«Aziada» degende, tilge «az...iya» sózi orala ketedi. Qyl moynymyzgha búrshaq salyp, tilep, súrap alghan Aziadanyng arany ken. O basynda oiyndardy ótkizsin dep 768 200 000 dollardy shyqyrlatyp, ortadan shyghardyq. Odan keyin de 301 500 000 dollardy sanap-sanap berdik. Sonda da.. az. Iya? Oqpany tolmaytyn Oiyndargha ketken eren qarjy 8 088 652 qazaqstandyqtyng tómengi ailyq jalaqysyn tólep beruge jetedi eken. Jә, jarar, býite bersek, bar mәselening týiinin tiynmen eseptep, baqyrgha bóletin aritmofobtyng ózi bolarmyz. Mysaly, memleket imidjining qúny ittey bolyp saudalasugha kele me? Kelmeytin siyaqty. Memleketshil mahabbaty mýbәrak jýzin alaulatyp túrghan myrzalardyng «Osyny ótkizip alsaq, Olimp tauynan oryn alyp, әlemdegi auzyn aigha bilegen sport imperiyasyna ainalamyz» dep jalaulatuyn aitsayshy.... O-y-y, múndayda sanandy sangha berip qon degening «úyat qoy, úyat». Arydan taratqanda, Aziadang qyp-qyzyl shyghyn... emes.

«Aziada» degende, tilge «az...iya» sózi orala ketedi. Qyl moynymyzgha búrshaq salyp, tilep, súrap alghan Aziadanyng arany ken. O basynda oiyndardy ótkizsin dep 768 200 000 dollardy shyqyrlatyp, ortadan shyghardyq. Odan keyin de 301 500 000 dollardy sanap-sanap berdik. Sonda da.. az. Iya? Oqpany tolmaytyn Oiyndargha ketken eren qarjy 8 088 652 qazaqstandyqtyng tómengi ailyq jalaqysyn tólep beruge jetedi eken. Jә, jarar, býite bersek, bar mәselening týiinin tiynmen eseptep, baqyrgha bóletin aritmofobtyng ózi bolarmyz. Mysaly, memleket imidjining qúny ittey bolyp saudalasugha kele me? Kelmeytin siyaqty. Memleketshil mahabbaty mýbәrak jýzin alaulatyp túrghan myrzalardyng «Osyny ótkizip alsaq, Olimp tauynan oryn alyp, әlemdegi auzyn aigha bilegen sport imperiyasyna ainalamyz» dep jalaulatuyn aitsayshy.... O-y-y, múndayda sanandy sangha berip qon degening «úyat qoy, úyat». Arydan taratqanda, Aziadang qyp-qyzyl shyghyn... emes.

Mysaly, QR Turizm jәne sport ministrligining sport komiyteti kitap basyp shygharypty. Aziadany arqau etip, studentterding densaulyghyn oilap degendey, «Fizicheskaya kulitura-sport-zdorovie» degen kitap shygharsa, quanbay kóriniz. Týsingen bolarsyzdar, oqu qúraly retinde oilastyrylghan ghoy. Quanyshtan qolym qalt-qúlt etip, kitapty jyldam paraqtay bastadym. «Dene shynyqtyru». Dúrys. «Ayrveda». Jaraydy. «Zandy hәm zansyz esirtkiler»... Osy taraudy ejiktep oqyghan eki kózime senbey, kitaptyng astyn-ýstin tintkilep, biraz silkilep, bir jauyp, bir ashyp, qayta oqydym. Studentterdi bilimmen susyndatugha arnalghan oqulyqtyng tútas tarauy alkogoli, temeki, nashanyng jeti atasyn jete tanystyrugha baghyshtalypty. Jyrtyp alyp, esirtkining jarnamalyq bukletine japsyrsanyz da, eser emes. Álde «jyndy su, saytan týtininin» katalogy dep atasaq ta, әntek bolmas.

