قازاقستاننىڭ مادەنيەت ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەدتىڭ bnews.kz سايتىنىڭ ينتەرنەت-كونفەرەنتسياسىندا «ەرتە مە، كەش پە ەلىمىزدىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشەتىنى انىق» دەۋى مۇڭ ەكەن، قازاق قاۋىمى دا، «قازاقستاندىق» قاۋىم دا قاق جارىلدى. قازاق جۇرتشىلىعى بۇل تۇرعىدا ءوزىنىڭ باياعى انىنە سالىپ، «وسىنىمىز قالاي ءوزى؟» دەپ ويلانىپ جاتسا، ءورىستىلدى ءباسپاسوز وسىنداي ورىندى ۇسىنىستى ءبىراۋىزدان قارعاپ-سىلەپ، ىشتەي بولسا دا نارازىلىعىن جاسىرمادى. الىسقا بارماي-اق قويالىق، وسى abai.kz پورتالى وتكىزىپ وتىرعان ساۋالنامانىڭ ءوزى قازاق جاستارىنىڭ ىشىندە لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى ورتاق ۇستانىمداردىڭ جوق ەكەندىگىن راستاپ وتىر ەمەس پە؟

قازاقستاننىڭ مادەنيەت ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەدتىڭ bnews.kz سايتىنىڭ ينتەرنەت-كونفەرەنتسياسىندا «ەرتە مە، كەش پە ەلىمىزدىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشەتىنى انىق» دەۋى مۇڭ ەكەن، قازاق قاۋىمى دا، «قازاقستاندىق» قاۋىم دا قاق جارىلدى. قازاق جۇرتشىلىعى بۇل تۇرعىدا ءوزىنىڭ باياعى انىنە سالىپ، «وسىنىمىز قالاي ءوزى؟» دەپ ويلانىپ جاتسا، ءورىستىلدى ءباسپاسوز وسىنداي ورىندى ۇسىنىستى ءبىراۋىزدان قارعاپ-سىلەپ، ىشتەي بولسا دا نارازىلىعىن جاسىرمادى. الىسقا بارماي-اق قويالىق، وسى abai.kz پورتالى وتكىزىپ وتىرعان ساۋالنامانىڭ ءوزى قازاق جاستارىنىڭ ىشىندە لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى ورتاق ۇستانىمداردىڭ جوق ەكەندىگىن راستاپ وتىر ەمەس پە؟

وسى تۇرعىدا ءبىزدىڭ كوزىمىز امالسىز وڭتۇستىكتەگى بەيمالىمدەۋ كورشىمىز تاجىكستانعا تۇسە بەرەتىن بولدى. وسىعان دەيىن ءوزىنىڭ رۋحانياتى مەن مەملەكەتتىگىن كۇشەيتۋ ماقساتىندا ورىس ءتىلىن زاڭدىق مارتەبەسىنەن ايىرعان بۇل ورتاازيالىق مەملەكەت رەسەيدىڭ سىنى مەن قىسىمىنا نازار اۋدارماي، ءوز مۇددەسىنەن تۋىنداعان ءىس-شارالاردى جالعاستىرىپ كەلەدى. مىسالى، وتكەن اپتانىڭ ورتاسىندا تاجىكتىڭ «ەگەمەنى» سانالاتىن ۇكىمەتتىك "دجۋمحۋريات" گازەتىندە جەرگىلىكتى عىلىم اكادەمياسىنىڭ ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ءسايفيددين نازارزودانىڭ بۇگىنگى تاجىك ءالىپبيىن 35 ارىپتەن 31 ارىپكە دەيىن قىسقارتۋ جونىندەگى ۇسىنىستارى جاريالانىپتى. نازارزودا مىرزا قازىرگى تاجىك الىپبيىندەگى «ە»، «يو»، «يۋ» جانە «يا» قارىپتەرىن قىسقارتىپ، ولاردى ءداستۇرلى ارىپتەرمەن بەلگىلەۋدىڭ قاجەت ەكەنىن ايتىپ، بۇنىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي جانە تاعى باسقا پايدالى جاقتارىن دالەلدەپ شىعىپتى.

