Býginnen bastap, Qazaqstan Respublikasyna túraqty tirkeuge túruda, Qytay Halyq Respublikasynan kóship kelgen qandastarymygha basty kedergi bolyp kelgen, sottylyghynyng bar nemese joqtyghyn dәleldeytin anyqtamany talap etu kýshin joydy.

Álqissa, atalghan anyqtamany talap etudi kýshinen qaldyru, shyny kerek, onaygha týsken joq. Túp-tura 2015 jyldyng 9 aqpanynan («QR Keybir zannamalyq aktilerine halyqtyng kóshi-qony jәne júmyspen qamtyluy mәseleleri boyynsha ózgertuler men tolyqtyrular engizu turaly» Zang jobasyna baylanysty qúrylghan júmys tobynyng Mәjiliste alghashqy otyrysy bolyp ótken kýnnen) bastalghan kýres – eki jyl, jeti ai, toghyz kýn degende jenispen ayaqtaldy. Dәl Alashtyng arystany Qanat bauyrym Islamnyng kezekti jenisining qarsanynda!

Biyl 23 mausymda Astanada ótken Dýniyejýzi qazaqtarynyng V qúryltayyndaghy Elbasymyzdyng «Elge kelgennen song qújat týgendeu ýshin әri-beri sabylu bolmauy kerek. Qytay qazaqtarynyng sottalghany nemese sottalmaghany turaly anyqtama alu jayy aghayynnyng arghy bettegi enbegine problemalar tughyzady. Ony shekara túrghysynan sol jer­de anyqtap, elmenen aqyldasyp, kelisip sheshu kerek!» - degen tapsyrmasyna say, «Sheteldikterge jәne azamattyghy joq adamdargha Qazaqstan Respublikasynda uaqytsha jәne túraqty túrugha rúqsattar beru qaghidalaryn bekitu turaly» Qazaqstan Respublikasy Ishki ister ministrligining 2015 jylghy 4 jeltoqsandaghy №992 búiryghyna tolyqtyru engizilip, atalghan búiryq Qazaqstan Respublikasynyng Ádilet ministrliginde 2017 jyly 04 qyrkýiekte №12880 bolyp qayta tirkeldi.

Yaghni, osy Búiryqtyng (Qaghidanyn) 10-tarmaghyndaghy «azamattyghy tiyesililigi nemese túraqty túratyn memlekette sottylyghy (sottylyghynyng bolmauy) turaly tiyisti memleketting qúzyretti organy bergen qújat;» - dep atalatyn 6)-tarmaqshasyna bizding ótinishimiz boyynsha «(QYTAY HALYQ RESPUBLIKASY AZAMATTARYNYNG ETNIKALYQ QAZAQTARYN QOSPAGhANDA, EGER ÓZGE HALYQARALYQ ShARTTARDA KÓZDELMESE);» - degen eskertpe qosyldy.

Endi Qazaqstan Respublikasyna kelip, túraqty tirkeuge túryp,  yqtiyarhat alarda, Ishki ister ministrligining Kóshi-qon polisiyasy  Qytay Halyq Respublikasynan kóship kelgen etnikalyq qazaqtardan «SOTTYLYQ TURALY» anyqtama talap etpeydi. Qandastarymyz «SOTTYLYQ TURALY» qújatyn rastatu ýshin baytaq Qazaqstannyng týkpir-týkpirinen Astana men Almatygha  sabylatyn, odaghy Qytaydyng Konsuldyghyna baryp aptalap telmiretin tarih óz paraghyn osy jerden japty! Dýniyede ózgening qolyna qaraghan, bosaghasynda telmirgen kiriptarlyqtan ótken qorlyq, әi, joq shyghar?! Sol kiriptarlyqtan qútyldy, qandastarymyz!

Sóitip, qújat jinaudyng azaby men tozaghyn bir kisidey tartqan Qytaydan oralghan qandastarymyz «QOSh BOL, «SOTTYLYQ TURALY» ANYQTAMA! QOSh BOL, QYTAY ELShILIGI!» - deytin kýnge de, mine, jetti-au, shirkin!

Últ Kóshbasshysy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng Qazaqstan Tәuelsizdigin almay túryp jolgha qoyghan «Kóshi-qon» atty TÚNGhYSh hәm ÚLY sayasatyn qoldau, onyng Zannamsyn kemeldendiru, alystaghy aghayynnyng Atajúrtyna keletin jolyn danghyratyp ashu jolyndaghy Auyt Múqiybektin de songhy bes-alty jyldyng kólemindegi hat jazumen ótken úiqysyz týnderi; arystandarmen alysqan, jolbarystarmen júlqysqan azapty ailary; júmyssyz  qalyp, sergeldenge týsken jyldary, mine, bir-aq kýnde quanyshqa ainaldy. Endi ol ótken kýnning belgisi retinde «ZANG TÝZELDI, QANDASYM, SEN DE TÝZEL!» degen qalyng kitabynyng әr betinde tasqa basylyp qala beredi!

