ادام بالاسىنىڭ ومىردەگى ارمانى بىتكەن بە؟ اركىم الدىنا ماقسات قويىپ، نەشە ءتۇرلى نارسەنى ارماندايدى. بىرەۋ مانساپقا جەتسەم دەپ ارمانداسا، باسقا بىرەۋ اتاق-داڭقتى ارمان ەتەدى. كوپ ارماننىڭ ىشىندەگى، اركىمنىڭ قول جەتكىزسەم نەمەسە قۇتىلسام دەپ اڭساعان ەكى نارسە بار. ولار، بايلىققا جەتۋ مەن كەدەيلىكتىڭ شەڭبەرىنەن شىعۋ. بىلگەن مۇسىلمان بالاسىنا وسى ەكەۋىندە دە حايىر-جاقسىلىق بار. ءومىردىڭ قادىرىنە جەتە الماساڭ باي بولساڭ دا، كەدەي بولساڭ دا باقىتسىز بولاسىڭ. سول ەكەۋىن دە اللادان كەلگەن سىناق جانە تاعدىر دەپ تۇسىنگەن ادامعا ەكەۋى دە جاقسىلىققا اينالادى. جۇرەگىمىزدە بايلىققا دەگەن ماحابات پەن كەدەيلىككە دەگەن قورقىنىش ورىن السا، ودان قالاي قۇتىلۋعا بولادى؟  

ال كەرىسىنشە بايلىقتى اللا قۇلشىلىق قىلۋ ءۇشىن بەرگەن ءبىر اسپاپ رەتىندە بىلگەن ادام ءومىردىڭ ءمانى مەن ماعىناسىن تۇسىنگەن ىسپەتتەس بولادى. كەدەيلىكتى اللادان كەلگەن سىي دەپ ءبىلۋ ءجانناتتان ورىن الۋ ىسپەتتەس. ويتكەنى اللانىڭ ەلششىسى (س.ع.ۋ.) حاديسىندە: «بۇل ۇمبەتتىڭ ەڭ حايىرلىلارى كەدەيلەر»- دەگەن. ءاناس بين مالىك (ر.ا.) جەتكىزگەن حاديستە اللانىڭ ەلشىسى (س.ع.ۋ.) بىلاي دەپ سۇيىنشىلەگەن: ء(بىر توپ كەدەي ادامدار پايعامبارىمىزعا (س.ع.ۋ.)  ارالارىنان ءبىر ادامدى ەلشى قىلىپ جىبەرەدى. ول كىسى كەلىپ: مەن كەدەيلەردەن كەلگەن ەلشىمىن دەيدى. وعان پايعامبارىمىز (س.ع.ۋ.): ساعان جانە سەنى جىبەرگەندەرگە اللانىڭ مارحاماتى بولسىن! اللا جاقسى كورەتىن قاۋىمنان كەلدىڭ دەيدى. سوندا كەلگەن كىسى: ۋا اللانىڭ ەلشىسى!  بايلار بارلىق حايىر جاقسىلىقتىڭ ساۋابىن الۋدا. قاجىلىق قىلادى ، ءبىز ونى ىستەي المايمىز. ساداقا ەتىپ ساۋاپ الۋدا، بىزدە ونداي اقشا جوق دەيدى.

اللانىڭ ەلشىسى (س.ع.ۋ.) بۇل سوزگە بىلاي جاۋاپ قايتارادى: كەدەيلەرگە مەنەن مىنانى جەتكىز. ەگەر سابىر بولىپ، جاقسىلىقتى اللادان كۇتسە، سەندەرگە بايلارعا بەرىلمەيتىن ءۇش جاقسىلىق بار: ءبىرىنشىسى: ءجانناتتا جاقۇتتان ولارعا ءۇي سالىنادى. ول ۇيگە تەك كەدەي نابيلەر مەن كەدەي شايىتتەر جانە كەدەي مۇميندەر عانا كىرەدى. باسقا ءجاننات تۇرعىندارى ولارعا ادامدار جۇلدىزدارعا قاراپ تۇرعانداي قارايدى. ەكىنشىسى: كەدەيلەر بايلاردان جانناتقا جارتى كۇن بۇرىن كىرىەدى. ول جارتى كۇن بەس ءجۇز مىڭ جىلعا تاتيدى. سۇلەيمەن بين ءداۋىد (ع.س) باسقا پايعامبارلاردان (ع.س.) قىرىق جىل كەيىن كىرەدى. اللا وعان بەرگەن پاتشالىعىنىڭ سەبەبىنەن.ءۇشىنشىسى: ەگەر كەدەي شىن ىقىلاسىمەن: سۋبحانا اللا ۋال ءحامدۋليلا ۋا ءلا ءيلاھا يللا اللا اۋ اللاھۋ اكبار دەسە، بۇنى بايدا ءدال سولاي شىن ىقىلاسىمەن ايتسا، باي كەدەيگە بەرىلەتىن ساۋاپا جەتۋ ءۇشىن ون مىڭ ديرھام تولەۋى كەرەك. مىنە وسىلاي بارلىق جاقسى امالداردا بولادى. اللانىڭ ەلشىسىنىڭ (س.ع.ۋ.) بۇل ءسوزىن ەستىگەن كەدەيلەر: ۋا رابىم ريزامىز، ۋا رابىم ريزامىز)- دەگەن ەكەن.

