Eling kim?
Men osy súraqty әli kýnge deyin týsinbeymin.
Bolghan jayt. Jyl sayyn Kenes әskerining qatarynda bolghan dostar biliyardtan jarys ótkizemiz. Auyspaly kubogymyz da bar. Onshaqty jyl búryn, balalar kishkentay ol kezde, úldardy birge alyp kelemiz dep sheshtik. Kórsin әkelerining bos uaqytta nemen ainalysatynyn? Jinaldyq. Birqydyru elmiz. Qazir dәu jigit bolyp ketken úldardyng ol kezde stoldan basy ghana qyltiyatyn. Mening úlym biliyard stolyna qoly jetpese de, tyrashtanyp birdene istep jýrgen. Bir uaqytta alys dostardyng biri kelip úlymdy әngimege tartty:
- Eling kim?
- Qazaqpyn.
- Joq, eling kim deymin?
- Qazaqstan.
- Eling kim, ruyng kim, qay jýzsing deymin?
Úlym maghan qarady:
- Papa, ol ne?-dedi. Men jay ghana:
- Dúrys, balam, eling de, ruyng da - Qazaqstan senin,-dedim. Sodan song әlgi dosyma:
- Balanyng basyn qatyrma. Bilmeydi ol rudy da, jýzdi de. Men úlyma ru men jýzdi ýiretpeymin. Uaqyty jetkende ózi bile jatar. Men oghan qazaqsyng dep qana ýiretemin.
Dosym maghan renjip sala berdi:
- Pәli, men seni biraz nәrseni biledi dep jýrsem? Ruy men jýzin bilmey qalay qazaq bolady ol? "U ishseng ruynmen" demey me? Balany bastan. Dúrys emes mynauyn,-dep kýbirlep ketip qaldy. Bireuding pikirin kónilge alatyn adam men emes, nazar audarghan joqpyn. Biliyardty soghyp jatyrmyz. Bir saghattan keyin әlgi dosym qasyma qayta keldi. Qayta keldi de býkil zalgha estirtip bylay dedi:
- Men baghanadan beri oilandym. Seniki dúrys eken, Serik. Qazaq balasynan "eling kim?" dep qazbalaghanda ne útamyz osy? Basqa eli bar bolsa, onyng nesi qazaq sonda? Bir qazaqty elge bólip bólshektegende útarymyz qaysy? Ru emes, biz qazaq degen bir býtin elmiz ghoy biz. Ru aitylghan jerde býtindik joq. Bәribir - qúrama. Qúrama - ydyraytyn dýniye. Al, últ - tútas, bir, qúima degen sóz. Sondyqtan seniki dúrys. Men de úlymdy solay ýiretemin endi.
-Áriyne, solay,- dedim. Basqa ne aituym kerek edi? Álde, últtyq birlik turaly әngime qozghauym kerek pe edi? Bizden basqa elderde "últtyq birlik" dep eldegi sayasy kýshter men últtardyng birligin, memleketting tútastyghyn aitady. Biz qazaq rularynyng auyzbirshiligin "últtyq birlik" dep týsinemiz. Yaghni, ózgeler qúsap el men jerge iyelik etudi emes, aldymen ózimiz basymyzdy qúrap alayyqshy dep alaqan jayghyzghan sharasyzdyqty menzeymiz. Qazaqtyng últtyq birligine baylanysty songhy estigen "janalyghym": bir ýlken rudyng aqsaqaldary jiylyp, oblys әkimine barypty. Súraghy men talaby: "Bizding rudan nege basshy qoymaysyn? Endi basshy qoymaytyn bolsan, biz senimen renjisemiz" bolypty. "Últtyq birliktin" qazaqsha kriyteriylerining biri - osy. Qazaqtyng úlan-ghayyr dalasy men keng peyil eline iyelik etudi aitamyz, qayda oghan, bir saylau bolsa, aldymen "eli kim eken?" dep ru súray bastaytynymyz anyq qoy. Últtyq birlik. Ózge últtardy bauyrymyzgha tartyp jol kórsetu, yqtyryp yqpalda ústau - alys bizge. Yadrolyq qaru ústamaytyn memleket retinde yadrolyq zymyrandardan bas tartqanymyz qanshalyqty dúrys bolghan desenizshi! Áytpegende.... últtyq birlik qayda? Onda, yadrolyq qarudyng qúlaghyna talasar ma edik? Sonymen, eling kim bauyrym?

Serik Janbolat

Abai.kz