse onda ol kesapat. Al, baylyqtyng janynda dos bolyp qanaghatshyldyq pen meyirimdilik jәne jomarttyq qelse onda ol, nyghmet. Bay bolu jaman emes, dýnie tabu haram emes, eger ol baylyghyng Allagha degen qúlshylyghyna kedergi etpese. Halqymyz: Bir bay, bir auyldy asyryghan- deytin. Búl jәy sóz emes, ispen dәleledengen nәrse. Oghan elimizding barlyq jerindegi meshitter men medireselerding salynuy. Sol meshitter men medrese jәne kóptegen qayyrymdylyq qorlardaghy istelingen qayyrymdylyq sharalardyng jýzege asyryluy dәlel bola alady. Osynyng bәrine múryndyq bolyp, mal men baylyghynyng zeketi men sadaqasyn shygharghan bay azamattar. Alla Taghala onday jandardyng jaqsylyqtaryn eki dýniyede de eseleydi. Ol jayynda Qúran Kәrimdegi Lәiil sýresining 5-6-7-shi ayattarynda bylay delingen: «(Alla jolynda) qazyna júmsaghan, dindәrlyq jasaghan, jaqsylyqqy den qoyghan adamdargha kelsek, Biz olardyng ómir jolyn jenildetemiz (dúrys baghytqa salamyz)».  Alladan qorqyp, malyn Rabbysyna shýkir qylghan qúldaryday jónimen júmsasa  (adaldan tauyp, adalgha júmsasa), eki dýniyening rahatyn tabady. Baqara sýresining 270-271-shi ayattarynda: «(Alla ýshin) Ne nәrse bersender de, ne bermek bolsandar da Alla ony shyn mәninide bilip túrady. Al zalymdargha esh qayyr jasamaydy. Sadaqany ashyq bergendering bir jaqsylyq (basqalargha ýlgi bolasyndar), al ony jasyryn bersender, әri joq-jitikke bersender, ol tipti jaqsy. Ol senderding keybir kýnәlarynnyng aldyn kesedi. Pendening isinen Alla qashanda habardar».

Jomarttyqpen sauabyn tek Alladan kýtip basqalargha jәrdemdesuding ózi týsingen adam ýshin ýlken qúlshylyq. Alla Taghala Meyirimdi, meyirimdi bolghandardy jaqsy kóredi. Alla Ózi assa Jomart, jomarttardy jaqsy kóredi. Allagha malymen , baylyghymen qúlshylyq etkenderge  ol dýniyede beretin nyghmetin adam balasy jetkize almas. Ol mysaldardy biz Qúrannan ghana kóre alamyz, Insan sýresine ýnilsek: « Jaqsylar (tostaghandarmen) kәfur qosylghan (hosh iyisti su) susyn ishedi. Sol kәfur jәnnәtta búlaq bolyp aghypjatady. Odan ishetinder Allanyng sýigen qúldary jәne ol búlaqty (Alla) qayda bolsa da aghyzyp aparady ( 5.6). Olar ózderi bergen uәdeni (búljytpay) oryndaydy әri qiynshylyghy qisapsyz qiyamet kýninen qorqady (7). Miskinge, jetimge jәne tútqyngha as beredi (8). Biz senderge búl taghamdy Tәnirding rizalyghy ýshin beremiz, búl ýshin senderden bodau da, alghys ta tilemeymiz – deydi (olar miskinderge) (9). – Óitkeni biz Tәnir tarapynan bolatyn auyr, qatal kýnnen qorqamyz (10). Alla olardy sol kýnning tauqymetinen saqtaydy. Olakrdyng (jýzderine) núr, (jýrekterine) quanysh beredi (11). Tózimdilikteri ýshin olargha jәnnat baqshalaryn, jibek kyimder syilaydy (12). Jәnnatta olar oryndyqtargha sýienip otyrady, ol jerde qatty ystyq ta, suyq ta bolmaydy (13). Kólenke bastarynan aumaydy, jemister qol jeter jerde ósip túrady (14). (Tagham toly) kýmis tabaqtar, (susyn qúiylghan) kýmis tostaghandar jyljyp kelip túrady, bәri qajetterine layyq dәrejede bolady» (15-16)-delingen.

Shyndyghyna kelsek kedey bolu namys emes, kerisinshe músylman bolghan kedeyge Allanyng rahmeti mol. Al bay bolu qarghys emes, kerisinshe jomart bolghan baylardyng eki dýniyede de alatyn ýlesi mol. Qúranda  Mәidә sýresinde aitylghanday: «Aspan men jerde jәne onyng arasyndaghy mýlikting iyesi Alla, neni qalasa sony jaratady». Allanyng bergenine shýkir etu, bermegenine sabyr etu Allanyng sýiikti bay jәne kedey qúldarynyng sipatynan.

Osy sipat bәrimizge júghysty bolsyn!

Abai.kz