يسلام عالىمدارى كەدەيگە بەرىلگەن بەس كەرەمەت بار دەيدى:

ءبىرىنشىسى: ناماز بەن ساداقا جانە وسى سياقتى جاقسى امالداردا كەدەي باي ادامنان گورى كوپ ساۋاپ الادى.

ەكىنشىسى:  كەدەي ءبىر نارسەنى قالاپ، ونى الا الماسا ول ءۇشىن دە وعان ءاجىر- ساۋابى بار.

ءۇشىنشىسى:  جانناتقا بايلاردان بۇرىن كىرەدى.

ءتورتىنشى:  اقىرەتتە حيسابتارى بايلاردان از بولادى.

بەسىنشىسى:  قيامەتتە وكىنىشتەرى از بولادى. بايلار قيامەتتە كەدەيلەرگە قاراپ سونداي بولسام دەپ ارماندايدى. كەدەيلەر باي بولماعانىنا وكىنبەيدى.

يبن ابباس (ر.ا.): كىم بايلارعا قۇرمەت كورسەتىپ، كەدەيلەردى مەنسىنبەسە مالعۇن دەگەن.

ابۋ ءال-دارداا (ر.ا.) ءبىر سوزىندە بىلاي دەيدى: باي بولعان بۋىرلارىمىزعا جانىمىز اشيدى. ويتكەنى ولاردا تاماق جەيدى ، بىزدە تاماق جەيمىز. ولاردا سۋسىن ىشەدى بىزدە ىشەمىز. ولاردى كيىنەدى، بىزدە كيىنەمىز. ولار ءوز بايلىقتارىنا قاراپ شاتتانادى، ول بايلىقتى بىزدە كورەمىز. بىراق ولار بايلىقتارى ءۇشىن ەسەپ بەرەدى، ءبىز ەسەپ بەرمەيمىز.

دۇنيە، مال مەن بايلىق ءبىز ويلاعانداي تەك جاقسىلىق اكەلىپ قانا قويمايدى. دۇنيەمەن قيىنشىلىعى جانە ماشاقاتى بىرگە جۇرەدى. بايدىڭ دا بايى بار، كەدەيدىڭ دە كەدەيى بار. ياعني ەكەۋىنىڭدە جاقسى جاعى مەن جامان جاعى بار. ەگەر كەدەيلىكتىڭ جانىندا تاكاپپارلىق  پەن سابىرسىزدىق بولسا، وندا ونىڭ سوڭى وكىنىش بولماق. اللانىڭ ەلشىسى (س.ع.ۋ.) حاديسىندە:     (تاكاپپار كەدەيگە قيامەتتە اللانىڭ نازارى بولمايدى)-دەگەن.

كەدەي ادام كىشىپەيىل جانە مەيىرىمدى بولعاندا عانا ەكى دۇنيەنىڭ راحاتىن تابا الادى. ال ەندى بايلىقپەن بىرگە ىلەسىپ قاناعاتسىزدىق، ساراڭدىق پەن قاتىگەزدىك جۇرسە وندا ول كەساپات. ال، بايلىقتىڭ جانىندا دوس بولىپ قاناعاتشىلدىق پەن مەيىرىمدىلىك جانە جومارتتىق قەلسە وندا ول، نىعمەت. باي بولۋ جامان ەمەس، دۇنيە تابۋ حارام ەمەس، ەگەر ول بايلىعىڭ اللاعا دەگەن قۇلشىلىعىڭا كەدەرگى ەتپەسە. حالقىمىز: ءبىر باي، ءبىر اۋىلدى اسىرىعان- دەيتىن. بۇل ءجاي ءسوز ەمەس، ىسپەن دالەلەدەنگەن نارسە. وعان ەلىمىزدىڭ بارلىق جەرىندەگى مەشىتتەر مەن مەدىرەسەلەردىڭ سالىنۋى. سول مەشىتتەر مەن مەدرەسە جانە كوپتەگەن قايىرىمدىلىق قورلارداعى ىستەلىنگەن قايىرىمدىلىق شارالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى دالەل بولا الادى. وسىنىڭ بارىنە مۇرىندىق بولىپ، مال مەن بايلىعىنىڭ زەكەتى مەن ساداقاسىن شىعارعان باي ازاماتتار. اللا تاعالا ونداي جانداردىڭ جاقسىلىقتارىن ەكى دۇنيەدە دە ەسەلەيدى. ول جايىندا قۇران كارىمدەگى ءلايىل سۇرەسىنىڭ 5-6-7-ءشى اياتتارىندا بىلاي دەلىنگەن: «(اللا جولىندا) قازىنا جۇمساعان، دىندارلىق جاساعان، جاقسىلىققى دەن قويعان ادامدارعا كەلسەك، ءبىز ولاردىڭ ءومىر جولىن جەڭىلدەتەمىز (دۇرىس باعىتقا سالامىز)».  اللادان قورقىپ، مالىن راببىسىنا شۇكىر قىلعان قۇلدارىداي جونىمەن جۇمساسا  (ادالدان تاۋىپ، ادالعا جۇمساسا), ەكى دۇنيەنىڭ راحاتىن تابادى. باقارا سۇرەسىنىڭ 270-271-ءشى اياتتارىندا: «(اللا ءۇشىن) نە نارسە بەرسەڭدەر دە، نە بەرمەك بولساڭدار دا اللا ونى شىن مانىنىدە ءبىلىپ تۇرادى. ال زالىمدارعا ەش قايىر جاسامايدى. ساداقانى اشىق بەرگەندەرىڭ ءبىر جاقسىلىق (باسقالارعا ۇلگى بولاسىڭدار), ال ونى جاسىرىن بەرسەڭدەر، ءارى جوق-جىتىككە بەرسەڭدەر، ول ءتىپتى جاقسى. ول سەندەردىڭ كەيبىر كۇنالارىڭنىڭ الدىن كەسەدى. پەندەنىڭ ىسىنەن اللا قاشاندا حاباردار».