Qysqasy, osy taraudy asa yjdahattylyqpen oqyghandaghy oiymyz: búl jastardy jamandyqtan jiyrendiruge emes, qayta esirtkining sonshalyq qauipti emes ekendigine «kóz jetkize» bayandau. ... «Siyaqty» dep qosu kerek pe edi, qospadyq. Birinshiden, basqa emes, Týrkiya asqan Týimebaevtyng tilegi qabyl bolypty. Jәkeng ministrlik mansabynda oqulyq synyna qarsy argument retinde «reseylik avtorlardy shaqyratynyn» aitqan. Ayta bergen, aita bergen. Aqyry, mine aldymyzdaghy «Fizicheskaya kulitura» bastan-ayaq orys tilinde órilip, kórshi sayasatynyng kónirsik iyisimen sasyp túr. Abaysyzda... «Astana» degen alty әrip kirigip ketkenin bayqamay qalypty da. «Obshym», oghan kónil audarudy kónili hosh kórmegen «oyshyldar», atap aitqanda, reseylik ghalymdar V.Grigoriev, V. Salov, D. Daviydenko, V.Taymazov bar bilgenin jazypty. «v Rossiiy», «dlya Rossii» dep bastalatyn derekter, materialgha túzdyq bolatyn saualnamalar, zertteuler, bәri-bәri - Resey kontingentinde synalyp, orys úghymynda syzylghan. «Jazghan qúlda sharshau joq». Orys avtorlaryn imperiyalyq agressor retinde itke talatu oiymyzda joq. Olar sana kókjiyegi jetken jerine deyin qamtydy, sholdy... Jazyghy ne?

Al, Qazaqstan «qúramasynan» soavtorlar retinde esim-soyyn jazyp qoyghan kimder edi? Olar - QR Turizm jәne sport viyse-ministri Talghat Ermegiyaev pen QR Turizm jәne sport ministrligi sport komiytetining tóraghasy Elsiyar Qanaghatov. Kitaptyng siqyna «qarusyz kózben» qaraghanda, jogharyda atalghan 4 avtor tuyndyny talasa jazghan da, oghan orys ya qazaq ekenin nyspysynan ajyratugha bolmaytyn 3 adam resenziya sýiketken. Al bizding qos sheneunik «maqúl» dep mәnerlep qoldaryn qoyghan-au, shamasy. Eng bolmasa, 258 bettik kitaptyng ana beti, myna betinen bir iyiskep, «mynadan ózi qazaq degen, tfu, Qazaqstandyq degen qoghamnyng buy shygha ma?» dep súramay ma? Solay jaz dep súq sausaghyn bezep túryp, talap etpey me? Ýdesinen shyqpasa, kýrkirep-sirkirep, qayta jazdyrtpay ma? Qoyshy, «kak budto», keshiriniz, qúddy Resey Federasiyasynyng territoriyasynda tarauy tiyis, tili de, tehnologiyasy da kelisip túrghan «tamasha tuyndy» «qos elding shygharmashylyq baylanysynyng keremet ýlgisi retinde» baspadan shyghyp, on myng danasy jan-jaqqa bytyrap ketti.

Endi... «Elbasynyng Qazaqstan halqyna arnaghan biylghy  Joldauyn jýzege asyru shenberinde» dep ózine shenber jasap alghan «shedevr» kimning qolyna týsedi? Kókórim jastardyn. On ekide bir gýli ashylmaghan qyzdardyn.  Elbasy búqaralyq sportty óristetu kerek, oghan halyqtyng 30 payyzdayyn tartu kerek degende iygi niyetti kózdegendey edi. Al, múnda «zandy jәne zansyz esirtkiler» dep , olardy tauaryn ótkize almay otyrghan «torgashtay» auyzdarynyng suy qúryghansha «maqtaydy-ay» kelip, «maqtaydy». Temeki, araqtyng týp atasyn tarqatady, ejelgi dәstýrlerdi eske salady.. Aytalyq, rimdikterding otbasynda әrbir mýshesi kem degende 3 litr syrany simirgen deydi. Nemese, shnapsty tikeden tik túryp, óneshten laq etkizip ótkize salatyn dәstýri bolghan deydi kitapta. Oqyp otyryp, tamaghyn jybyr-jybyr etip, kózinnen 24 kadr bolyp nebir kórinister ótedi-ketedi. Osynday mysaldar jetip-artylady. Tiym mәselesin týrtinektegende de, taghy Reseyding «ozyq tәjiriybesi»: ózge elder óre týregelip, maskýnemdikpen kýreskende, tek kórshimiz ghana izgi sayasat ústanypty. Aqshalay aiyp salyp, jibere bergen. Pa, shirkin desenshi... Netken gumanizm! «Alkogoli kishkene dozada kónil kóteredi, basqa adamdarmen baylanysyndy arttyrady, óz boyyndaghy kemistikti, yaky kompleksti jendiredi». Múny da aitqan men emes. Kitaptyng 223-beti.