Obaly kәne, búl mәselening ong sheshiluine tәueldi-tәuelsiz qazaq baspasóz- aqparat qúraldarynyng qabyrghaly toby – «Dat», «Jas Alash», «Qazaq ýni», «Alatau», «Tórtinshi Biylik» gazetteri, «31», «KTK», «QAZAQSTAN», «Habar» telearnaly jәne «Alashainasy.kz», «Baq.kz», «Qamshy.kz», «Saigez.kz», «Minber.kz» aqparattyq portaldary ayanyp qalghan joq. Reti kelgende batyl-batyl ýn qatyp, qoldap otyrdy. Sonyng ishinde, әigilep túryp aitayyn, «Kóshi-qon» degen taqyrypty kýn tәrtibinen týsirmey, sonyna deyin kótere bilgen «Abai.kz» aqparattyq portalyna, býkil shetten kelgen qazaqtar, qaryzdarmyz! Osy taqyrypty kýn qúrghatpay kótergeni ýshin «Abai.kz» tendrden de qaghyldy. Biraq, eshkimnen eshqashan qaymyqqan joq, qandastarynyng mýddesin qasqayyp túryp qorghady. Bir sózben aitqanda, «Jaza almasan, saghan sert! Basa almasam, maghan sert!» dep Dәuren Quat bauyrymyz ústanymynan taymady jәne onyng eki sardary – Qanat Ábilqayyr men Núrgeldi Ábdighaniyúly da búl mәselede tabandylyq tanytty. Al, tendrge kelgende, tabanynyng býri joq qulardyng búl taqyryptan tayqyp ketkenin de estidik. Eger, shegara asyp kelgen qandastarymyzdyng atqaminer azamattary últ ýshin birdeme isteyik dep bekise, olar júmysyn eng aldymen «Abai.kz» aqparattyq portalyn qoldaudan bastauy kerek!

«Alystan kelgen aghayyn» degen aty bar búl qauym búl kýnde bir jarym milliongha tayaghan, mýmkin, odan da kóp qara orman halyqqa ainalyp, ýiirin tauyp, qasiyetti qazaq jerining barlyq púshpaghyna irge teuip ýlgirdi. Elbasy sayasatynyng arqasynda olardyng ensesi biyik, ruhy asqaq. Jýz jasaghyr Últ Kóshbasshysy Núrsúltan Nazarbaev jaqynda ghana Astanada ótken Dýniyejýzi qazaqtarynyng V qúryltayynda «Elim, jerim dep eniregen әrbir qa­zaqqa Qazaqstannyng esigi әrqashan ashyq, aiqara ashyq. Eshkimge shekteu joq!» -dep, qazaq kóshining bolashaq taghdyryn taghy bir mәrte shegelep qoydy. Búl kósh endi eshqashan toqtamaq emes jәne eshkim de toqtata almaq emes! Jýiesin tauyp, jýrektilikpen sauatty aita bilsek, tabandylyqpen óz dengeyinde ýzdiksiz kótere alsaq, oryndy ótinishimizding jerde qalmay, oryndalatynyna da kózderiniz әbden jetken shyghar, Ardaqty Aghayyn!

Osy jerde biylikting biyik-biyik bútaghynda otyrghan qúzyrly oryn basshylaryna qolymyzdyng jetuine, ótinishimizdi tapsyrugha, jýieden shetten kelgen aghayynnyng eng kilteng mәselelerin sheshude «Núr Otan» partiyasynyn, onyng Respublikalyq qoghamdyq qabyldau bólmesinin óte-óte zor yqpaly bolghanyn rizashylyqpen aita ketu – búljymas paryz maghan! Mine, biyl «KÓSh KÓLIKTI BOLSYN!» respublikalyq aksiyasy ayasynda kóshi-qon mәseleleri boyynsha azamattardy taqyryptyq qabyldaudyng tújyrymdamasy jasaldy. Atalghan aksiya biylghy songhy jarty jyldyghynan bastap Respublika boyynsha, kezegi kelgende, ótip túratyn bolyp, «Núr Otan» partiyasynyng josparyna kirdi. Al, aksiyanyng túsauy 2017 jylghy 14 shildede kesildi.

Auyt aqyn endigi jerde Ishki ister ministiri Qalmúhanbet Qasymov aghasyna alghysyn aityp, qolyn qysady da, Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministri Tamara  Dýisenovany betke alady.

Sebebi, býgingi tanda «...eki el arasynda kelisim joq!» degen keranau uәjben shetelden kelgen zeynet jasyndaghy ata-apalarymyzdyng ZEYNETAQYSY nebary 11-12 myng tengening kóleminde ghana qalyp otyr. Kelip, memlekettik qyzmetke túrghan qandastarymyzdyng sheteldegi ENBEK ÓTILI esepke alynbay keledi...

Tamara Bosymbekqyzy da qazynaly elde tughan qazaqtyng erkekke bergisiz isker qyzy. Alla qalasa, «Núr Otanym» men «Abai.kz»-tim aman bolsa, búl mәsele de óz sheshimin tauyp qalar degen zor ýmittemiz.

Bәrin ait ta – birin ait, býginnen bastap túraqty tirkeuge túrugha kedergi joq, Zang týzeldi! Búl – «Halyqtyng kóshi-qony turaly» Zangha, ózimiz oilaghanday, týbegeyli ózgeris engizildi degen sóz!!

Qandasym, taghy bir mәrte qaytalap aitayyn, endi sen de týzel!

Auyt Múqiybek

 18.09.2017

Astana

Abai.kz