جومارتتىقپەن ساۋابىن تەك اللادان كۇتىپ باسقالارعا جاردەمدەسۋدىڭ ءوزى تۇسىنگەن ادام ءۇشىن ۇلكەن قۇلشىلىق. اللا تاعالا مەيىرىمدى، مەيىرىمدى بولعانداردى جاقسى كورەدى. اللا ءوزى اسسا جومارت، جومارتتاردى جاقسى كورەدى. اللاعا مالىمەن ، بايلىعىمەن قۇلشىلىق ەتكەندەرگە  ول دۇنيەدە بەرەتىن نىعمەتىن ادام بالاسى جەتكىزە الماس. ول مىسالداردى ءبىز قۇراننان عانا كورە الامىز، ينسان سۇرەسىنە ۇڭىلسەك: « جاقسىلار (توستاعاندارمەن) كافۋر قوسىلعان (حوش ءيىستى سۋ) سۋسىن ىشەدى. سول كافۋر ءجانناتتا بۇلاق بولىپ اعىپجاتادى. ودان ىشەتىندەر اللانىڭ سۇيگەن قۇلدارى جانە ول بۇلاقتى (اللا) قايدا بولسا دا اعىزىپ اپارادى ( 5.6). ولار وزدەرى بەرگەن ۋادەنى (بۇلجىتپاي) ورىندايدى ءارى قيىنشىلىعى قيساپسىز قيامەت كۇنىنەن قورقادى (7). مىسكىنگە، جەتىمگە جانە تۇتقىنعا اس بەرەدى (8). ءبىز سەندەرگە بۇل تاعامدى ءتاڭىردىڭ ريزالىعى ءۇشىن بەرەمىز، بۇل ءۇشىن سەندەردەن بوداۋ دا، العىس تا تىلەمەيمىز – دەيدى (ولار مىسكىندەرگە) (9). – ويتكەنى ءبىز ءتاڭىر تاراپىنان بولاتىن اۋىر، قاتال كۇننەن قورقامىز (10). اللا ولاردى سول كۇننىڭ تاۋقىمەتىنەن ساقتايدى. ولاكردىڭ (جۇزدەرىنە) نۇر، (جۇرەكتەرىنە) قۋانىش بەرەدى (11). توزىمدىلىكتەرى ءۇشىن ولارعا ءجاننات باقشالارىن، جىبەك كيىمدەر سىيلايدى (12). ءجانناتتا ولار ورىندىقتارعا سۇيەنىپ وتىرادى، ول جەردە قاتتى ىستىق تا، سۋىق تا بولمايدى (13). كولەڭكە باستارىنان اۋمايدى، جەمىستەر قول جەتەر جەردە ءوسىپ تۇرادى (14). (تاعام تولى) كۇمىس تاباقتار، (سۋسىن قۇيىلعان) كۇمىس توستاعاندار جىلجىپ كەلىپ تۇرادى، ءبارى قاجەتتەرىنە لايىق دارەجەدە بولادى» (15-16)-دەلىنگەن.

شىندىعىنا كەلسەك كەدەي بولۋ نامىس ەمەس، كەرىسىنشە مۇسىلمان بولعان كەدەيگە اللانىڭ راحمەتى مول. ال باي بولۋ قارعىس ەمەس، كەرىسىنشە جومارت بولعان بايلاردىڭ ەكى دۇنيەدە دە الاتىن ۇلەسى مول. قۇراندا  ءمايدا سۇرەسىندە ايتىلعانداي: «اسپان مەن جەردە جانە ونىڭ اراسىنداعى مۇلىكتىڭ يەسى اللا، نەنى قالاسا سونى جاراتادى». اللانىڭ بەرگەنىنە شۇكىر ەتۋ، بەرمەگەنىنە سابىر ەتۋ اللانىڭ سۇيىكتى باي جانە كەدەي قۇلدارىنىڭ سيپاتىنان.

وسى سيپات بارىمىزگە جۇعىستى بولسىن!

Abai.kz