Búdan da qalamy sualmaghan avtorlar qara soranyng «qúdyretin» pash etedi, úlyq etedi. «...Soprovojdaet chelovechestvo tak je dolgo, kak konoplya» dep kelip, ony týrli jolmen dayyndap, shynyghu, qúmarlyqty qozdyru ýshin paydalandy deydi, shirkinder. «Bizding ata-babamyz dep biletin skifter de ystyq tastyng ýstine qara soranyng dәnderin shashyp jiberip, jamylghynyng ýstinen buyn sorghan eken»... Qarap túrsanyz, esirtkining tarihyna ýnilemin dep qúdyghyna qúlatyp jiberuge aparatynday. Birde «Lishi v HH stoletiy narkotik rasprostranilsya po vsemu miru....» dep ókingendey bolady. Birde «Konoplu .. obychno nazyvaut «gruppovym narkotikom» potomu, chto nastroenie opiyanevshego utrirovanno povtoryaet nastroenie okrujaishih ego» dep, top bolyp topalang bolsang degen oigha bastaydy. «Qan ainalymy búzylghan jәne qartang kisiler qara sorany abaylap qaraghany (paydalanghany - red.) jón» dep jazady kitapta. Beyne bir búl qara sorany emes, aspirin berip túrghan aq halatty farmasevting «aqyl-kenesindey»... Ári «qara sora midyng júmysyn búzady degen dәlelder әli joq eken». Kitaptyng qaghazy qyzarmastan, osylay qyrtyp túrghanda, «endeshe» dep oy jalghastyryp kóriniz. Endeshe, «qara sorang qauipsiz, bosqa jaman ataq alyp jýrgen shóp» bola ma? Endi she, «gashish Shyghysta Qúran tiym salghan ónimge jatpaydy. Sodan da, ony eshbir kýmәnsiz, alandausyz qoldana beredi» dep soghady. Sonda samayyna aq kirgen alty-jeti «aqyldynynyn» aitqanyna ersek, gashish halal as bolyp shyqty. Kәlimagha til syndyrghan kez-kelgeniniz gashish shekseniz, músylmandyqqa jarasady degen pәtuany shygharyp tastapty paqyrlaryn... Gashiysh-mashish dep týr-týsing týstemese de, Qúran «óz-ózderindi óltirmender» deushi edi. Araq bolsyn, sharap bolsyn, LSD bolsyn, masandyq tudyryp, esinen aiyratynday kýshi bolsa, bәri haram sanalmay ma? Sóite túra, búlardyng búra tartqanyna ne joryq?

«Kýrishting arqasynda kýrmek su ishedi». Aziada dep, toqymday deregine deyin reseylik iydeologiyamen susaghan, ózinshe pәtua shygharyp, alqyn-júlqyn aqparattary adam miyn shaghyp jiberetindey kitap shyqty. Súrauy kimnen? Aqyry, oqu qúraly eken, nege Bilim jәne ghylym ministrligining saraptau komissiyasynyng aldynan ótkizip almady eken? Aynalymnan shygharyp tastaytynday, bir-eki myng dana emes. On myng dana degen obal emes pe? Demek, jastarymyz búqaralyq sporttan búryn qara soranynyng týbine týsip ketse, T.Ermegiyaev pen E. Qanaghatov degen eki azamattan kórinizder «kinәsin». Mýmkin, esirtkige tәuir jarnama jasaghan kitaptardy týngi klubtar talap alar? Kórnekilik retinde ilip qoysyn. Bireu-mireu «mynq  etip», morali oqyp jatsa, qolyna «mә» dep ústata salady da... Tym qúrysa, soghan paydasy tiyer.

«Halyq  sózi» gazeti