Qazaqstannyng Mәdeniyet ministri Múhtar Qúl-Múhammedting bnews.kz saytynyng internet-konferensiyasynda «erte me, kesh pe elimizding latyn әlipbiyine kóshetini anyq» deui múng eken, qazaq qauymy da, «qazaqstandyq» qauym da qaq jaryldy. Qazaq júrtshylyghy búl túrghyda ózining bayaghy әnine salyp, «osynymyz qalay ózi?» dep oilanyp jatsa, orystildi baspasóz osynday oryndy úsynysty birauyzdan qarghap-silep, ishtey bolsa da narazylyghyn jasyrmady. Alysqa barmay-aq qoyalyq, osy abai.kz portaly ótkizip otyrghan saualnamanyng ózi qazaq jastarynyng ishinde latyn әlipbiyine kóshu turaly ortaq ústanymdardyng joq ekendigin rastap otyr emes pe?

Qazaqstannyng Mәdeniyet ministri Múhtar Qúl-Múhammedting bnews.kz saytynyng internet-konferensiyasynda «erte me, kesh pe elimizding latyn әlipbiyine kóshetini anyq» deui múng eken, qazaq qauymy da, «qazaqstandyq» qauym da qaq jaryldy. Qazaq júrtshylyghy búl túrghyda ózining bayaghy әnine salyp, «osynymyz qalay ózi?» dep oilanyp jatsa, orystildi baspasóz osynday oryndy úsynysty birauyzdan qarghap-silep, ishtey bolsa da narazylyghyn jasyrmady. Alysqa barmay-aq qoyalyq, osy abai.kz portaly ótkizip otyrghan saualnamanyng ózi qazaq jastarynyng ishinde latyn әlipbiyine kóshu turaly ortaq ústanymdardyng joq ekendigin rastap otyr emes pe?

Osy túrghyda bizding kózimiz amalsyz ontýstiktegi beymәlimdeu kórshimiz Tәjikstangha týse beretin boldy. Osyghan deyin ózining ruhaniyaty men memlekettigin kýsheytu maqsatynda orys tilin zandyq mәrtebesinen aiyrghan búl ortaaziyalyq memleket Reseyding syny men qysymyna nazar audarmay, óz mýddesinen tuyndaghan is-sharalardy jalghastyryp keledi. Mysaly, ótken aptanyng ortasynda tәjikting «Egemeni» sanalatyn ýkimettik "Djumhuriyat" gazetinde jergilikti ghylym akademiyasynyng Til jәne әdebiyet institutynyng diyrektory Sәifiddin Nazarzodanyng býgingi tәjik әlipbiyin 35 әripten 31 әripke deyin qysqartu jónindegi úsynystary jariyalanypty. Nazarzoda myrza qazirgi tәjik әlipbiyindegi «E», «Yo», «iy» jәne «Ya» qaripterin qysqartyp, olardy dәstýrli әriptermen belgileuding qajet ekenin aityp, búnyng ekonomikalyq, sayasy jәne taghy basqa paydaly jaqtaryn dәleldep shyghypty.

Búl qaripter, deydi til mamany, 1940 jyly Kenes ýkimetining kýshteuimen ótkizilgen últtyq mәdeniyetter men tilderdi orystandyru sayasaty kezinde engen «janalyqtar». Tәjik tilinde bar dәstýrli әripter men dybystar barlyq sózder men úghymdardy auyzsha da, jazbasha da tolyq jetkize alady. Dәl býgingi kýni búlardyng qoldanysta jýruinen kelip-ketetin eshqanday payda joq, tipti, kerek deseniz, tәjik tilining orfografiyalyq  zandylyqtaryna qayshy-mys.

Eger, osydan on jyl búryn tәjik әlipbiyinen tilge jat kirillisalyq  "S", "Sh" jәne "" әripterining alynyp tastalghanyn eskersek, tәjik fililogtarynyng búl úsynysyn el biyligi qoldaytyny anyq dep otyr jergilikti jәne sheteldik baqylaushylar. Osy qadamdardyng barlyghy, ainalyp kelgende, belgili bir uaqyttan keyin Tәjikstannyng parsy әlipbiyine ótui ýshin qajetti sayasi, psihologiyalyq dayyndyq dep týsinu qajet sekildi.

Tәjik biyligi men mamandarynyng últtyq bolmys pen ruhany tәuelsizdigin qamtamasyz etu túrghysyndaghy búl qadamdaryn qolday kele, bizder eriksiz eldegi jaghdaygha oralamyz. Mysaly, Tәjikstanda býgingi 35 qarpin kóp dep otyrsa, qazaq tilinde 42 әrip bar! Qay jaghynan alsaq ta, búnymyz asyra silteushilik! Bizding әlipbiyimizdegi «», «Sh», «S», «», «Ya», «Yo» degen kirillisalyq әripterdi kýni býgin qysqartsaq ta eshkim renjip, jer tepkilep jatyp almas! Osy әripter men dybystar qazaq tili ýshin jat, shet tilderden engen. Kóbine adam attary men geografiyalyq t.b. úghymdargha qatysty. «Shedriyn» degen kompozitordy «Shedriyn», «iyrmala» degen qalany «Iurmala» desek te ólip ketpeytinimiz belgili. Yaghni, bizderge de, әsirese bizding til mamandary ýshin tәjik ýrdisi jaqsy ýlgi bolmaq. Eger filologtarymyz jan-tәnin salyp, osy mәseleni qayta-qayta qozghau sala berse, olardy qazaq qauymy qoldaytyny biz ýshin aidan anyq dýniye! Tek azamattyq ústanymdaryn batyl tanytyp, tiyisti tabandylyq kórsetse jetkilikti. Qazaqstannyng orys qauymy da «qysqartudan» eshtene útylmaydy: olardyng tilinde esh sharuamyz joq!

Bayaghyda Amerikanyng bir preziydenti aitypty: «Ózindik pikiri, batyldyghy bar jalghyz deputattyng ózi - kópshilik bolyp tabylady» dep. Bәlkim, osy iydeyany bizding últjandy deputattar da kóterip qalar?!..

«Abay-aqparat»