بۇل قارىپتەر، دەيدى ءتىل مامانى، 1940 جىلى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كۇشتەۋىمەن وتكىزىلگەن ۇلتتىق مادەنيەتتەر مەن تىلدەردى ورىستاندىرۋ ساياساتى كەزىندە ەنگەن «جاڭالىقتار». تاجىك تىلىندە بار ءداستۇرلى ارىپتەر مەن دىبىستار بارلىق سوزدەر مەن ۇعىمداردى اۋىزشا دا، جازباشا دا تولىق جەتكىزە الادى. ءدال بۇگىنگى كۇنى بۇلاردىڭ قولدانىستا جۇرۋىنەن كەلىپ-كەتەتىن ەشقانداي پايدا جوق، ءتىپتى، كەرەك دەسەڭىز، تاجىك ءتىلىنىڭ ورفوگرافيالىق  زاڭدىلىقتارىنا قايشى-مىس.

ەگەر، وسىدان ون جىل بۇرىن تاجىك الىپبيىنەن تىلگە جات كيريلليتسالىق  "تس", "شش" جانە "" ارىپتەرىنىڭ الىنىپ تاستالعانىن ەسكەرسەك، تاجىك فيليلوگتارىنىڭ بۇل ۇسىنىسىن ەل بيلىگى قولدايتىنى انىق دەپ وتىر جەرگىلىكتى جانە شەتەلدىك باقىلاۋشىلار. وسى قادامداردىڭ بارلىعى، اينالىپ كەلگەندە، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتان كەيىن تاجىكستاننىڭ پارسى الىپبيىنە ءوتۋى ءۇشىن قاجەتتى ساياسي، پسيحولوگيالىق دايىندىق دەپ ءتۇسىنۋ قاجەت سەكىلدى.

تاجىك بيلىگى مەن ماماندارىنىڭ ۇلتتىق بولمىس پەن رۋحاني تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنداعى بۇل قادامدارىن قولداي كەلە، بىزدەر ەرىكسىز ەلدەگى جاعدايعا ورالامىز. مىسالى، تاجىكستاندا بۇگىنگى 35 قارپىن كوپ دەپ وتىرسا، قازاق تىلىندە 42 ءارىپ بار! قاي جاعىنان الساق تا، بۇنىمىز اسىرا سىلتەۋشىلىك! ءبىزدىڭ الىپبيىمىزدەگى «»، «شش»، «تس»، «يۋ»، «يا»، «يو» دەگەن كيريلليتسالىق ارىپتەردى كۇنى بۇگىن قىسقارتساق تا ەشكىم رەنجىپ، جەر تەپكىلەپ جاتىپ الماس! وسى ارىپتەر مەن دىبىستار قازاق ءتىلى ءۇشىن جات، شەت تىلدەردەن ەنگەن. كوبىنە ادام اتتارى مەن گەوگرافيالىق ت.ب. ۇعىمدارعا قاتىستى. «ششەدرين» دەگەن كومپوزيتوردى «شەدرين»، «يۋرمالا» دەگەن قالانى «يۋرمالا» دەسەك تە ءولىپ كەتپەيتىنىمىز بەلگىلى. ياعني، بىزدەرگە دە، اسىرەسە ءبىزدىڭ ءتىل ماماندارى ءۇشىن تاجىك ءۇردىسى جاقسى ۇلگى بولماق. ەگەر فيلولوگتارىمىز جان-ءتانىن سالىپ، وسى ماسەلەنى قايتا-قايتا قوزعاۋ سالا بەرسە، ولاردى قازاق قاۋىمى قولدايتىنى ءبىز ءۇشىن ايدان انىق دۇنيە! تەك ازاماتتىق ۇستانىمدارىن باتىل تانىتىپ، ءتيىستى تاباندىلىق كورسەتسە جەتكىلىكتى. قازاقستاننىڭ ورىس قاۋىمى دا «قىسقارتۋدان» ەشتەڭە ۇتىلمايدى: ولاردىڭ تىلىندە ەش شارۋامىز جوق!

باياعىدا امەريكانىڭ ءبىر پرەزيدەنتى ايتىپتى: «وزىندىك پىكىرى، باتىلدىعى بار جالعىز دەپۋتاتتىڭ ءوزى - كوپشىلىك بولىپ تابىلادى» دەپ. بالكىم، وسى يدەيانى ءبىزدىڭ ۇلتجاندى دەپۋتاتتار دا كوتەرىپ قالار؟!..

«اباي-اقپارات»